Dawne rodziny 5. Część IV. „Przedsiębiorstwo rodzinne”

                                                                          przy ul. Szpitalnej

       Dom Szczurowskich c.d.

         (pochodzenie rodzin, losy w Olkuszu, koligacje)

Autor: Ryszard Maliszewski

[Niniejszy artykuł jest uzupełnieniem mojego artykułu z dnia

4 marca 2015 roku i dotyczy domu Szczurowskich („po” Mikołaju

Maliszewskim synu Jacka). Nowych informacji na jego temat

dostarczyły mi aktualnie panie Anna Karnia i jej Mama, Magdalena

ze Szczurowskich, spadkobierczynie rodziny Szczurowskich.

Za udostępnienie tych materiałów, obu paniom serdecznie dziękuję.]

We wspomnianym wyżej artykule podawałem garść informacji na temat wymienionego domu, które tutaj trochę uzupełniam:

Pierwotnie dom nie miał południowego poddasza, które w ostatecznej formie wykonali (chyba ?) dopiero Szczurowscy, gdy dom ów wykupili w całości od spadkobierców Mikołaja Maliszewskiego lub nawet jeszcze wcześniej, zaś w pierwotnej postaci - Barwiccy, albo w ogóle ktoś inny z rodziny. Po śmierci Mikołaja Maliszewskiego, oraz śmierci jego dzieci, Henryka Maliszewskiego i Marianny Zielonkowej, dom po Mikołaju dostał się ostatecznie w ręce spadkobierców po innej córce Mikołaja, Stefanii Barwickiej z Bolesławia. Wnuczek Mikołaja, - Jerzy Maliszewski syn Edwarda Jana , zamieszkały w 1992 roku w Szczawnie Zdroju koło Wałbrzycha tłumaczył ten fakt w taki sposób, że po 1945 roku cały dom wykupił od spadkobierców Mikołaja ich kuzyn Józef Szczurowski, ożeniony z córką Stefanii Barwickiej, Stanisławą z Barwickich Szczurowską. W latach 90-tych XX wieku starsza pani, Stanisława Szczurowska (wnuczka Mikołaja), wciąż jeszcze w omawianym domu zamieszkiwała, gdzie odwiedzał ją kilka razy autor, otrzymując od niej sporo informacji na temat tej gałęzi rodziny.

Wymienione zaś we wstępie niniejszego artykułu: wnuczka i prawnuczka Stanisławy z Barwickich Szczurowskiej, udostępniły mi ostatnio do publikacji rewelacyjny, oryginalny plan przeróbek części dachu i strychu opisywanego domu, prawdopodobnie związanych właśnie z przyszłym przystosowaniem pomieszczeń strychu do celów mieszkalnych.

Jak się dawniej plany domów rysowało ...

Budowa domów mieszkalnych do XIX wieku, szczególnie tych o najprostszej konstrukcji i zazwyczaj parterowych – nie wymagała początkowo wstępnego rozrysowywania przed rozpoczęciem budowy urzędowych planów budynku, czego jednak tradycyjnie przestrzegano przed budową okazalszych gmachów. Za całość prac i ich efekty odpowiedzialny był przede wszystkim, prowadzący budowę wykwalifikowany majster murarski i majster ciesielski. Jednak już od schyłku XVIII wieku w miastach funkcjonowali niżsi urzędnicy miejscy nadzorujący takie budowy, czego przykładem byli np. w Olkuszu „Urzędowy Cieśla Miejski” Mateusz Maderski, czy wcześniej Walenty Kłapciński (obaj wspominani przeze mnie w poprzednich artykułach cyklu).

Mimo to, jeszcze w drugiej połowie XIX wieku budowano często bez planu, a przyszły dom mieli majstrowie „rozrysowany w głowie”, na byle jakich świstkach papieru, albo „bezpośrednio na gruncie”. Dla przykładu przytaczam tutaj budowę przedmiejskiego dworku mojego pradziadka Ludwika Maliszewskiego przy ul. Sławkowskiej w 1880 roku (o nim w dalszym artykule), dla którego to domu, pierwszy „urzędowy” plan sporządzał olkuski architekt Henryk Maliszewski syn Mikołaja dopiero w roku 1925.

Ale pod koniec tegoż wieku i na początku wieku XX urzędy władz zaborczych zaostrzyły na tyle przepisy, że bez planu i zezwolenia urzędu, nie można już było „nawet belki w konstrukcji dachu przesunąć” bez narażenia się na konsekwencje karne. Z tego już okresu (z roku 1909) pochodzi, zachowany przez rodzinę Szczurowskich „z ul. Szpitalnej” urzędowy Plan przeróbki dachu narożnej kamienicy Mikołaja Maliszewskiego, wykupionej później w całości przez Józefa Szczurowskiego.

Skan 1. Plan przeróbek strychu domu Nr 195 przy ul. Szpitalnej (skany oryginału)
               (źródło: z archiwum Anny Karni)

Tłumaczenie rosyjskich opisów:

U góry po lewej (zapis polskimi literami): Fasad' (Fasada)

U góry po prawej: Razrys' (Rozrys)

Skan 1.A.

Z lewej napis: Płan 1-go etaża (plan parteru)

W centrum planu duża prostokątna pieczęć urzędowa o treści (zapis polskimi literami):

„KIELECKOJE GUBIERNSKOJE PRAWLIENIJE (KIELECKI ZARZĄD GUBERNIALNY)

NASTOJASZCZIJ projekt' UTWIERŻDAST', SOGŁASNO ŻURNALNOMU

POSTANOWLIENIJU SWOJEMU, (nieczytelne) sjentjabrja 9 (?) dnia 1909 goda

(NINIEJSZY projekt ZATWIERDZAM, ZGODNIE Z URZĘDOWYM SWOIM

POSTANOWIENIEM (nieczytelne) września 9 (?) dnia 1909 roku)

Z prawej dopisek: Riepieralnyj (Remontowy [dot. projektu])

Dalej: s' tym', cztoby krysza było iz niezgorajennogo matierijała, Daby postrojki proizwiedieni byli iz matierijałow dołżnogo kaczestwa i wo wsjem sogłasno sjeliju prożiłu izprawljennogo krasnym czierniliem.

(z tym, żeby dach był z niepalnego materiału, a także konstrukcje wykonane były z materiałów należytej jakości i we wszystkim zgodne z przystosowaniami do celów mieszkalnych oznaczonymi czerwonym atramentem)

GUBERNATOR' (GUBERNATOR) (podpis nieczytelny)

WICE-GUBERNATOR WICE-GUBERNATOR (podpis nieczytelny)

POMOSZCZNIK GUBIERNSKAGO INŻIENIERA (ZASTĘPCA GUBERIALNEGO INŻYNIERA) (podpis nieczytelny)

Na dole z lewej: Płan czierdacznogo pomieszczienija (Plan strychu)

Z prawej oznaczenie ulic: Szpitalnaja i Żuradskaja ulica (Szpitalna i Żuradzka ulica)

Skan 1.B.

Z prawej numery: Nr 77 (dotyczy pierwotnego numeru posesji Maliszewskich)

         Nr 195 (dotyczy numeru posesji i domu Mikołaja Maliszewskiego)

Obok nazwy ulic: Szpitalnaja, Żuradskaja ul. (Szpitalna, Żuradzka ul.)

Na dole: Awgust 30 (?) 1909 god (Sierpień 30 (?) 1909 rok

Płan sostawił „....diwyj” (?) Inżienier (Plan wykonał Urzędowy (?) Inżynier) (podpis nieczytelny)

Na dole z prawej: Masztab' (dla gienieralnogo płana) (Skala (dla planu generalnego))

W XX wieku, po II wojnie światowej, oprócz spadkobierców Mikołaja Maliszewskiego i Szczurowskich - dom ten zamieszkiwali również inni lokatorzy. Bywałem tamże często z rodzicami w dzieciństwie, gdyż w domu tym od podwórza, w latach 50-tych XX wieku mieszkała czasowo, wraz z mężem i dzieckiem, kuzynka mojego ojca, Maria z Maliszewskich Stanisławska (z tczewskiej gałęzi rodziny, córka Feliksa Maliszewskiego syna Ludwika), która po wojnie pozostała w Olkuszu.”

2. Maria z Maliszewskich i Marian Stanisławscy z synem Zbigniewem

     oraz Bogdan Barwicki (brat Stanisławy z Barwickich Szczurowskiej)

     na podwórku domu Szczurowskich I poł. lat 50-tych (źródło: j.w.)

Ze Szczurowskimi mieszkającymi w domu „po Mikołaju Maliszewskim” mocno związani byli więzami krewniaczymi, sąsiedzkimi i przyjacielskimi Szczurowscy zamieszkujący po sąsiedzku, przy tej samej ulicy, pod Nr 193 (patrz Ilustracja Nr 3 artykułu Dawne rodziny 5.Część III „Przedsiębiorstwo rodzinne przy ul Żuradzkiej”. Ponieważ w obu artykułach mowa jest o „przedsiębiorstwach rodzinnych”, należy dodać, iż także i w tym domu Szczurowskich funkcjonował przed II wojną światową uznawany Zakład Instalacyjno-Mechaniczny Antoniego Szczurowskiego, obejmujący dwie filie (także i we Wolbromiu). Jednym z jego stałych klientów był w latach 30-tych XX wieku ówczesny znany kielecki lekarz, dr Przyłęcki, zaprzyjaźniony z Antonim Szczurowskim.

3. Pieczątka zakładu Antoniego Szczurowskiego na odwrocie fotografii

     dr. Przyłęckiego, Antoniego Szczurowskiego i ich kuzyna 1931 r. (źródło: j.w.)

4. Fotografia o której mowa wyżej, Kielce 1931 rok (źródło: j.w.)

Bibliografia

Źródła archiwalne i terenowe:

• Relacje, plany i fotografie udostępnione przez Annę Karnię

i Magdalenę ze Szczurowskich z Olkusza

               - Relacje Jerzego Maliszewskiego ze Szczawna Zdroju

                                                    *****

(Uwaga: Wolno kopiować i cytować jedynie pod warunkiem

podania źródła i autora artykułów !)