Drobne rycerstwo
średniowieczne
7. Błędowscy
herbu Przeginia, Pilawa, Półkozic i Trąby z Błędowa i Kmitowie
herbu (?) z Kuźnicy Błędowskiej:
1.
Pochodzenie i występowanie rodzin
Nazwisko Błędowski, wg
normalnych zasad gramatycznych mogło powstać od nazw wsi: Błęda,
Błędów, Błędowice, Błędowo, Błędówka.
Miejscowości noszących takie nazwy
było w Polsce w średniowieczu kilka, ale nie wszystkie wywiodły
rycerskie rody tego nazwiska. Herbarze (np. Tadeusz Gajl [4]) i
źródła historyczne wymieniają Błędowskich
herbów: Nałęcz (Wielkopolska),
Kopaszyna, Pilawa, Półkozic i Trąby
(ziemia
krakowska i sandomierska)[5].
Wyszczególniają np. herbarze dosyć
znaną tego nazwiska rodzinę „średniowieczną” z Błędowa w
pow. grójeckim [5], w której to wsi, „siedzieli”
Błędowscy jeszcze i w XIX wieku na 6 działkach.
Nas
tutaj interesuje jednak rodzina Błędowskich
herbu Pilawa (dawniej także Przeginia), Półkozic i Trąby
z Błędowa koło Olkusza
(u Jana Długosza wsi wymienianej w pow. będzińskim).
Słownik nazwisk
polskich Kazimierza Rymuta, według danych z lat 90-tych ub.
wieku,
wymienia w Polsce 1379
osób noszących nazwisko Błędowski (zapewne
z wszystkich (?) rodzin), z czego najwięcej (307) właśnie
w katowickim. [9] Najprawdopodobniej chodzi tu więc właśnie o
Błędowkich, o których aktualnie piszę, czyli znanych ze źródeł
historycznych Błędowskich z Błędowa w
olkuskim (teraz śląskim).
Rodzina Błędowskich z
olkuskiego, realnie, od średniowiecza, aż
do chwili obecnej istniejąca na naszym terenie, należała niegdyś
faktycznie do wymienionych herbów i była drobno
rycerskim rodem małopolskim, którego korzenie były związane
właśnie z miejscowością Błędów,
jako jej gniazdem rodowym. Czy wszyscy jej reprezentanci „zachowali
swój klejnot szlachecki aż do chwili obecnej” – nie jest
dzisiaj istotne. Historia wspomina o nich przez dwa wieki.
2.
Herb i zawołanie
Herbowe
rody Przeginiów i Pilawitów, jak to już wcześniej
podawałem w innych artykułach cyklu, mają typowo małopolskie
korzenie. Z ziemi sandomierskiej i krakowskiej znany jest też herb
Trąby, a jego najstarsze pieczęci znane są już od XIV w.
[4] [6]
Herb
Przeginia tym tylko różni się od Ostoi, że w hełmie
zamiast piór strusich ma pół smoka ziejącego płomieniem, na
którym prostopadle do paszczy takaż Ostoja. Jedyna znana pieczęć
średniowieczna z tym herbem, to 1421 i 1424 Piotra Wolframa,
kanonika krakowskiego. Herb występuje w Klejnotach Długosza i
Herbarzyku Ambrożego. [4] [6] Prawdopodobnie taka właśnie była
średniowieczna postać Ostoi.
1. Herb Przeginia
(najwcześniejszy herb Błędowskich ?) (źródło:
„Wikipedia”)
Wspominałem już przy omówieniu rodu
Chechelskich z olkuskiego, że podobnie jak wiele innych rycerskich
herbów polskich, herby Ostoja i Przeginia ściśle nawiązują do
pogańskich mitów słowiańskich, których znajomość i tradycja
jeszcze nie zanikły nawet w XIV i XV wieku, a konkretnie do
mitycznej walki Boga Nieba Peruna z Bogiem Zaświatów Welesem.
O walce przypominają tu występujące w herbach
miecze, Boga Krainy Zmarłych Welesa obrazuje ów „Smok, ziejący
ogniem z paszczy” (smok – konotacje chtoniczne), a o tym, ze
walka ta miała miejsce w nocy – przypominają złote półksiężyce
w tarczach herbowych. (Derwich i Cetwiński [11])
Do wymienionego mitu nawiązywać może też nazwa
zlokalizowanej niedaleko Błędowa i Chechła, a obok Rodak, Góry
„Świniuszki”, która mogła być w pogańskiej przeszłości
kultową Górą Welesa, tym bardziej, że zawiera w sobie przepastne
jaskinie (symbole Podziemia), a jej nazwa kojarzy się mocno z jedną
z postaci Welesa (Dzikiem). Co ciekawe, Franciszek Rozmus (publ.
Olgerd Dziechciarz) zamieścił niedawno na Facebooku „Ziemia
Olkuska” niezwykle intrygującą fotografię znalezionego gdzieś w
tamtej okolicy fragmentu posągu kamiennego „niby-bożka”
pogańskiego. [https://pl-pl.facebook.com/ziemia.olkuska]
mogłaby to być np. głowa Welesa. (patrz również mój artykuł z
21 lipca 2016 r. pod linkiem:
http://zcalegoswia2.blogspot.com/2016/07/mitologiaarchetyp-mitologii.html)
2. Herb Trąby
(źródło: Wikipedia)
3.
Gniazdo rodziny Błędowskich
Jak to już
zaznaczyłem na wstępie, rodowym gniazdem
Błędowskich z olkuskiego jest wieś Błędów w pow. olkuskim woj.
krakowskiego. O
miejscowości tej informacje odnajdujemy w różnych historycznych
źródłach. Najbardziej kompletne i najstarsze udostępnia praca
zbiorowa polskich historyków, sukcesywnie wydawany przez PAN
„Słownik historyczno-geograficzny ziem polskich w
średniowieczu”, który pod hasłem Błędów podaje: [14]
BŁĘDÓW
(1220 Bladow z DLb., Blandow, Blandowicze, Bląndow, Blendow) 7 km
na NE od Sławkowa.
1. A. 1490 n. pow.
krak. (ŹD s. 31, 436); 1244 kasztelania sławkowska; 1244 n. par.
Chechło (DLb. 3 s. 39).
- 1244 B. nad Przemszą [Białą] (DLb. 3 s. 39); 1397 lasy w
B. (SP 8 uw. 230/35); 1399 Ostrobod z Niegowonic z braćmi oraz bp
krak. winni stawić się na rozgraniczenie między B. a
Niegowonicami (SP 8, 8766); 1400 ww. Ostrobod i bp winni w sprawie o
granice dóbr i lasów między B. a Niegowonicami wysłać 8 osób
do wyznaczenia granic „et ad ponendum frux in eisdem graniciebus”
(SP 8, 10148); Jan, Mikołaj i Maciej z B. winni zrezygnować z
dalszych pretensji w sprawie granic w stosunku do ww. Ostroboda, a
ten winien dokonać objazdu granic między B. a Niegowonicami (SP 8,
10253); 1419 siedlisko zw. Klunczowske (ZK 312 s. 178); 1458, 1470
rz. Przemsza [Biała]; role Tatarowskie (Tatarowske); łąka
Gocłówka (Goczlowka); → p. 3 (ZK 15 s. 381-2; GK 16 s. 670);
1518 łąka zw. Karczmisko w B. (ZK 26 s. 83).
3. Własn. szlach
(patrz też niżej).” [14]
Słownik Geograficzny
Królestwa Polskiego pod red. Chlebowskiego i Sulimierskiego na
temat tejże wsi podaje: „Wieś rządowa nad rzeką Białą
Przemszą, pow. będziński, gm. Łosień, par. Niegowonice, na lewo
od drogi bitej z Dąbrowy górniczej do Olkusza. W 1827 r. było tu
27 dm. i 193 mk. (…) 366 mg. Ziemi włośc.” [5]
3.
Lokalizacja wsi Błędów w Małopolsce (źródło:
Google Maps)
Olgerd Dziechciarz w artykule z dn. 12
sierpnia 2016 r. opublikowanym w „Przeglądzie Olkuskim” wspomina
o miejscowości Błędów przy okazji omówienia pobliskiej Pustyni
Błędowskiej:
„W zachodniej części gminy Klucze, częściowo w obrębie
Dąbrowy Górniczej, znajduje się jedna z największych polskich
atrakcji turystycznych - Pustynia Błędowska.” (…) [16]
Wywód jednak nazwy
pustyni od rzekomego „błądzenia po niej” jest błędny (nomen
omen) i oparty na tzw „etymologii ludowej”. Nazwa
pustyni wywodzi się bowiem od średniowiecznej nazwy wsi Błędów,
a ta, wg wszelkich zasad etymologicznych oznacza miejsce, gdzie stał
rycerski gródek Błąda (imię chyba zniekształcone z Błęda ?), a
raczej najwcześniej "Bąda" (por. nazwę Małobądz, inne
nazwy miejscowe Błędów, a nawet niedalekie wcale, podkrakowskie
Będkowice). Wieś Błędów była wcześniej rycerska, zanim trafiła
(jak wiele innych) w zachłanne ręce kościoła.
4. Krajobraz okolicy
Błędowa (ob. Dąbrowa Górnicza) (źródło:
Internet, Wikipedia i str.
wym.
na fotografii)
******
„KUŹNICA
BŁĘDOWSKA
(1520 minerali fabrica alias kusznijcza in Blandow, 1522
ferrificina) kuźnica nad Białą Przemszą i Chechelcem, 2 km na NE
od Błędowa, dziś cz. wsi Błędów o nazwie K. B. (UN 199 s. 9),
10 km na NW od Olkusza.
[Pow. krak.; par. Chechło → Błędów p. 1].
Własn. szlach. 1520 Jerzy Memnicki z Niegowonic Wielkich zastawia
za 500 fl. węg. Janowi Stanowi mieszcz. z Kazimierza dobra we
wsiach: Niegowonice, Chechło i Błędów z młynem, rudą i kuźnicą
(ZK 26 s. 232-3); 1522 tenże zastawia za 622 fl. temuż Janowi
dobra: Niegowonice, Chechło i Błędów z młynem, rudą i kuźnicą;
Anna ż. tegoż Jerzego oświadcza, że rezygnuje z zapisu jaki miała
od męża na ww. dobrach na rzecz tegoż Jana (ZK 26 s. 428-9, 484);
1563 w K. w Błędowie 1 koło i 3 robotników; 1576, 1585 1 koło i
6 robotników (Rybarski → Kuźnica, s. 324).
Uw. Kuźnica ta funkcjonowała jeszcze w XVII w. (A Metr.
Wizytacja bpa Trzebickiego z 1663 r. k. 70 v.).” [14]
Położona
pomiędzy Błędowem, a Chechłem
wioska (dawny przysiółek ?) Kuźnica Błędowska
nad rzeczką Centurią (dawn. Strumień),
należała od XVI w.
do rzekomo „szlacheckiej” rodziny Kmitów
(najpierw „przyznających
się” do herbu Ślepowron,
później rzekomo herbu Szreniawa),
mających także pewne związki z olkuskim górnictwem ołowiu. [7]
Jest
tu ziemi włościańskiej 594 morgi,
dworskiej aż 1590 (w
tym ornej zaledwie 160
m.). [5]
O
tych właśnie „Kmitach”
wypowiada się Walery Nekanda Trepka
w „Liber chamorum”,
podając ich jako potomków Jana Kity, od szewca Matysa
Kity z mieszczanków piotrkowskich
pochodzącego i swój rodowód fałszującego. Co ciekawe,
miejscowość ta od wieków obciążona jest swego rodzaju „klątwą”,
jakoby: „zbyt
często zdarzały się tam nagłe i niewyjaśnione nieszczęścia, bo
olchowy las nadrzeczny na styku Centurii i Przemszy miał być
rzekomo siedzibą jakiegoś lokalnego demona” [czyżby echo dawnych
wierzeń pogańskich w Boga Podziemia, Welesa ?]
(z osobiście znanych mi pogłosek gminnych).
Z
”tych” Kmitów
wymienia np. „Słownik
historyczno-geograficzny ziem polskich w średniowieczu” Walentego
Kmitę i tegoż syna Jana, jako
właścicieli innej (? lub tej samej ?) Kużnicy
Okradzionowskiej:
„Okradzionowska pow.
krak., par. Sławków, w kluczu sławkowskim bpów krak. założona
przez Walentego Kmitę w r. 1557 nad rz. Białą Przemszą; 1564
nadana mu dziedzicznie za czynszem 12 grz. i 10 wozów żelaza; 1571
W. Kmita i jego s. Jan dostają dożywocie na tej kuźnicy (Kuraś,
Materiały, 28, 30).” [14] Jan Kmita z Woli
wymieniony jest już w r. 1519 w „Dziejach Olkusza i regionu ...”
[7]
W innych źródłach
wymieniani są ponadto ci Kmitowie jako późniejsi współwłaściciele
(XVI i XVII w.) zarówno części Błędowa, jak i sąsiedniej wsi
Chechło oraz Woli, Niegowonic, Grabowej i Sączowa (jeszcze i po
poł. XIX w.). [16] Jeszcze w r. 1604 wymienia się także
nieruchomości Kmitów w Olkuszu. [7] [16]
O tychże Kmitach
wspomina też Olgerd Dziechciarz w swoim artykule z dnia 7. września
2015 r. publikowanym w „Przeglądzie Olkuskim” : „Sporo
miejsca w „Liber Chamorum” zajmują Kmitowie, którzy m.in.
podszywali się pod szlachtę herbu Ślepowron (m.in. właściciel
Kuźnicy Błędowskiej, wcześniej olkuski gwarek). Mieli owi
Kmitowie pochodzić od Matysa Kity, szewca z Piotrkowa. Potomkami
tego Kity, których ojciec był olkuskim mieszczaninem i gwarkiem
byli niejaki Jan i Sebastian [ten podobno zmarł bezpotomnie]. Jan
służył na Rusi u hetmana Zamojskiego (dozorował majątki
hetmańskie), służył także u jego syna Tomasza, wziął za żonę
Cieszowską z Myszkowa, z którą miał dwie córki - jedną wydaną
za szlachcica Kosteckiego (w 1630). Sebastian Kmita, mieszczanin w
Olkuszu, pieczętował się herbem „Śrzęniawa z krzyżem”; za
żonę wziął siostrę tej Cieszowskiej, co ją brat pojął. Jak
twierdzi Trepka prawdziwi Kmitowie prosili, by fałszywi przyznali
się, że pochodzą od Kity, ale Sebastian zaprzeczał - twierdził,
że pochodzi z Rodak, a o swoich adwersarzach rzekł „od jednego z
nami przodka idą”. [7] [15]
********
4. Najważniejsze
gałęzie rodziny
Dobra Błędów w
olkuskim od czasów dawnych należały częściowo do dóbr
kościelnych, ale już od XIV wieku notuje się tutaj także i
własność rycerską.
Internetowe źródło
„Wikipedia” o Błędowie:
„
W średniowieczu wieś w parafii
Sławków, należąca do biskupów krakowskich (klucz
sławkowski), w 1220 podarowana przez biskupa Iwona
Odrowąża klasztorowi Świętego Ducha w Prądniku
Białym pod Krakowem. W związku z przeniesieniem klasztoru do
Krakowa w 1244 Błędów ponownie stał się własnością biskupią
w kluczu sławkowskim, w parafii
Chechło.
W XVI wieku do biskupów krakowskich należało w Błędowie 6
łanów, które zsekularyzowane zostały w XVIII wieku wraz z całym
kluczem sławkowskim. Na początku XIX wieku Błędów istniał jako
trzy wsie tj. Błędów, Kuźnica Błędowska oraz Górki z
Zagórczem. Od 1867 w
powiecie
będzińskim, w
gminie
Łosień.
Od 1977 dzielnica Dąbrowy Górniczej. Przepływa przez nią
Biała
Przemsza. Od wschodu i południa graniczy z Błędowskimi Lasami,
które przechodzą w
Pustynię
Błędowską.”
Jan Długosz podaje, że
Błędów w pow. będzińskim należał w XV w. do par. Chechło,
miał 9 dziedziców (w tym 8 Pilawitów), 15 łanów kmiecych i
folwarki szlacheckie. Biskupstwo krakowskie miało tu jednak także 6
łanów kmiecych z czynszem i dziesięciną.
Internetowe źródło:
Rody
ziemiańskie XV i XVI wieku. T. 1, Małopolskie rody ziemiańskie,
Krzepela,
Józef podaje o miejscowym rodzie Błędowskich [13] następujące
informacje:
Błędow Prs./Ben. p.
Niegowonice.
1454 -- 1471. Błędowscy
h. Półkozic l. b. II. 103. 5. 265.
Dług. Błędowscy, z
tych Florjan h. Trąby, a innych osmiu h. Pilawa II. 196.
Informacje te oparte są częściowo na
klasycznym źródle historycznym, które wymienia dosyć szczegółowo
właścicieli Błędowa.
Słownik historyczno-geograficzny ziem polskich w
średniowieczu [14]:
„
3. A. Część bpa krak. 1220 Iwo Odrowąż bp krak.
fundując kl. Ś. Ducha w Prądniku [Białym] nadaje mu m. in. B.;
1244 przy przeniesieniu do Krakowa tenże kl. odstępuje bpowi krak.
B. w zamian za dzies. snop. z Prądnika [Białego] (DLb.
2 s. 38-9); 1397 Ostrobod z Niegowonic z bpem o 20 grz.
szkody wyrządzonej przez ludzi Ostroboda w lasach [bpa] w B. (SP 8
uw. 230/35); 1399, 1400 → p. 2; 1470-80 6 ł. kmiec. (DLb.
2 s. 196); 1529 własn. bpa w kluczu sławkowskim; 2 grz.
30 gr czynszu dla bpa (LR s.
13).
- B. Część szlach. 1386-9 Boguchwał z B. (SP
8, 4156, 4907, 5285); 1397-417 Jan, Janko h. Przeginia (SP
2, 1026; 8, 9878, 10080, 10181-2, 10253, uw. 225/16, 323/9; wg ind.
WAP); 1403-15 Mścichna ż. ww. Jana (wg ind. WAP);
1397-432 Florian h. Przeginia z B. i Niegowonic; por. Niegowonice );
1398 Piotr z Ogrodzieńca pozwany przez Floriana z B. o 4 kmieci i
karczmę w Niegowonicach udowadnia dokumentami króla Władysława
[Jag.], że w tej sprawie został pozwany po donacji (SP
8, 6376);
1400 Jan, Mikołaj i Maciej z B. (SP
8, 8766); Święch z Parcz zastawia Florianowi z
Niegowonic 2 role przymiarkowe i 2 siedliska w B. (SP
8, 9877); Florian z B. zastawia za 14 grz. Maciejowi z
Niegowonic Wielkich całą cz. swego dziedzictwa w Niegowonicach z
wyjątkiem pr. wyrębu lasu tamże (SP
8, 9940); Mikołaj i Maciej z B. (SP
8, 9878, 10253); Mikołaj s. Zawiszy z Grabowej z Janem z
B. o folwark w B. (SP 8 uw.
321/8); Mik. Zawisza s. Zawiszy z Grabowej sprzedaje za
160 grz. Janowi z B. całą część swego dziedzictwa w B. (SP
8, 10181-2); tenże z ww. Janem o folwark w B. (SP
8 uw. 321/8);
1401 Małgorzata ż. Macieja z B. (wg ind. WAP); 1404 Florian
z B. zastawia za 16 grz. Elżbiecie c. Pudliszka 2 ł., 2 siedliska,
2 łąki i 2 przymiarki w B. (ZK
4 s. 13); 1404 Pietrasz z B. ze Szczepanem z B. o cz. dóbr
z podziału (ZK 3b s. 418);
1413 Pietrasz (wg ind. WAP); 1414 Wierzchosława z Będkowic i
Florian z B. zostają odesłani z sądu wyższego pr. niem. w
Krakowie do swojej jurysdykcji w Pilicy (KSN
3401);
1415-21 Elżbieta ż. Floriana z B.; 1416 Klemens; 1417 Marcin
(wg ind. WAP); 1419 Piechna wd. po Więcławie ,,de Strziczeow”
ustępuje za 10 grz. Florianowi z B. całą swoją cz. po matce i
ojcu w B. (ZK 312 s. 177);
Florian z B. zastawia za 20 grz. swemu zięciowi Tomaszowi niegdyś
z Sieborowic kmiecia zw. Krocza oraz 2 ł. i przymiarek za gumnem,
należący do siedliska zw. Klunczowske, 3 ł. należące do ww.
kmiecia (ZK 312 s. 178);
1431 Michał z B. ; Tomko z B. zięć Floriana z Niegowonic (ZK
9 s. 279);
1444-5 Florian z B. (ZK
12 s. 273, 352); Małgorzata z B. (tamże); 1449 Elżbieta
c. Tomasza z B. ż. Stanisława ze Żbiku (ZK
13 s. 311); Elżbieta z Siedlca [par. Rudawa] i jej s. Jan
sprzedają za 300 grz. Andrzejowi ze Starzyn części dziedzictwa w
B. i Niegowonicach (GK 12 s.
306); 1458 Florian z B. zastawia za 3 grz. Mac.
Bartyliczowi z Chechła całą swoją zagrodę z siedliskiem k. rz.
Przemszy [Białej], z łanem roli, mianowicie 1/2 ł. za folwarkiem
i 1/2 ł. leżącego pośrodku innych łanów: między rolami
Tatarowskimi a rolami Szymona, z łąką zw. Gocłówka i z niwą
leżącą w Ostrowcu (ZK 15 s.
381-2);
1463 Florian z B. (GK 19
s. 83); 1470 Florian z B. zastawia za 4 grz. kmieciowi
Janowi Latoszkowi z B. swoją łąkę Gocłówkę i 4 stajania roli
w B. (GK 16 s. 670);
1470-80 dziedzice: Florian h. 3 Trąby i 8 [nie wymienionych
imiennie] h. Pilawa. 15 ł. kmiec., folwarki szlach. (DLb.
2 s, 196); 1471-2 Florian z B. ma cz. w Sąspowie (GK
19 s. 378, 515);
1473 Tomasz s. Floriana z B. (GK
19 s. 744); 1486 Jan s. Stan. Marciszowica sprzedaje za 80
fl. węg. Janowi Kukli z B. swoją cz. w Krzykawie (GK
22 s. 540); 1487 Zbigniew z B. (ZK
153 s. 2); a. 1490,1491-4, 1496 pobór z 3 ł. ; 1498
Stan. Kukla z B. (AKH 9, 562);
1508 pobór z 2 ł. (RP s.
337); 1518 Jan Zbyszek z B. zastawia za 5 fl. Wojciechowi
Mazurowi z Chechła 1/2 ł. o 6 stajaniach, z cz. łąki zw.
Karczmisko w B.; 1519 Jerzy Memnicki z Niegowonic zastawia za 500
fl. Janowi Stano mieszcz. z Kazimierza dobra swoje we wsiach
Niegowonice, Chechło i B. z rudą i kuźnicą; 1520 br. Szymon i
Jan z B. (ZK 26 s. 83, 232-3,
266); 1521 Mik., drugi Mik., Jakub i Jan Błędowscy z B.
(MS 4, 3886; GK 36 s. 93);
Jerzy Niegowoński dz. Grabowej i B. (GK 36 s. 87); Anna Krzykawska
z B. sprzedaje za 20 fl. Janowi zw. Kukla z B. całą swą ojcowiznę
w B. (GK 36 s. 121);
Jan Kukla z B. i siostry Dorota i Katarzyna Ożgówny dz, B.; 1522
Jerzy Memnicki z Niegowonic Wielkich zastawia za 620 fl. ww. Janowi
Stano dobra Niegowonice, Chechło, B. z rudą i kuźnią ;
1526 Stan. Górski h. Odrowąż zapisuje testamentem wszystkie
swe dobra dziedz., m. in. B., kanclerzowi Krzysztofowi z Szydłowca
[pow. radom.], a w wypadku wymarcia Szydłowskich - Sprowskim, w
dalszej kolejności Iwanowskim lub innemu domowi Odrowążów, a
gdyby tego brakło - klasztorowi mog. Jeżeli Górski wyzdrowieje do
roku, testament będzie nieważny (AS
5, 143); 1528 Mik. Myśloch z B. sprzedaje za 26 grz.
Stan. Górskiemu z Gór [pow. wiśl.] i Węchadłowa swoją cz. w
B.; Anna Krzykawska za zgodą Jana Krzykawskiego oraz Mik. Błędowski
sprzedają za 40 fl. Janowi Kukliczowi z B. swoją cz. w B. (ZK
28 s. 6).
- 1470-80 dzies. snop. i kon. wart. 15 grz. z cz. szlach.
plebanowi w Chechle. Dzies. snop. z cz. bpa do niego należy (DLb.
2 s. 196); 1529 dzies. snop. z 1/4 całej wsi wart. 20 gr
plebanowi w Chechle (LR s.
152).
© 2010-2016 Instytut Historii Polskiej
Akademii Nauk”
Z
powyższego wykazu
wynika, iż [usunięto część sygnatur tekstów źródłowych –
przypis mój], wymienieni
tutaj drobno rycerscy właściciele części Błędowa należeli do
rycerstwa ubogiego, mało znanego w źródłach historycznych i stale
zagrożonego popadnięciem w ubóstwo i wypadnięciem ze stanu.
Poświadczone są ich kontakty z dziedzicami
podobnych, drobnoszlacheckich i pobliskich wsi, np.: Niegowonic,
Parcz, Grabowej, Ogrodzieńca (szlacheckiego), Będkowic, Chechła,
Krzykawki, Klucz itp. oraz z mieszkańcami małych miast (np.
Pilicy), a także przedstawicielami duchowieństwa. Tradycyjnie,
szczególnie te ostatnie „kontakty” obfitowały często w
niezwykle ostre spory i zatargi natury majątkowej, ty bardziej, że
części Błędowa od wieków należały do biskupów krakowskich,
którzy ostatecznie zagarnęli całą wieś (patrz pkt 5).
6. Rycerskie
zatargi (miniatura średniowieczna) (źródło: Wikipedia i str.:
Rodzina
Błędowskich z Błędowa koło
Olkusza „trzymała” części wsi około dwóch
wieków (1386-1528), częściowo przejęły też Błędów inne
osoby ze stanu szlacheckiego, a od roku 1529 wieś stała się
niemal w całości własnością biskupów krakowskich w kluczu
sławkowskim.
O latyfundium klucza
sławkowskiego pisać tu nie będę. Dość wspomnieć, że biskupi
krakowscy posiadali w najbliższych okolicach olbrzymie tereny z
wieloma wsiami, lasami i innymi dobrami. Już w czasach Długosza
klucz sławkowski obejmował miasto Sławków i wsie: Błędów
(część – 6 łanów), Bukowno, Gołonóg, Łosień, Okradzionów,
Porąbka, Strzemieszyce, Tucznababa, i Ząbkowice oraz Krzykawa i
inne, na południe zaś od linii Przemszy: Byczyna, Chełm,
Ciężkowice, Długoszyn, Jemielno, Jaworzno, Koszutów oraz
Luszowice i inne. Obok na południe funkcjonował drugi klucz dóbr
kościelnych, - lipowiecki, a od strony zachodniej całe Księstwo
Siewierskie. W 1789 roku, na mocy uchwały Sejmu Wielkiego dobra
klucza sławkowskiego przeszły na skarb państwa. [7]
Jednak nazwisko Błędowski
„uchowało się” po okolicznych miejscowościach przez wszystkie
następne wieki, kiedy to dawne rodziny ubogiej szlachty, często
własnoręcznie uprawiające swoje grunty, pod względem społecznym
spadały przeważnie do klasy włościańskiej, o ile nie były w
stanie „wylegitymować się ze swojego szlachectwa” (przede
wszystkim „widzimy ich” w świętokrzyskim i śląskim).
[Geneteka]
Przypisy i
Bibliografia:
[1].
M.
Z. Wojciechowscy, Polska Piastów, Polska Jagiellonów, Dr. św.
Wojc., 1946 ( PPPJ )L.
[2]. Mały słownik kultury dawnych Słowian, pod red.
L. Leciejewicza, W.P.,
Warszawa 1972 ( MSKDS
)
[3]. J. Roszko, Kolebka Siemowita, Iskry, Warszawa 1980
[4]. T. Gajl, Herby szlacheckie Rzeczypospolitej
Obojga Narodów, POZKAL, Gdańsk 2003
( HSRON )
[5]. Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i
innych krajów słowiańskich, pod red.
B. Chlebowskiego, F.
Sulimierskiego, W. Walewskiego i J. Krzywickiego,
nakł. Autorów, druk.
„Wiek”, Warszawa 1880 – 1902 ( SGKP ) oraz
[6]. S. Górzyński, J. Kochanowski, Herby szlachty
polskiej, Wyd. U. W. „Alfa”, Warszawa
1994 ( HSP)
[7]. F. Kiryk, R. Kołodziejczyk (red. - praca
zbiorowa), Dzieje Olkusza i regionu olkuskiego,
dwa tomy, PWN, Warszawa,
Kraków 1978 ( DORO )
[8]. W. Staśkiewicz (red. - praca zbiorowa),
Społeczeństwo polskie od X do XX wieku,
Książ. i Wiedza,
Warszawa 1988 ( SP )
[9]. Słownik nazwisk współcześnie używanych w
Polsce, pod red. K. Rymuta, Inst. Jęz. Pol.,
P.A.N., wersja
internetowa (Rym.)
[10]. Polska – moja ojczyzna, Encyklopedia (...), pod
red. J. Marciszewskiego, W. P.,
Warszawa 1979 (PMO – E)
[11]. Derwich, M. Cetwiński, Herby, legendy, dawne
mity, Kr. Ag. Wyd. Wrocław
1989 ( HLDM )
Wikipedia – encyklopedia internetowa i inne źródła
internetowe, np. „Geneteka”
Uwaga:
Wolno kopiować i cytować pod warunkiem
podania źródła i autora
