Drobne rycerstwo
średniowieczne
5. Bzowscy herbów
Pilawa, Ostoja, Przeginia i in. z Bzowa:
1.
Pochodzenie i występowanie rodziny
Nazwisko Bzowski, o ile tylko
dana rodzina nosi je w sposób „naturalny i uprawniony”, mogło
powstać jedynie od nazw wsi, typu: Bzów, Bzowo, Bzowica,
Bzowiec, Bzówki, Bzówko i Bzowy.
Miejscowości noszących takie nazwy
było w Polsce już od średniowiecza dosyć wiele, nie wszystkie
jednak stały się gniazdami rodzinnymi rycerskich rodzin Bzowskich.
[5]
Herbarze polskie wyszczególniają 7
rodzin o takim nazwisku, herbów: Cielątkowa, Grzymała, Nowina,
Ostoja, Pilawa, Przeginia i Rogala. Nie wszystkie one znane były
jednakowo w historii, nie o wszystkich mam też tutaj zamiar pisać.
[4]
Słownik nazwisk polskich
Kazimierza Rymuta, według danych z lat 90-tych ub. wieku wymienia w Polsce 1061
osób noszących takie nazwisko (zapewne
z wszystkich wyżej wymienionych rodzin), z czego najwięcej (240)
w katowickim i (105) w krakowskim. [9] Najprawdopodobniej chodzi
tu właśnie o tych Bzowskich, o których piszę, czyli Bzowskich z
Bzowa w olkuskiem (dawniej koło Kromołowa, a obecnie dzielnicy
miasta Zawiercie).
Bzowscy
wymienionych w tytule herbów byli drobno rycerskim rodem
małopolskim, którego korzenie dla wszystkich zamieszkałych tutaj
rodzin są najprawdopodobniej wspólne i z jednego znanego gniazda
rodzinnego się wywodzą. Jednak, już z samego faktu zamieszkiwania
w jednej wsi „różnych Bzowskich” (tzn Bzowskich różnych
herbów) wynika, że ci drobno rycerscy jej współwłaściciele,
faktyczni, biologiczni potomkowie jednego przodka, przyjęli już w
średniowieczu różne herby.
2.
Herby i zawołania
Jak
to powiedziano wyżej, poszczególne rodziny Bzowskich z Bzowa w
olkuskim używały kilku odrębnych herbów: Ostoja, Pilawa,
Przeginia i innych wymienionych. Dlatego, o ile któraś z tych
rodzin nie zachowała konkretnej tradycji przynależności do danego
herbu, trudno jest dzisiaj zagadnienia te rozstrzygnąć.
Herbowe
rody Przeginiów, Ostojczyków i Pilawitów mają typowo
małopolskie korzenie. Herb Przeginia jest bardzo podobny do
herbu Ostoja, a ponadto występował na terenach zamieszkałych
przez Ostojczyków i dlatego Przeginię uważa się za odmianę
Ostoi, o czym już wspominałem w artykule o Chechelskich
(Piekosiński). [4] [6]
Herb
Pilawa przedstawia w polu błękitnym półtrzecia krzyża
srebrnego (lub złotego). Pierwotnie godło przedstawiało literę
„Z”. Znamy trzy pieczęcie tego herbu z XV w.: 1419
Stanisława Kamienieckiego , starosty generalnego krakowskiego, 1479
i 1500 starosty krakowskiego Mikołaja Kamienieckiego. Herb
występuje w „Klejnotach” Długosza i Herbarzyku Ambrożego, a
także w portalu w kościele w Będkowicach.
1. Herb Pilawa (źródło:
„Wikipedia”)
O powiązaniach herbów
Ostoja i Przeginia z dawnymi mitami pogańskimi już pisałem
(Chechelscy). Wymieniany też przy Bzowskich herb Turzyna (Prus), z
powodu swego podobieństwa do Pilawy posiada legendę, wspominającą
walkę z pogańskimi Prusami nad rzeką Piławą, co w oczywisty
sposób nawiązuje do walki Boga Nieba z Bogiem Podziemia. (Derwich
i Cetwiński [11]) Również
i Bzów (obecnie
część Zawiercia) zlokalizowany jest niezbyt daleko od wspominanej
w artykule poprzednim kultowej Góry
Świniuszki koło Rodak.
2. Herb Prus (Turzyma) (źródło:
j.w.)
3.
Gniazdo rodziny Bzowskich
Rodowym gniazdem
Bzowskich jest wieś Bzów w pow. olkuskim woj. krakowskiego. O
miejscowości tej informacje odnajdujemy w różnych historycznych
źródłach. Najbardziej kompletne i najstarsze udostępnia praca
zbiorowa polskich historyków, sukcesywnie wydawany przez PAN Słownik historyczno-geograficzny
ziem polskich w średniowieczu, który pod hasłem Bzów podaje: [14]
BZÓW
„(1349 Bzow, Bslow, Blesow, Bsow, Bszhow, Bszow) 3 km na SE od
Kromołowa.
1. 1508 n. pow. lel. (RP s. 358; ŹD s. 73); 1470-80 n.
par. Kromołów (DLb. 2 s. 211).
2. 1390 gaj → p. 3; 1425 Jakub z B. oddala prawnie pozew
Pawła z Kromołowa o rozdzielenie granic między Kromołowem i B.
„alias na roszgechane” (ZK 146 s. 2); 1432 miejsca Glinki i
Kamyk, Wielka droga z B. do Kromołowa → p. 3; 1438 stajania za
gumnem Aleksandrowicz, stajania u Głosy (apud Glosza) → p. 3; 1491
sadzawka zw. Sitna (Sythna) →p. 3; 1511 łan zw. Ossowiec
(Ossowyecz) → p. 3 (ZK 316 s. 306); 1500 staw zw. Stary Bzów,
sadzawka zw. Stara (Szthara) → p. 3; 1570 przez B. droga z Krakowa
na Śląsk przez Olkusz, Żarki, Częstochowę, Wieluń (LDK s. 62).”
3. Własn. szlach (patrz też niżej).” [14]
Słownik Geograficzny
Królestwa Polskiego pod red. Chlebowskiego i Sulimierskiego
także wymienia w Małopolsce miejscowość, będącą gniazdem
omawianej rodziny. [5]
3. Informacje o Bzowie wg pow.
źródła (źródło: SGKP,
j.w.)
4.
Lokalizacja wsi Bzów w Małopolsce (źródło:
Google Maps)
5. Krajobraz okolicy
Bzowa dzisiaj (źródło:
Internet, str.:
4. Najważniejsze
gałęzie rodziny
Bzów Lel./Olk. p.
Kromołów.
1388-1468. Bzowscy h.
Cielątkowa, Nowina, Ostoja, Pilawa,
Przegonia, Turzyna.
Ul. 282. 317. 333. 424. 5. 430. 449.
Dług. Janota, Maciej i
Jak. b.. Ostoja Jan i Wawrz. Cebrzyki
h. Pilawa II 211.
L585. Jan Wojsza de Bzów
i Albert Bzowski de Bzów obaj
h. Ostoja Semk. nr. 198.
262.
1595. Alb. j Paweł
Janotowie Cz. 296.
w Ns. h. Ostoja.
_ w M. Gal. i Pol. Janota
Bzowski h. Nowina
- w M.
1)01. też h. Ostoja..
Internetowe źródło
„Wikipedia” o Bzowie:
„
Wieś Bzów istniała już w XIV w. i była
własnością szlachecką. Bzowski z Bzowa miał herb
Pilawa. W 1349 roku dziedzicami Bzowa byli komornicy Miczko i
Marcin – nazwani Pankami. Później wieś należała do Bonerów,
Firlejów, Warszyckich. Z Bzowa wywodzi się rodzina Janotów
Bzowskich herbu
Ostoja, która później przez pomyłkę zmieniła herb na
Nowina.
W 1977 roku wieś została przyłączona do Zawiercia.”
6. Dworek w Bzowie XVIII/XIX w.
(źródło: Wikipedia)
Bliżej wymienia właścicieli Bzowa
Słownik historyczno-geograficzny ziem polskich w
średniowieczu [14]:
„
1349
Kazimierz W. potwierdza podział dóbr między br. komornikiem
Miczkiem i Marcinem Pankami dz. B. i Ochonina [dziś Ochojno].
Miczko otrzymał B. i Łukanowice [pow. pilzn.], Marcin zaś Ochonin
i 50 grz., a ponadto Miczko winien wykupić źreby w Karlinie (ZDM
1, 57)1;
1376
Wincenty z B. (SP 8, 64); żona Wojsława z B. przeciwko Mikołajowi
z Kiełkowic, ponieważ od 25 lat jest w posesji (SP
8, 64); wdowa po Wojsiku (Vysiconis) z B. przeciw
Mikołajowi z Kiełkowic o dziedzinę (SP
8,127); taż pozyskuje morgi (iugera) w B. i Tązowie po
sporze z tymże Mikołajem (SP
8, 128);
1376-1401
Janek, Jaszek, Jan z B., h. półtora krzyża i 3 gwiazdy ;
1382-1411 Paszek, Paweł z B. h. Pilawa, br. Tomasza ;
1382
Święszko, Bronka i Maga z B. przeciw Lasocie z B. o 10 grz. ;
Mikołaj i Włodek z B. przeciw Mikołajowi z Kiełkowic o 4 konie i
2 woły (SP 8, 1826);
1382-9 Tomasz z B. h. Pilawa, br. Paszka ; 1386-8 tenże przeciw
Staszkowi Gniademu z Krzcięcic o naganienie. Tomasz ma h. Zet zaw.
Pilawa (SP 8, 4144, 4750);
1388
Jakusz z B. (SP 8, 4905);
Stanisław z B. sprzedaje za 16 grz. Markowi z B. cz. po matce w B.,
tj. dom, ogród i role (SP 8
uw. 105/6); Dzierżko z B. (SP
8 uw. 129/2); [Bronka] ż. Michała z Będkowic broni
Jakusza i Jana z B. przeciw Paszkowi z B., „quod se super
possessionem intromisserunt” (SP
8, 5018);
1388-9
Paszek z B. przeciw Bronce ż. Michała z Będkowic ; 1388-1400
Marek z B. h. Ostoja ;
1389-97
Święszko, Świętosław z B. (SP
8 uw. 158/20, 224/49); 1389 br. Paszek i Tomasz z B.
naganieni przez Staszka Gniadego z Krzcięcic dowodzą przez
świadków szlachectwa i h. Zeth zaw. Pilawa (SP
8, 5191); 1389 Paszek z B. ma zapłacić 3 grz. w ciągu 3
tygodni, w przeciwnym razie odda w zastaw dziedzinę (SP
8, 170/7);
1390
wd. po Janie zw. Jarzyna i Marcin Schemlicz z Zagórza przeciw
Paszkowi z B. o ścięciu gaju i 20 drzew (SP
8 uw. 215/13); 1394 Paszek z B. wygrywa spór z Bronką z
Będkowic i jej mężem Michałem oraz c. Urszulą, i ma uzyskać 13
grz. (SP 8, 5662, 5673, 5681);
1397
Świętosław z B. przeciw Janowi z B. o to, że go zniesławił,
nazwał kmieciem i przeprowadził drogę przez jego dziedzinę, z
czego ma 10 grz. szkody (SP 8,
5857); 1398 Marek z B. naganiony przez Jaszka z Tązowa
dowodzi przez świadków szlach. i h. Ostoja (SP
8, 7893); 1399 Jaszek z B. naganiony przez Mikołaja z
Zagórza dowodzi przez świadków szlach. i h. półtora księżyca
i 3 gwiazdy i ma dostać 3 grz. (DSZ
80); 1400 Paszek z B. przeciw Jaszkowi z Garlicy o 2 woły
zabrane kmieciowi (SP 8 uw.
354/14); Jakusz z Chechła s. Tomasza z B. (SP 8, 10 545,
uw. 336, 339).
1401-9 Dzierżka, Dziersława wd. po Świętosławie z B. ;
1401 taż oddala prawnie roszczenia Katarzyny ż. Rafała z B. o 10
grz. (ZK 3 s. 263);
1402 taż Dzierżka sprzedaje za 30 grz. gr pras. Mik. Wężykowi
sędziemu grodzkiemu krak. całą cz. w Bielanach [pow. krak.] (ZK
3 s. 394); dzieci Dzierżki po osiągnięciu 8 lat wystąpią
przeciw Rafałowi z Radwanowic o dziedzinę w B. (SP
2, 871); Wawrzyniec z Będkowic zwalnia Paszka z B. ze
sprawy o dziedzinę w B. (ZK 3
s. 351); 1403 Jan zw. Wścieklica z B. (SP
2, 1021); Marek s. Mikołaja zw. Jajko z B. dowodzi przez
świadków szlach. i h. Przeginia, naganiony przez Dzierżkę wd. po
Świętosławie z B. (SP 2,
1026); Marek z B. zastawia za 40 grz. Maczkowi z Chechła i
jego ż. Klarze całe cz. dziedziny w B. i Tązowie (ZK
3 s. 508); Marek Jajko z B. (ZK
3 s. 589);
1405 Jan i Grzegorz z B. sprzedają za 29 grz. półgr Markowi
z B. całe cz. ich dziedziny w B. (ZK
4 s. 238); 1406-24 Leksander, Lexi, Aleksander z B. br.
Jakusza i Klemensa ; 1406-28 Klemens z B. br. Leksandra ; 1406-26
Jakusz, Jakub z B. br. Leksandra i Klemensa ; 1406 Aleksander z B.,
poręczając za br. rodzonych Jakusza i Klemensa oraz za siostry
przyrodnie Hankę, Machnę, Elżbietę i Katarzynę, przeciw stryjowi
Paszkowi z B. o szkody i o dziedzinę w Tązowie (ZK
311 s. 40); 1408-32 Jaszek z B. 1408 Tomasz kmieć z B.
(ZK 5 s. 70),
Dzierżka wd. po Świętosławie z B. przeciw Tomaszowi kmieciowi z
B. „pro contentis in libro Zarnoviensi” (SP
2, 1167); 1408-32 Mikołaj z B. ;
1409 Dorota ż. Paszka z B. zapisuje po swej śmierci s.
Piotrowi z Garlicy 1/3 tej wsi, a jej 2/3 zastawia mu obecnie za 35
grz. (ZK 5 s. 119);
1411 Leksander z B. zeznaje, że stryj Paszek z B. dał mu całą cz.
dziedziny zw. Tązowska [Tązów], o którą go pozywał (ZK
193 s. 57); na podstawie dok. sądowego Paszek z B. ma dać
Leksandrowi z B. wwiązanie do Tązowa (ZK
193 s. 59); tenże Leksander rezygnuje za 60 grz. gr pras.
na rzecz Adama Szeniga z Wojsławic z całej cz. w Mironicach (ZK
193 s. 65); tenże Leksander pozyskuje prawem od Klary i
jej ojczyma Klemensa z B. rolę zw. Tązowska [Tązów] (ZK
193 s. 62);
1413 Aleksander z B. wyznacza ż. Świętochnie c. Przecława
Węgrzyna 48 grz. posagu na 1/2 dóbr w B. (ZK
5 s. 357); 1414 Paweł z B. (ZK
378 s. 12); 1415-43 Gerald z B. skupuje od różnych
współdziedziców cz. w B. (Bon.
2 s. 301); 1415 Marcin z B. sprzedaje za 60 grz. szerokich
gr Garaldowi z B. całą cz. dziedziny po ojcu w B. (ZK
6 s. 83); 1417 Machna c. Tomka z B. ustępuje br.
Klemensowi z Uliny cz. w tej wsi (ZK
6 s. 363); 1418 Piotr z B. (ZK
194 s. 228); 1419 Wojszyk z B. (GK
1 s. 65); Jan z B. (GK
1 s. 65); Zofka c. Maczka z Żarów sprzedaje za 16 grz.
półgr Garaldowi z B. całą dziedzinę po matce w B. (ZK
6 s. 540); Jan z siostrą Katarzyną z Parcz sprzedają za
30 grz. półgr Garaldowi z B. całą ich cz. dziedziny po matce w B.
(ZK 6 s. 527);
1423 Klemens z B. zeznaje, że sprzedał za 30 grz. półgr
Jankowi z Kwaśniowa cz. dziedziny w Chechle (GK
2 s. 90-1); 1424-32 Mik. Cebrzyk h. Pilawa, dz. B. ; 1424
Hinko z B. (ZK 312 s. 26);
Elżbieta ż. Mikołaja z Gołczy ustępuje za 1 grz. i 1 wiard.
Leksandrowi i Jakubowi z B. cz. dziedziny po ojcu w B. (ZK 312 s.
253)
.
1425-34 Gierałt z B.
s. Stanisława, brat Maczka, zięć Marcina z Maszyc (ZK 8 s. 293;
312 s. 297, 476); 1425 Zawisza z B. (ZK 312 s. 297); Jaszek z B. (ZK
312 s. 291); 1426 Jaszek z B. h. Kucza (SP 7/2, 494); Jaszek i
Mikołaj syn Cebrzyka dz. B. (ZK 312 s. 304); 1427 Jachna ż. Staszka
kmiecia z B. (ZK 312 s. 336); Wojciech kmieć z B. (ZK 312 s. 336);
1428 Stanisław z B. (ZK 312 s. 355); Wojciech Toczek z B. z ż.
Katarzyną (ZK 312 s. 362, 365); Piechna wd. po Marku z B. zastawia w
6 grz. posagu c. Machnie ż. Swacha z B. siedlisko z niwą w B. (ZK
312 s. 364); Stachna ż. Mik. Cebrzyka z B. sprzedaje za 20 grz.
półgr Maciejowi z Grabowej [par. Chechło] całą cz. dziedziny w
Grabowej (ZK 312 s. 369); 1429 Jaszek zw. Wojszyk z B. (ZK 312 s.
389); Dorota c. Leksego z B., ż. Jana z Ulesia, rezygnuje na rzecz
br. Szymona z cz. dziedziny po ojcu w B. (ZK 312 s. 396); Katarzyna
wd. po Piotrze z B. (ZK 312 s. 397); 1432 Maciej, Jaszek, Mikołaj,
Jakub i Jan z B. (SP 7/2, 670); Maciej z B. s. Jana przeciw Jerzemu
zw. Liga kmieciowi z Żukowic o cz. dziedziny w B. (ZK 312 s. 437);
Maciej filidus alias wnuk Przechny wd. po Marku z B. (ZK 312 s. 444,
448); Maciej i Mikołaj z B. zastawiają w 5 grz. z tytułu posagu i
wiana Annie ż. Stanisława z B. 2 stajania roli nad Glinkami i 2
inne stajania za Kamykiem i niwkę blisko wielkiej drogi
Kromołowskiej (ZK 312 s. 445); 1434 Maczko z B. s. zm. Stanisława
(ZK 312 s. 476); 1436 Wojciech z B. (ZK 313 s. 27); 1437 Elżbieta ż.
Piotra z Rajska, c. Mikołaja z B., sprzedaje za 60 grz. gr krak.
Janowi z Mysłowic cz. w B. z pr. patronatu kościoła w Kromołowie
(ZK 313 s. 79); Jachna ż. Szymona z B. (ZK 313 s. 53); Maciej z B.
(ZK 313 s. 53); 1438 Jakusz s. zm. Tomasza z B., Szymko s. Aleksandra
bratanek Jakusza, i Jan Cebrzykowic z B. podzielili się dobrami z
wyjątkiem 2 stajań na szerokość 4 1/2 zagonów za gumnem
Aleksandrowica i 5 innych stajań u Głosy (ZK 313 s. 110); panna
Beata c. zm. Mikołaja zw. Barbuczowic z B. sprzedaje za 60 grz.
Janowi z Mysłowic całą swoją cz. w B. z pr. patronatu kościoła
w Kromołowie (ZK 313 s. 109); 1441 Piotr z B. zapisuje ż. Beacie c.
Wydżgi z Przyłęku 80 grz. posagu i wiana na 1/2 dóbr w B. (ZK 313
s. 154); 1443 Katarzyna ż. Jana Wojszyka z B. (Bon. 2 s. 301).
1451 Marek z B. i Grzegorz z Grabowej sprzedają za 15 grz.
krak. Grzegorzowi z Żarów całe cz. w Żarach i Dubiu (ZK 14 s.
76); 1453 Maciej zw. Boczka kmieć z B. (ZK 314 s. 66); Katarzyna z
B. kwituje swe siostry Dorotę i Jadwigę z B. z 2 grz. i 8 gr (ZK
314 s. 54); 1457 Maciej z B. sprzedaje za 10 grz. krak. Grzegorzowi z
Żar cz. po matce w Żarach (ZK 14 s. 376); Maciej z B. (ZK 15 s. 1);
1458 Jachna c. Mik. Cebrzyka z B., ż. Świętosława z Żar (ZK 15
s. 352); 1459 Jachna z B. daje w 20 grz. c. Dorocie, ż. Prokopa z
Grabowej i Tązowa, siedlisko, w którym siedzi kmieć Grzegorz, z
ogrodem blisko Gierałta (ZK 314 s. 126); Hanka z B. (ZK 146 s. 633);
1460 Dziersław z Mysłowic zastawia za 4 grz. Janowi z Jasionnej
domownikowi pana Wierzbięty 1 ł. w B., na którym siedzi kmieć
Maciej Karcz (ZK 314 s. 152); 1462 Jan Cebrzyk z B. (ZK 315 S. 11);
1464-9 Piotr Wojszyk z B. (Łącznik Rodzinny 3 s. 13; ZK 314 s.
253); 1464 Maciej Janota z B. (Łącznik Rodzinny 3 s. 13); Jachna c.
Stan. Bzowskiego, ż. Jana z Mysłowic, a następnie Stogniewa (Bon.
2 s. 302); 1465-79 Wawrzyniec z B. h. Płomienie zaw. Zadora (ZK 314
s. 230; 18 s. 358; Łącznik Rodzinny 3 s. 13; SP 7/2, 1093; BJ rps
5348 t. 2 s. 678); 1465-7 Jan z B. (ZK 314 s. 227; Łącznik Rodzinny
3 s. 13); 1467 Jan Bzowski z B. h. Pilawa (BJ rps 5348 t. 2 s. 676);
Piotr z B. (Łącznik Rodzinny 3 s. 13); 1468 Jan Cebrzyk z B. h.
Pilawa (SP 7/2, 1093-4); 1469 Apolonia [z Kuczkowa] ż. Jana krawca z
B. (ZK 314 s. 253); Mikołaj Staniec Bzowski s. Stanisława z B.
(Bon. 2 s. 302; ZK 314 s. 263); 1469-79 Maciej alias Masz z B. (ZK
314 s. 244; 18 s. 358); 1470-80 dz. B.: br. Masz i Jakub h. Ostoja;
Janota i Maciej h. Ostoja; br. Jan Cebrzyk i Wawrzyniec; Wojszyk i
Jaszek. 3 zagrody bez ról, nie ma też karczmy (DLb. 2 s. 211); 1471
Apolonia z dziećmi: Mikołajem, Stanisławem, Jadwigą i Anną
przeciw Imramowi i Piotrowi z Ogrodzieńca (Łącznik Rodzinny 3 s.
13); Anna c. Jana Janoty i Apolonii (Bon. 2 s. 302); 1473 Jan alias
Janota z B. (GK 19 s. 841).
1475 Maciej z B. sprzedaje za 16 grz. Piotrowi z B. i dz.
Bystrzycy [nie zid.] dziedzinę w B., którą ma od Szymka
Jakuszowica (ZK 314 s. 308); Maciej z B. sprzedaje za 9 grz. Janowi z
B. całą cz. po ojcu w B. (ZK 314 s. 308-9); Piotr z B. z ż.
Połomką [Apolonią] (ZK 314 s. 320); 1476 Stan. Cebrzyk z B. h.
Turzyna (SP 7/2, 1123); Andrzej Janota z B. (Bon. 2 s. 303); 1476-9
Stanisław z B. (ZK 18 s. 237, 358); 1482-8 br. Stan. Wojszyk
Bzowski, Jan i Gotard z B. (Bon. 2 s. 301; Łącznik Rodzinny 3 s.
13; ZK 316 s. 132); Janota z B. (tamże); 1483 Jadwiga c. Jana Janoty
z B., ż. Stan. Dulowskiego z Karlina (Bon. 2 s. 302); 1489 Mikołaj
z B. (GK 23 s. 160); br. Stanisław i Gotard z B. ustępują Piotrowi
z B. i Bystrzycy ogród w środku B. blisko Janoty (Łącznik
Rodzinny 3 s. 13); 1491 Wawrzyniec alias Cebrzyk z B. zastawia za 10
fl. węg. bratankowi Stanisławowi cz. sadzawki w B. zw. Sitna (GK 23
s. 492); 1491-1502 Stan. Cebrzyk z B. (GK 23 s. 492, 1287; AG perg.
6747; AJG rps 1297 k. 1; Mp. 5 t. I, 117); 1493 Jan zw. Janota z B.
ma termin do przysięgi przeciw Stanisławowi z B., który nie
powalił trzech przęseł płotu (Łącznik rodzinny 3 s. 13); 1496
Mikołaj z B. (ZP 20 s. 35); 1498-1508 Jan z B. (AJG rps 1297 k. 1;
OK 20 s. 626; AG perg. 6747; Mp. 5 t. I, 117; WiśnCz. s. 197); 1500
Konrad z B. (OK 20 s. 626); Stan. Cebrzyk z B. odstępuje br.
stryjecznemu Mik. Cebrzykowi z B. cz. w B. ze stawem zw. Stary Bzów
z wyjątkiem sadzawki zw. Stara (GK 27 s. 1287).
1501-6 Małgorzata ż. Jana z B. (ZK 23 s. 77, 352); 1502 taż
odstępuje bratankowi Janowi z Nielepic całą swoją cz. po matce i
babce w Będkowicach (Łącznik rodzinny 3 s. 13); 1505 Katarzyna ż.
Gotarda z B., c. Andrzeja Krezy (Bon. 2 s. 301); 1508 → p. 5;
Stanisław Świniarski z B. (WiśnCz. s. 197); 1511 Dorota c. Gotarda
Wojszyka z B. zapisuje mężowi Janowi Wojszy z B. 6 grz. odebranych
od Pawła Zdowskiego odziedziczone po jej ciotce Dorocie (Łącznik
rodzinny 3 s. 14); Gotard Wojszyk z B. zastawia Stanisławowi z B.
niwę w B. pod lasem zw. Osowiec blisko łąki Stanisława (ZK 316 s.
306); Elżbieta c. Piotra Bzowskiego, ż. Jana Szyi z Karlina
sprzedaje br. Stan. Stachowi cz. po ojcu w B. (Bon. 2 s. 302); 1513
br. Jan i Tomek Kmitowie z B.; Marcin Wojsza z B. z ż. Anną (ZK 316
s. 366); 1517-50 Stan. Cebrzyk Bzowski z B. sprzedaje lub zastawia
różne cz. w B. (Bon. 2 s. 308); 1517 Walenty Wojsza dz. B. (Bon. 2
s. 301); 1519 Barbara druga ż. Gotarda z B., c. Klemensa Mokrskiego
(Bon. 2 s. 301); 1521 wieś szlach., role kmiece nie obsadzone (BJ
rps 5259 k. 32 v); 1523 Dorota wd. po Janie Wojszy, dz. cz. w
Karlinie, Żerkowicach i B. (Bon. 2 s. 301); 1525 Wojciech Wojsza z
B. zaocznie zasądza część Stan. Cebrzyka w B. (Łącznik rodzinny
3 s. 13); 1529 Jan Wojsza z B. odstępuje Franciszkowi Włokowi i
Wojciechowi Wojszy ss. Jana Wojszy sadzawkę w B. (Bon. 2 s. 301);
Franciszek Włok z B. zabezpiecza posag ż. Annie; c. Jana
Międzygórskiego (Bon. 2 s. 301); 2 chałupników (LR s. 324); 1530
Jan Bzowski z B. zapisuje ż. Annie, c. Andrzeja Zarczyńskiego, 35
grz. wiana i posagu na 1/2 swych dóbr w B. (Łącznik rodzinny 3 s.
14); w B. szlachta płaci pobór z folwarków, nie posiada kmieci (RP
k. 63); 1532 Mik. Bzowski zw. Gradeczko z B. ustępuje br.
Stanisławowi zw. Wielki Pan (Wyelgypan) i Janowi Bzowskiemu zw.
Wspinek cz. po ojcu w B., które dzierżył od nich na mocy
przyjacielskiej umowy, a nie działem wieczystym (Łącznik rodzinny
3 s. 17); 1535 Grzegorz Kopertko z B. przeciw Jakubowi Janocie z B.,
że nie wniósł do akt pewnego zapisu (Łącznik rodzinny 3 s. 14).
5. 1470-80 dz. B. oddają dzies. plebanowi w Kromołowie
(DLb. 2 s. 211); 1508 rozstrzygnięcie sporu [przez kogo ?] o
dzies. między plebanem w Kromołowie a szl. Janem, Janotą,
Spinkiem, Stan. Świniarskim i Czuryłą z B. na korzyść plebana
(WiśnCz. s. 197); 1529 dzies. snop. z całych wsi B. i Tązów
wart. 5 1/2 grz. oraz jako uzupełnienie 1 1/2 grz. i 12 gr, a także
czynsz od 2 chałupników wart. 24 gr plebanowi w Kromołowie (LR s.
324).
6. 1397 królowa Jadwiga poleca sądowi ziemskiemu w Książu
odesłać do Krakowa Sprawę Piecza z Przyłubska przeciw
Świętosławowi Grabowskiemu z B., który pozostaje na służbie
królowej (ZDM 6, 1846); → p. 3; 1469 Mikołaj s. Stanisława z B.
przeciw Janowi z B. o poranienie (Łącznik rodzinny 3 s. 13); 1496
Andrzej s. Jana z B., student Ak. Krak. (Ind. s. 14); 1509 Jan s.
Macieja z B., student Ak. Krak.; 1518 Brykcjusz s. Macieja z B.,
student Ak. Krak. (Album 2 s. 115, 186); 1532 Dorota ż. Jana
Kopertki z B. przysięga w sądzie, że nie znieważyła czynnie Anny
ż. Wojciecha Wojszy (Łącznik rodzinny 3 s. 14).
7. Bon. 2 s. 300-8; Łącznik rodzinny z. 3, W. 1939, s.
13-4; K. Potkański, Zagrodowa szlachta i włodycze rycerstwo,
„RAUh”, 23, s. 217.
FS
1 Jeśli dok. nie jest fals. (Pankowie występują
dopiero w XVI w.), to data dok. odnosi się zapewne do akcji prawnej,
świadkowie przypadający na 1. 1357-61 do jego spisania.
© 2010-2016 Instytut Historii Polskiej
Akademii Nauk”
7. Bitwa pod Grunwaldem wg miniatury
Diebolda Schillinga (źródło:
Wikipedia)
Jak wynika z
powyższego wykazu (usunięto większość sygnatur tekstów
źródłowych – przypis mój), większość wymienionych tutaj
rycerzy, właścicieli Bzowa, należała do szlachty ubogiej i mało
notuje się w zapiskach historycznych ich kontaktów
rodzinno-majątkowych z rycerstwem „większym”..
Bardzo często poświadczone tutaj są ich kontakty
z dziedzicami podobnych, przeważnie drobnoszlacheckich i niezbyt
odległych wsi, np.: Będkowic, Błędowa, Parcz, i innych
wymienianych, ale też z mieszkańcami miast, jak np.: Będzin,
Olkusz, czy Szczekociny, a także z dysponentami dóbr kościelnych.
Szczególnie te ostatnie „kontakty” obfitowały często w
niezwykle ostre spory i zatargi natury majątkowej (patrz pkt 5).
Rodzina (rodziny)
Bzowskich z Bzowa trzymała wieś (a
raczej jej części) ponad dwa wieki, po czym przejęły Bzów inne
rodziny szlacheckie (patrz wyżej, informacje z „Wikipedii”). W
wiekach późniejszych i w czasach zaborów dawne rodziny ubogiej
szlachty, często własnoręcznie uprawiające swoje grunty, pod
względem społecznym degradowały się przeważnie do klasy
włościańskiej, o ile nie były w stanie „wylegitymować się ze
swojego szlachectwa” (zjawisko „naganienia” występowało tu
nawet i w średniowieczu).
W wieku XVIII zamieszkiwali jednak Bzowscy także jako szlachta w
miastach oraz innych, dalszych miejscowościach {Geneteka], gdzie
bywali często dworskimi oficjalistami. Np. podaje w roku 1753 Lista
rodzin szlacheckich województwa krakowskiego niejakiego Antoniego
Bzowskiego w majątku Rosiejów/Skalbmierz, bez wymienienia wszakże
funkcji lub własności. [15]
Przypisy i
Bibliografia:
[1].
M.
Z. Wojciechowscy, Polska Piastów, Polska Jagiellonów, Dr. św.
Wojc., 1946 ( PPPJ )L.
[2]. Mały słownik kultury dawnych Słowian, pod red.
L. Leciejewicza, W.P.,
Warszawa 1972 ( MSKDS
)
[3]. J. Roszko, Kolebka Siemowita, Iskry, Warszawa 1980
[4]. T. Gajl, Herby szlacheckie Rzeczypospolitej
Obojga Narodów, POZKAL, Gdańsk 2003
( HSRON )
[5]. Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i
innych krajów słowiańskich, pod red.
B. Chlebowskiego, F.
Sulimierskiego, W. Walewskiego i J. Krzywickiego,
nakł. Autorów, druk.
„Wiek”, Warszawa 1880 – 1902 ( SGKP ) oraz
[6]. S. Górzyński, J. Kochanowski, Herby szlachty
polskiej, Wyd. U. W. „Alfa”, Warszawa
1994 ( HSP)
[7]. F. Kiryk, R. Kołodziejczyk (red. - praca
zbiorowa), Dzieje Olkusza i regionu olkuskiego,
dwa tomy, PWN, Warszawa,
Kraków 1978 ( DORO )
[8]. W. Staśkiewicz (red. - praca zbiorowa),
Społeczeństwo polskie od X do XX wieku,
Książ. i Wiedza,
Warszawa 1988 ( SP )
[9]. Słownik nazwisk współcześnie używanych w
Polsce, pod red. K. Rymuta, Inst. Jęz. Pol.,
P.A.N., wersja
internetowa (Rym.)
[10]. Polska – moja ojczyzna, Encyklopedia (...), pod
red. J. Marciszewskiego, W. P.,
Warszawa 1979 (PMO – E)
[11]. Derwich, M. Cetwiński, Herby, legendy, dawne
mity, Kr. Ag. Wyd. Wrocław
1989 ( HLDM )
Wikipedia – encyklopedia internetowa i inne źródła
internetowe, np. „Geneteka”
Uwaga:
Wolno kopiować i cytować pod warunkiem
podania źródła i autora
