Drobne rycerstwo
średniowieczne
20. Kazimi(e)rscy
herbu Nabram z Kazimierzy Wielkiej
i
Kazimi(e)rscy herbu Biberstein z Kazimierzy Małej:
1.
Pochodzenie i występowanie rodzin
Nazwisko Kazimierski
mogło
powstać w średniowieczu od nazw miejscowości: Kazimierz,
Kazimierza, Kazimierzów itp. Miejscowości
tych nazw było w Polsce zbyt wiele, aby tutaj o wszystkich
wspominać. Od nazw wsi Kazimierza
Wielka i Kazimierza
Mała powstały nazwiska dwu rodzin
Kazimierskich herbów Nabram i Biberstein
z pow. pińczowskiego. [4] [6]
Słownik nazwisk
polskich Kazimierza Rymuta, według danych z lat 90-tych ub.
wieku,
wymienia w Polsce 3534
osoby tego nazwiska, zapewne wszystkich znanych rodzin (różnych
herbów). [9]
Rodziny te, od
średniowiecza, aż do chwili dzisiejszej w Polsce obecne, należały
niegdyś faktycznie do wymienionych herbów i były
drobno rycerskimi rodami małopolskimi,
których korzenie były związane właśnie z wymienionymi wyżej
miejscowościami, jako ich gniazdami rodowymi. Czy wszyscy ich
reprezentanci „zachowali swój klejnot szlachecki w następnych
wiekach – nie jest dzisiaj istotne. Historia wspomina o nich dosyć
krótko.
2.
Herb i zawołanie
Nabram (Abram,
Nabra, Kłobuk, Stańcowie, Waldorff, Wendorf).
Pięciokrotnie w słup pola czarne i srebrne. : Klejnot: trzy
pióra strusie.
Najwcześniejsze wzmianki
herb z okresu dynastii Piastów. Rok powstania 1292-1386.
Najwcześniejsze źródło heraldyczne wymieniające herb to datowane
na lata 1464–1480 „Insygnia” polskiego historyka Jana Długosza.
[Wikipedia] [4] [6]
1. Herb Nabram (źródło:
Wikipedia)
Biberstein
(Bibersztein, Bibersztajn, Bibersztyn, Bieberstein, Momot,
Wiberszten) – polski herb pochodzenia niemieckiego. Posługiwano
się nim głównie w ziemiach: krakowskiej i sandomierskiej.
W polu złotym róg jeleni czerwony o pięciu (
czterech -
Momot) sękach w słup.
W klejnocie samo godło.
Najwcześniejsze wzmianki
Bartosz Paprocki w
Gnieździe cnoty podaje, że herb ten
był notowany w Polsce już w 1094 r (…) . herb ten na ziemiach
polskich zapoczątkował. Ród Biberszteinów do Polski przybył ze
Śląska.
Pierwszy raz pojawia się w źródłach pisanych w 1432 r.
Znane są pieczęcie polskie: 1223 – Mikołaj Henrykowicz
Borus, sołtys prędociński,
1259
– Gunter Bibersztajn. [Wikipedia [4] [6]
1B. Herb Biberstein
(źródło: Wikipedia)
Wspominałem już kilkakrotnie przy omówieniu
innych rodów z olkuskiego, że wiele rycerskich herbów polskich, w
tym herb Biberstein-Momot, nawiązuje do pogańskich mitów
słowiańskich, których znajomość i tradycja jeszcze nie zanikły
nawet w XIV i XV wieku, a konkretnie do mitycznej walki Boga Nieba
Peruna z Bogiem Zaświatów Welesem. Róg jeleni z herbu Momot
nawiązuje do „rogatego” boga Welesa. (Derwich i Cetwiński [11])
3.
Gniazda rodzin Kazimierskich
Jak to już
zaznaczyłem na wstępie, rodowymi gniazdami
Kazimierskich z pińczowskiego są wsie Kazimierza Wielka i Mała
koło Skalbmierza w dzisiejszym pow. kazimierskim woj.
świętokrzyskiego. Nazwa wsi (dzisiaj miasta)
jest „patronimiczna” i wywodzi się od imienia Kazimierz.
Andrzej
Bienias, historyk i regionalista pochodzący z Kazimierzy o
początkach nazwy wsi mówi: „Przed Kazimierzem Wielkim było
dwóch władców o tym imieniu: Kazimierz Odnowiciel - książę
Polski w latach 1034-1058 oraz Kazimierz Sprawiedliwy - od 1166 roku
książę wiślicki, a w latach 1177-1194 książę krakowski. Nazwa
miasta pochodzi od jednego z tych władców.” [15]
O
miejscowościach tych informacje przytaczają różne historyczne
źródła. Najbardziej kompletne i najstarsze udostępnia praca
zbiorowa polskich historyków, sukcesywnie wydawany przez PAN
„Słownik historyczno-geograficzny ziem polskich w
średniowieczu”, który pod hasłem Kazimierza Wielka” podaje:
[14]
(1326 Cazimiria, Cazmiria, 1347 Magna Cazimiria, 1394 Kazimirza,
1401 Maior Kazimirza, 1419 Magna Kaszymiria, 1423 Kaszymyrza, 1425
Caszimirza Welga, 1427 Welga Kazimirza, 1478 Magna Kazmyrza) 17 km na
NE od Proszowic.
1. 1419 n., 1581
pow. prosz. (GK 1 s. 144; ŹD s. 12); 1326 n. par. własn; siedziba
dek. (MV 1 s. 133); 1335-45 dek. Wawrzeńczyce (MV 1, 273; 2 s. 188);
1346 n. dek. Brzesko Stare (MV 2 s. 193); 1374 dek. Brzesko Nowe
(Rejestr świętop. k. 32); 1470-80 dek. Kazimierza Wielka – Witów
(DLb. 2 s. 142); 1529 dek. Witów (LR s. 164). (...)”
Słownik Geograficzny
Królestwa Polskiego pod red. Chlebowskiego i Sulimierskiego na
temat tych wsi podaje informacje zamieszczone tutaj poniżej: [5]
2. i 2B. Informacje na temat wsi Kazimierza Wlk. i
Mł. z w/w źródła
3.
Lokalizacja wsi Kazimierza w Małopolsce (źródło:
Google Maps)
4. Najważniejsze
gałęzie rodziny
Wsie Kazimierza Wielka i
Kazimierza Mała w kazimierskim od czasów
najdawniejszych należały do dóbr rycerskich.
Kazimierza wielka
Pr./Pin. p. w mlejscu.
1437. - Dług.
Kazimirscy h. Nabram (in. Pielgrzymów. i Waldorf) Hele.
374. 745: 782. Ul.
347. II.
143. 144.
Kazimierza mała
Wiśl./Pin. p. w miejscu.
Dług. Kazimirscy h.
Biberstein
- jedni z Zagórskimi
III. 418.
„
Słownik historyczno-geograficzny ziem polskich
w średniowieczu” podaje informacje o
dawnych właścicielach wsi Kazimierza Wielka: [14]
3. Własn. szlach. 1387-95 Kenna [c. Jakuba z → Dębna] wd.
po Piotrze ze Szczekocin kaszt. lubelskim, dziedziczka K. W. ;
1387-1419 Mściwoj Białoń z K. W., →
Jankowic [par. Książnice], Więckowic [par. Wojnicz] i Trzewlina h.
Rawa, s. Andrzeja z Trzewlina,
kaszt. Czechowskiego i Zochny c. Jakuba z Dębna ; 1387-8 tenże
procesuje się ze swoją ciotką ww. Kenną wd. po Piotrze ze
Szczekocin i jej kmieciami z K. W. (SP
8 uw. 37/4, 38/11, 43/1, 104/11, 109/23, 114/9); (…)
Mściwoj z K. W. pozywa Sobka, Piotra,
Krzyszka, Błażka, Michała i Przybka [kmieci] o zaoranie bezprawne
jego ról (SP 8 uw. 104/10);
(…)
1395 Mściwoj z K. W. i Więckowic pozywa Mściwoja z Kozłowa
o 100 grz. z racji poręczenia za Kennę z Dębna wd. po [kaszt.]
lubelskim i za jej dwóch ss. Jana i Piotra [ze Szczekocin] (ZK
2 s. 273, 360); 1396 → Donosy;
1397 Jan kmieć z Woli Suchczyńskiej [dziś Wola Sufczyńska,
par. Dębno] skazany na karę XV za zbiegnięcie od Piotrasza
z K. W. [i Szczekocin]. Piotrasz kmiecia
odzyskuje (SP 8, 6118)
1397-8 Piotrasz ze Szczekocin pozywa
Mściwoja z K. W. o przeoranie ról, uczynienie
ogrodu tam, gdzie była droga (SP
8 uw. 227/40, 241/21, 245/15, 260/68, 268/98);
1398 br. Piotr i Jan ze → Szczekocin
dzielą dobra po ojcu [Piotrze] i matce [Kennie]. Janowi przypada m.
in. połowa wsi K. W. (DSZ 74;
SP 8, 7327); (…) ;
1399-1400 Jan ze Szczekocin poręcza sumę 60 grz. Janowi z
Broniszowic [pow. sand.] za Dobka z Końskich [pow. opocz.]
ewentualnym wwiązaniem w swoją cz. K. W. (SP
8, 9430, 10 415); (…)
1420 Jan ze Skorczowa zastawia za 20 grz. Paszkowi z
Wojciechowic 1 ł. w K. W. (ZK
195 s. 46); 1423 Jan ze Szczekocin gwarantuje ww. Janowi
Skorczowskiemu zwrot 100 grz. ewentualnym wwiązaniem w połowę K.
W., gdyby te 100 grz. Skorczowskiemu spłacił, wówczas da mu
wwiązanie w 4 kmieci do przyszłego Bożego Narodzenia (GK
2 s. 89);
1425 Jan ze Szczekocin zastawia za 350 grz. ww. Skorczowskiemu
całą swoją cz. K. W. (ZK 8
s. 32); 1426 Katarzyna ż. Jana ze Skorczowa ustępuje br.
Pełce i Jurkowi z Glin [pow. sand.] z wszelkich praw do wiana i
posagu w zastawionej im. cz. K. W.; Pełka z Glin gwarantuje siostrze
Beacie, ż. Jana z Siedlisk [nie zid.], wypłacenie 14 grz. posagu
ewentualnym wwiązaniem w zastawiony mu łan w K. W. (ZK
195 s. 372, 380);
1427 ww. Pełka gwarantuje Janowi z Gnojna [pow. wiśl.] zwrot
15 grz. wwiązaniem w całą cz. K. W., którą dzierży zastawem (ZK
196 s. 40).
1428 Jan ze Szczekocin sprzedaje za 700 grz. Łukaszowi
Waldorffowi mieszcz. krak. połowę wsi K. W.,
poręczając za swoich synów i za swego bratanka Bartosza [s.
Piotra] z Dębna, iż nie będą mieć pretensji do sprzedanej cz.
wsi (ZK 8 s. 345);
1428-48 Łukasz Waldorff h. Nabra z K. W.,
mieszcz. i rajca krak., żonaty z Katarzyną c. Kunela
1429 Paszek z K. W. [dzierżawca?] pozyskał prawem kmiecia
Więcesława, którego zatrzymał Jan Wojwanowski (GK
6 s. 444);
1431-2 Jan Białoń [br. Dziersława?]
kapelan król., dz. K. W. (GK 4
s. 509, 574-5);
1432 Łukasz Waldorff z K. W.
naganiony w szlachectwie przez Piotra Łapkę z Łapanowa i nazwany
chłopem przeprowadza dowód szlachectwa. Świadkowie poświadczają,
że ma on herb Nabra, wyobrażający na tarczy 3 pasy białe i 3 pasy
czarne (SP 2, 2428, 2454; 7/2,
630-1, 652);
1436 Dziersław Białoń z Więckowic [s.
Mściwoja] sprzedaje za 700 grz. Łukaszowi
z K. W. całą swoją cz. w K. W. Małgorzata ż.
Dziersława zrzeka się wszelkich pretensji do wiana i posagu (ZK
197 s. 509-12); tenże Dziersław zastawia za 4 grz ww.
Łukaszowi 1/2 ł. w Cudzynowicach (ZK
197 s. 510);
1439 ww. Łukasz sprzedaje za 200 grz. Mikołajowi Kromerowi
mieszcz. olkuskiemu dla ufundowanej przez tegoż altarii przy
szpitalu olkuskim 12 grz. czynszu z pr. odkupu na swej wsi K. W. (ZDM
2, 529); 1441 tenże Łukasz zapisuje ż. Katarzynie c.
Kunela 100 grz. wiana i 100 grz. posagu na połowie K. W. (ZK
11 s. 537); 1447 ww. Łukasz zobowiązuje się wypłacić
swemu włodarzowi w K. W. Wawrzyńcowi 70 fl. węg.; powyższa suma
zostaje wypłacona (ZK 198 s.
361, 409);
1456 Kazimierz Jag. skazuje K. W. na karę XIV odrzucając
roszczenia o zajęcie zastawu [ciąży] (GK
13 s. 25-6);
1457-84 Mikołaj dz. i pleb. K. W., wójt
dziedz. w Lipnicy [Murowanej] s. Łukasza
Waldorffa, br. Stanisława,
Łukasza, Feliksa i Zbigniewa ;
1457-78, zm. przed 1484 Stanisław
Kazimierski dz. K. W. i → Cudzynowic, s.
Łukasza Waldorffa, żonaty z Katarzyną c. Jana z
Czulic );
1457-85, zm. przed 1496 Łukasz dz. K. W.,
→ Cudzynowic i wójt Lipnicy [Murowanej] s.
Łukasza Waldorffa ;
1457 br. Mikołaj pleb. i Stanisław dz. K.
W., poręczając za swego młodszego
br. Łukasza sprzedają z pr. odkupu za 300 fl. węg.
magistrowi Piotrowi Gaszowcowi drowi medycyny czwartą cz. K. W.,
położoną k. kościoła, z kmieciami na półłankach: Brodą,
Strugała, Piotrkiem, Noskiem, z 2 karczmami, na których są
osadzeni Morawiec i Tchórz i z 2 zagrodami, na których siedzą
Skrzydło1
i Golek. W skład tej cz. wchodzi też czwarta cz. wszystkich ról
dworskich i opust. oraz innych przynależności. Dla siebie
pozostawiają 1 karczmę opust. k. wielkiego stawu założonego na
miejscu młyna i tenże staw. Mały staw przyłączają do sprzedanej
cz., zapewniając Gaszowcowi wolny przepływ wody z ich wielkiego
stawu. Bracia winni dać Gaszowcowi wwiązanie i wpisać je do ksiąg
ziemskich prosz. pod wadium 200 grz. Jeżeli kmiecie Nosek, Strugała
i Piotrek osadzeni na rolach pod kościołem nie zostaną wykupieni z
rąk ciotki [?], macochy [?] (matertera) sprzedających Katarzyny, ż.
Pakosza „de Randzichowice” [nie zid.], bracia winni dać
wwiązanie w 3 innych kmieci: Stanisława Bora, Fabiana Opiliona i
Klemensa zw. Zięć, których po wykupieniu uprzednio wymienionych
kmieci z rąk Katarzyny, Gaszowiec powinien zwrócić. Bracia
przekazują Gaszowcowi połowę zasiewów jesiennych (GK
13 s. 573-5);
1458 powyższa transakcja zostaje wpisana do ksiąg ziemskich
proszowskich, z zastrzeżeniem, że kiedykolwiek Gaszowiec lub jego
spadkobiercy otrzymają zwrot 300 fl. węg., wówczas winni ww.
braciom lub ich potomkom tę cz. K. W. zwrócić (ZK
199 s. 263-5); Kazimierz Jag. unieważnia konfiskatę dóbr
K. W. za niestawiennictwo na wyprawę do Prus br. nie podzielonym,
dziedzicom K. W.: Mikołajowi pleb.,
Stanisławowi, Łukaszowi, Feliksowi i Zbigniewowi
(GK 15 s. 87).
1458-61 Feliks z K. W. s. Łukasza
Waldorffa (GK 15
s. 87, 420);
1458-99 Zbigniew z K. W. i →
Cudzynowic, s. Łukasza Waldorffa ;
1459 Piotr Gaszowiec dziekan wydziału medycyny oświadcza, że
po jego śmierci ż. Katarzyna winna dzierżyć dobra w K. W., dopóki
będzie trwać w stanie wdowieństwa, w niczym ich nie naruszając
ani umniejszając. Gdyby zawarła powtórnie małżeństwo, winna z
tych dóbr ustąpić opiekunom dzieci i wypłacić 50 fl. węg. Gdyby
dzieci już nie żyły, suma ta winna być przeznaczona na pobożne
cele. Do wieku sprawnego opiekę nad dziećmi mają sprawować: mgr
artium Mikołaj s. Przedbora z Koniecpola, siostrzeniec tegoż
Przedbora Jan Pieniążek Iwanowski i mgr Andrzej Grzymała kolegiat
Collegii Maioris (ZK 15 s.
406-8);
1461 ww. Gaszowiec cz. K. W. – kupioną za 300 fl. węg. od
br. Mikołaja, Stanisława i Łukasza, którzy
ręczyli za młodszych br. Feliksa i Zbigniewa co do
ich zgody na sprzedaż, na co jest wpis do ksiąg ziemskich prosz. [→
1457-8] – sprzedaje za 300 fl. węg. [jednemu z ww. braci] pleb. w
K. W. Mikołajowi cz. przypadającą
z działu dóbr macierzystych (GK
15 s. 420); ww. Mikołaj ustępuje br.
Stanisławowi i Łukaszowi z K. W. z całej cz.
wójtostwa w Lipnicy [Murowanej] przypadającej mu po matce (Teut.
3 s. 233-4);
1464 Barbara c. Łukasza [Waldorffa] z K.
W., ż. Jakuba z Chrząstowa [pow. pilzn.] (ZP
34 s. 517); K. W. skazana na karę XV za niezapłacenie
poboru (GK 17 s. 429);
(…)
1468 Stanisław Kot [z Przybenic] pozywa Stanisława
z K. W. o zbiegłego kmiecia Stanisława Gąsiorka, o
wynikłą z tego szkodę wart. 10 grz., o 30 grz. długu i o
wyskrobanie z pozwu imienia Gąsiorka (SP
2, 3921); Stanisław z K. W.
i 2 równi mu szlachcice winni na najbliższych roczkach przysiąc,
że nie porwał on gwałtem kmiecia Jana Gąsiorka z tenuty ww. Kota
w Cudzynowicach; Stanisław z K. W. i 2 jego świadkowie przysięgają,
że nie porwał on ww. kmiecia Jana Gąsiorka z 5 wołami, 3
cielętami, 4 krowami, 17 świniami, 9 końmi i 33 grz., a wszystko
to na tym kmieciu prawem pozyskał; Stanisław z K. W. oddala
oskarżenia ww. Kota, że z pozwu wyskrobał imię Stanisława
Gąsiorkowica (ZK 16 s. 493,
510; 17 s. 587); (…)
1470-80 dz. Stanisław i Zbigniew h. Nabra
„seu Pielgrzymowye”2;
22 ł. kmiece, 12 zagród, 6 karczem z rolami, z których 1 należy
do pleb. Folwark szlach. (DLb.
2 s. 142-3);
1471 → Cudzynowice; 1472 szl. Piotr Gaszowiec dr medycyny,
rajca krak., ustępuje za 300 fl. węg. na rzecz Mikołaja
pleb. K. W. z całej cz. K. W., którą kupił z pr.
odkupu za 300 fl. węg. od tegoż Mikołaja i
jego br. Stanisława i Łukasza (ZK
152 s. 365);
1474 Mikołaj dz. i pleb. K. W. ustępuje swemu br. Zbigniewowi
całą cz. ojcowizny w K. W. przypadającą mu z działu z braćmi.
Zbigniew ustępuje Mikołajowi swoją cz. ojcowizny w K. W. i odtąd
mają obie cz. posiadać jako bracia nie podzieleni (GK
19 s. 977); ww. Mikołaj ustępuje wieczyście swemu br.
Łukaszowi całą swoją cz. w K. W. i daje wwiązanie (GK
19 s. 985);
1475 br. Łukasz i Stanisław z K. W. pozywają Nawojkę [c.
Mikołaja Koniecpolskiego], ż. Macieja [Mosińskiego] wwdy
wielkopolskiego [kaliskiego] (ZK
147 s. 448); → Cudzynowice;
1484 br. wielebny Mikołaj i Zbigniew z K. W. sprzedają za
1800 grz. Andrzejowi, Janowi, Janowi i Stanisławowi ss. zm. Jana z
Rzeszowa kaszt. przemyskiego całą wieś K. W. i cz. Cudzynowic.
Sprzedający winni pod wadium 3000 grz. stawić na roczkach
proszowskich swoją bratanicę Annę, c. zm. Stanisława z K. W., ż.
Mikołaja (Korzeniowskiego] z Kliszowa [pow. sand.], dla dokonania
wpisu sprzedaży do ksiąg ziemskich prosz.; dopisano notkę o
unieważnieniu sprzedaży za zgodą stron (GK
21 s. 990);
1485 Łukasz wójt Lipnicy
[Murowanej] i dz. K. W. pozywa ww. Nawojkę, ż. Macieja wwdy pozn.
(ZK 147 s. 461);
1489-92 pobór z 6 1/2 ł.;
1493-4 pobór z 6 ł.; 1498-1500 pobór z 4 1/2 ł.
1495 Anna ż. Mikołaja Korzeniowskiego oświadcza, że
rezygnuje na rzecz Zbigniewa z K. W. ze spuścizny po jej stryju zm.
Mikołaju pleb. w K. W. oraz z pr. bliższości do sum u Jana
Złockiego ze Złotej Wielkiej [pow. wiśl.] i u Budziszowskiego po
zm. Katarzynie wd. po Łukaszu z K. W. (ZK
203 s. 104);
1496 Zbigniew z K. W. i ww. Anna pozywają Andrzeja prep. kl.
Bożego Ciała na Kazimierzu o bezprawne wwiązanie się w wójtostwo
w Lipnicy [Murowanej], do którego mają oni pr. bliższości, jako
że zm. wójt lipnicki Łukasz był bratem Zbigniewa i
stryjem Anny. Sąd grodzki krak. przyznaje im pr. wwiązania w
wójtostwo (SP 2, 4460);
1525-30 Stanisław Kazimirski z K. W. i → Cudzynowic ; 1525 →
Cudzynowice;
1525-6 tenże daje br. Janowi, Piotrowi i Szczepanowi
Wojciechowskim z Wojciechowic wwiązanie w cz. K. W. na sumę 50 fl.
długu (ZK 27 s. 147, 219- 20);
1527 Zofia ż. ww. Stanisława (SP
6, 344);
1529 9 1/2 grz. czynszu z pr. odkupu należy do prepozytury
szpitalnej w Olkuszu (LR s.
264);
1529-30 Feliks dz. i pleb. w K. W., br. Stanisława (LR
s. 164; ZK 188 s. 77);
1530 Stanisław Kazimierski z K. W.
gwarantuje Bartłomiejowi Kromfeltowi mieszcz. krak. zwrot 23 fl.
ewentualnym zastawem dóbr dziedz. i zastawnych w K. W. i
Cudzynowicach (ZK 188 s. 27-8);
pobór z 3 1/2 ł. i karczmy (RP
k. 17).
4. 1431 Łukasz [Waldorff] i Jan Białoń kapelan król.
[dziedzice K. W.] odprawiają sąd wg pr. pol. w K. W. o zranienie
ich ludzi przez Klemensa z Cudzynowic. (…)
5. (…) 1457-74 Mikołaj s. Łukasza Waldorffa dz. i pleb. K.
W. → p. 3; 1470-80 kościół pod wezw. Ś. Krzyża. Dz. snop. i
kon. wart. 40 grz. z całej wsi i z folwarku pobiera miejscowy pleb.
Należy też do niego karczma z rolami, z 1 1/2 grz. czynszu i
powabą oraz role i najlepsze łąki. Do par. należą wsie: K. W.,
Ząbków [dziś nie istnieje], Odunów, Wojciechów, Stradlice,
Podolany, Donosy, Pasimiechy [dziś Paśmiechy], Skorczów i
Słonowice (DLb. 2 s. 142-4);
(…)
1427-8 Wawrzyniec s. Stanisława z K. W.
duchowny diec. krak. (Bullarium
4, 1871, 2062, 2106); 1468 → p. 3; Stanisław [Kot] z
Przybenic oskarża Stanisława z K. W., że z 6 towarzyszami dokonał
najazdu na jego tenutę w Cudzynowicach, napadł na dom jego kmiecia
Jana Gąsiorka, wyłamał drzwi do izby i do 2 komór, w których
były narzędzia żelazne, mąka, groch i pszenica należące do
tenutariusza, zabrał je wyrządzając szkodę wart. 100 grz. (GK
18 s. 389-90, 425, 480, 640). (…)
ZLS
2 Żaden z
Waldorffów, zw. też
Kazimierskimi, nie nosił przezwiska „Pielgrzym”, ani
też nie miał h. Pielgrzym, całkowicie różnego heraldycznie od h.
Nabra.
© 2010-2016 Instytut Historii Polskiej
Akademii Nauk”
Internetowe źródło „Wikipedia” powtarza i uzupełnia:
„Pierwsze
wzmianki o Kazimierzy Wielkiej pochodzą z 1320.
Wieś za panowania króla Władysława Łokietka zapisana zostało
jako Cazimiria.
Na przełomie XIV
i XV w. Kazimierza należała
do rodziny
Kazimierskich (herbu Biberstein)
i znajdowała się na granicy dawnej ziemi sandomierskiej i
krakowskiej. Wieś była siedzibą rodową Kazimierskich,
otrzymaną w darze od Władysława Łokietka za wierną służbę,
głównie za pomoc w rozprawieniu się z Henrykiem IV Probusem,
jednym z jego głównych kontrkandydatów do rządów w księstwie
krakowskim (1288–1290). (…) [Wikip.]
Kazimierza
Mała,
wg SGKP [5] miała w czasach Długosza czterech właścicieli ; obok
Jakóba
i Pawła herbu Biberstein Kazimierskich
części wsi posiadali także Piotr Pogórski i Stanisław Ligęza.
W r. 1663 ówczesny właściciel Stanisław
Warszycki, kasztelan krakowski wzniósł w Kazimierzy Wlk. kościół
murowany. [dop. mój - SGKP [5]]
ń
Potem
„(…) miejscowość położona w powiecie proszowskim województwa
krakowskiego była własnością kasztelana małogojskiego Sebastiana
Lubomirskiego.”
(…) Pod
koniec XVIII w.
wieś stała się własnością
rodu Łubieńskich.”
[Wikip.]
Kazimierscy (patrz wyżej) wywodzą się może ze
Szczekockich. Pierwszy z nich, Łukasz Kazimierski był szlachcicem i
mieszczaninem (rajcą) krakowskim. Już wtedy obok nich, we wsi
notowani są inni właściciele (Pogórscy, Ligęzowie, Szczekoccy
herbu Odrowąż, Białoniowie herbu Rawicz i Wojciechowscy –
wymienieni w tekście). [5] [14]
Z
powyższego wykazu
wynika [usunięto część sygnatur tekstów źródłowych i niektóre
wzmianki dotyczące kmieci – przypis mój], iż wymienieni
tutaj drobno rycerscy właściciele Kazimierzy Wielkiej i Małej
należeli do rycerstwa raczej średniego, niż ubogiego. Chociaż
znani byli w źródłach historycznych, to jednak było ich niewielu
i bywali zagrożeni popadnięciem w ubóstwo i wypadnięciem ze
stanu. Wzmianki o nich w źródłach notowane są jedynie do ok.
połowy XVI w.
Poświadczone są ich kontakty z dziedzicami
podobnych, drobnoszlacheckich i pobliskich (ale i dalszych) wsi
(informacje w w/ tekście słownika), a także z możniejszymi
rycerzami „na urzędach”. Jest ów wykaz przy okazji znakomitą
skarbnicą informacji na temat codziennego życia wymienianych
rycerzy.
5. Rycerskie
zatargi (miniatura średniowieczna) (źródło: Wikipedia)
Rodzina
Kazimierskich z Kazimierzy koło
Skalbmierza „trzymała” więc wieś niezbyt długo
(po 1428 r. - do połowy XVI, a może i dalej, wieku), ale już
od wieku XIV pewne części wsi są własnością innych rodzin
rycerskich (patrz wyżej).
Należeli
Kazimierscy z Kazimierzy „od zawsze” do rycerstwa ”średniego”,
nawet zatrudniają zarządców i wieś częściowo wydzierżawiają,
a teksty źródłowe odnotowują ich związki z możniejszą szlachtą
(patrz tekst).
Potem przedmiotowa miejscowość staje się własnością
innych rodzin szlacheckich (patrz wyżej). Być może później
reprezentanci tej rodziny, w całości lub częściowo posiadali
jakieś inne majątki ziemskie, albo żyli „na dzierżawach”, jak
wielu z uboższej szlachty. W „Spisie szlachty woj. krakowskiego”
wymieniony jest np. Mikołaj Kazimierski w majątku Wodzisław w roku
1755, zapewne jakiś oficjalista dworski. [16]
Nazwisko Kazimierski
„uchowało się gdzieniegdzie” po okolicznych miejscowościach
przez następne wieki, kiedy to dawne rodziny niezamożnej szlachty,
często własnoręcznie uprawiające swoje grunty, pod względem
społecznym spadały czasem do klasy włościańskiej, o ile nie były
w stanie „wylegitymować się ze swojego szlachectwa”. [8] Dosyć
rzadko występują np. w małopolskim w okolicach Minogi i dosyć
często w świętokrzyskim, szczególnie w okolicach Jędrzejowa.
[Geneteka]
Przypisy i
Bibliografia:
[1].
M.
Z. Wojciechowscy, Polska Piastów, Polska Jagiellonów, Dr. św.
Wojc., 1946 ( PPPJ )L.
[2]. Mały słownik kultury dawnych Słowian, pod red.
L. Leciejewicza, W.P.,
Warszawa 1972 ( MSKDS
)
[3]. J. Roszko, Kolebka Siemowita, Iskry, Warszawa 1980
[4]. T. Gajl, Herby szlacheckie Rzeczypospolitej
Obojga Narodów, POZKAL, Gdańsk 2003
( HSRON )
[5]. Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i
innych krajów słowiańskich, pod red.
B. Chlebowskiego, F.
Sulimierskiego, W. Walewskiego i J. Krzywickiego,
nakł. Autorów, druk.
„Wiek”, Warszawa 1880 – 1902 ( SGKP ) oraz
[6]. S. Górzyński, J. Kochanowski, Herby szlachty
polskiej, Wyd. U. W. „Alfa”, Warszawa
1994 ( HSP)
[7]. F. Kiryk, R. Kołodziejczyk (red. - praca
zbiorowa), Dzieje Olkusza i regionu olkuskiego,
dwa tomy, PWN, Warszawa,
Kraków 1978 ( DORO )
[8]. W. Staśkiewicz (red. - praca zbiorowa),
Społeczeństwo polskie od X do XX wieku,
Książ. i Wiedza,
Warszawa 1988 ( SP )
[9]. Słownik nazwisk współcześnie używanych w
Polsce, pod red. K. Rymuta, Inst. Jęz. Pol.,
P.A.N., wersja
internetowa (Rym.)
[10]. Polska – moja ojczyzna, Encyklopedia (...), pod
red. J. Marciszewskiego, W. P.,
Warszawa 1979 (PMO – E)
[11]. Derwich, M. Cetwiński, Herby, legendy, dawne
mity, Kr. Ag. Wyd. Wrocław
1989 ( HLDM )
[12]. Wikipedia – encyklopedia internetowa i inne
źródła internetowe, np. „Geneteka”
Uwaga:
Wolno kopiować i cytować pod warunkiem
podania źródła i autora
