Ryszard Maliszewski - Olkusz ... Z całego świata tamta strona : października 2014

Dawne rodziny 2. „W las niejako kontrowersyjny”...

(pochodzenie rodzin, losy w Olkuszu, koligacje)

Autor: Ryszard Maliszewski

Od autora: [Ponieważ początkowy artykuł Nr 1. niniejszego cyklu traktował bardziej

o historii dworku olkuskiej rodziny Janikowskich, niż o dziejach jego właścicieli,

dopiero w artykule Nr 2. zdecydowałem się zamieścić wstępne uwagi do tegoż cyklu,

noszącego ogólny tytuł „Dawne rodziny”.

Omawiać w nim zamierzam najwcześniejsze informacje, dotyczące „pojawienia się na horyzoncie”miasta Olkusza w wiekach XVIII-tym i XIX-tym niektórych dawnych rodzin olkuskich, przede wszystkim tych, z moją rodziną skoligaconych. W związku zresztą ze wspomnianymi koligacjami rodzinnymi ośmielam się w ogóle materiały te publikować żywiąc nadzieję, że dalecy potomkowie wspominanych „antenatów”, przyjmą ode mnie te informacje z zainteresowaniem i wdzięcznością. O ile nie, to z góry przepraszam za moją śmiałość, podkreślając, iż dalsze losy ich rodzin nie były przeze mnie śledzone.]

Wstęp

W początkach XXI wieku, wieku dynamicznie rozwijającej się nauki, równie dynamicznych przemian społecznych na świecie i wszechobecnej komputeryzacji obejmującej wszystkie dziedziny życia i gospodarki, wspominanie o „szlacheckich korzeniach” rodziny wydaje się anachronizmem. Ponieważ jednak aktualny dla każdego wieku stan, w jakim dana rodzina się znajduje jest wynikiem skomplikowanych procesów i uwarunkowań historycznych, tworzących dla owego stanu zarówno podłoże jak i tło, - nie można omawiać dziejów tej rodziny bez sięgnięcia do głębszych jej korzeni. Temu właśnie celowi służyć ma aktualnie rozpoczęty przeze mnie cykl artykułów, zatytułowany „Dawne rodziny”, dotyczący nie tylko historii małopolskiej gałęzi mojej rodziny, ale i także rodzin, dawniej z nią powiązanych.

Motywem przewodnim wszystkich części niniejszego cyklu jest w zasadzie tzw.”tradycja”,

przy czym nie rozchodzi się tu jedynie o tradycję rodziny, ale także o tradycje warstwy społecznej

z jakiej ona się wywodzi, tradycję rodu, do którego przynależy, a nawet tradycję „gniazd rodzinnych” i ich społeczności. Tradycja, należąca zasadniczo do czynników cementujących wewnętrzną spójność rodziny, często „przegrywa” w życiu z innymi siłami, powodującymi rozpad tych rodzin i grup społecznych, do których należały. Pewne elementy działania takich sił zaznaczają się jaskrawo w okresach wojen i innych gwałtownych zaburzeń jakim podlega życie, gdy to „człowiek staje się człowiekowi wilkiem”. Dzięki jednak cementującej roli tradycji, najczęściej świat nawraca do idei solidarności, naród pozostaje narodem, nawet po długich latach nieistnienia państwa, a solidarność wewnątrzrodzinna może nadal przejawiać się w hołdowaniu słynnemu powiedzeniu : „przecież to nasza krew ...”.

Zakres tematyczny niniejszego opracowania oparty jest w zasadzie tylko na historii mojej rodziny „po mieczu”, według nazwiska. Informacje dotyczące innych, wspominanych tu rodzin, w jakiś sposób związanych z rodziną Maliszewskich, potraktowane są wyłącznie jako uzupełnienie tematu. W latach 90-tych minionego stulecia , gdy rozmawiałem w Dziale Planowania Przestrzennego (poszukując tutaj dostępu do dawnych map) z panem Mieczysławem Karwińskim i Zdzichem Filipskim, pan Mieczysław gratulował mi i życzył powodzenia w moich badaniach genealogicznych, „zamawiając z góry” u mnie ewentualną publikację tych materiałów w Olkuszu „na przyszłość”. Nie przewidywał wtedy (zresztą ja także nie), że ta praca pochłonie w efekcie ładnych 30 lat mojego życia (od ok. 1985 roku), ale pracując jeszcze i wychowując dzieci mało czasu można było poświęcać na badania. Dzisiaj, gdy udało mi się „jako tako” cel mój osiągnąć, czasy się zmieniły, nastała „wszechwładna królowa - komercja” i inne już osoby w Olkuszu „decydują o tym, co tutaj może być publikowane, a co nie”. Zresztą okazało się również, że historia własnej rodziny jest na tyle osobista, iż nie powinna być właściwie nigdy publikowana szerzej, niż w obrębie rodziny. Mimo to, ponieważ „zawiera się w niej także ładnych 250 lat historii Olkusza, decyduję się publikować najbardziej ogólne, historyczne wątki dziejów mojej rodziny w mieście.

Ponieważ czasy bezinteresownej działalności na niwie historii niestety bezpowrotnie już minęły, dostrzegłem, że na tzw „wolnym rynku” w tej dziedzinie amator mojego pokroju nie ma żadnych szans przebicia, czego doświadczyłem dzięki pewnej osobie zupełnie niedawno. Na szczęście nowa rzeczywistość przyniosła nam ze sobą także i takie narzędzie, które może być dostępne dla wszystkich (Internet). „Siedząc w Internecie” i korzystając z niego na starsze lata już ponad osiem lat, postanowiłem zatem owo narzędzie wykorzystać i dlatego moje wspomnienia oraz zdobyte przeze mnie materiały historyczne mogą tutaj „ujrzeć światło dzienne”. Życząc ewentualnym czytelnikom miłej lektury, zapraszam do zapoznawania się z tematem. Zakończyłem już cykl artykułów o dawnej fabryce „Westen” (i „OFNE), a na zamieszczonym tutaj niedawno pierwszym artykule „Dworek Janikowskich” rozpocząłem nowy cykl, zatytułowany „Dawne rodziny”.

Omawiane tutaj będą przede wszystkim dzieje rodzin tylko „w zaraniu ich olkuskich dziejów” i tylko od czasów „ujętych już” księgami Urzędów Stanu Cywilnego, co w polskiej rzeczywistości oznacza najwcześniej wiek XVII, a „większościowo”, dopiero schyłkowe lata I Rzeczypospolitej u schyłku wieku XVIII. Urzędowy obowiązek spisywania takich ksiąg, wraz z nadaniem proboszczom parafii statusu Urzędników Stanu Cywilnego wprowadził bowiem dopiero Napoleon Bonaparte wraz z utworzeniem Księstwa Warszawskiego. Wcześniej były one prowadzone nie we wszystkich parafiach i w zupełnie dowolny sposób. Nie zajmuję się tutaj jednak dalszym rozwojem wspominanych rodzin olkuskich, łamiąc tę zasadę jedynie wobec osób bardziej „publicznych”, szerzej znanych w historii Olkusza.

Akta Miasta Olkusza:

W toku poszukiwań historyczno-genealogicznych w bliższych i dalszych archiwach, ogromną pomocą okazały się dla mnie odnalezione w Archiwum Państwowym w Chrzanowie Akta Miasta Olkusza, w tym „Rachunki Leśne” (patrz Bibliografia). Przyniosły mi one sporo szczegółów do dziejów wielu rodzin, wspominanych dalej przeze mnie w następnych artykułach cyklu.

Pod względem administracyjnym XVIII-wieczny Olkusz, aż do schyłku Rzeczypospolitej stanowił miasto królewskie w granicach województwa i powiatu krakowskiego. Z ramienia władcy objęty był zatem administracją starosty krakowskiego i sądownictwem krakowskiego sądu grodzkiego.

Władzę sądowniczo-administracyjną w mieście sprawował wójt z ławnikami. „Władzę ustawodawczą i administracyjną w mieście sprawowała rada miasta (od czterech do sześciu rajców), z wybieranym na ogół co roku burmistrzem, którą to funkcję pełnili kolejno rajcy. Oni też byli odpowiedzialni przed królem za terminowe wpłacanie podatków państwowych nakładanych na miasto. W latach 1761-1785 (a może i dłużej) funkcję wójta miasta Olkusza pełnił Antoni Kościański (Kościeński, Kościński – różnie w różnych źródłach), herbu Rogala z Olkuskiego. [Chrzanowski] Burmistrzowie wybierani przeciętnie co rok, często wybierani byli po raz wtóry i kolejny.. Wśród rajców powtarzają się u schyłku XVIII wieku nazwiska osób z rodzin, niedawno przybyłych na teren olkuski: Maderski, Mogilski, Burakowski, Gołasiewicz, Janikowski (pisarz miejski) i inne. [1] W owym czasie wybierano do władz miasta 4 ławników i 6 rajców, zgodnie z dokonaną regulacją władz miejskich. W ramach tejże regulacji określono wzajemne kompetencje centralnych władz skarbowych i starosty krakowskiego, oraz powołano leśniczych do ochrony i eksploatacji lasów miejskich. [2]

Nazwisko wymienionej wyżej rodziny, według źródeł heraldycznych pisane bardzo różnie, bo wcześniej nawet jako „Kosiński i Kościeński”, przynależne było szlacheckiej rodzinie herbu Rogala „z olkuskiego”, co wyraźnie stwierdza w swoim Herbarzu Władysław Chrzanowski, odróżniając tę rodzinę od Kościeńskich herbu Wczele z płockiego. Nie przytacza jednak Chrzanowski nazwy miejscowości, z której ona się wywodzi. Jedynie Lista rodzin szlacheckich wymienia w 1786 roku Kościeńską Mariannę, wdowę w Gorzenicach (Gorenicach), Kosieńskiego Józefa (rok ?) w majątku Moskorzew/Dzierzgów jako Komisarza powiatów księskiego i lelowskiego, oraz Jana Kosińskiego jako dyspozytora w majątku Kule/Częstochowa. [3]

Co ciekawe, w Olkuszu Kościńscy, mimo przyjęcia prawa miejskiego nigdy nie utracili swojego szlachectwa (jak np. Maliszewscy po Macieju Maliszewskim, moim trzecim pradziadku), tylko stale pisani byli w źródłach jako szlachta (aż do dzisiaj przysługuje im ta godność).

Według DORO i Geneteki Kościeńscy Kościńscy znani są przede wszystkim z Olkusza. Już w

średniowieczu w roku 1491 w składzie władz miasta, jako burmistrz wymieniony jest Jan Kościeński, tenże sam jest burmistrzem jeszcze w roku 1493. [1]

W Genetece w XVIII wieku wymienia się ich tutaj np. w aktach USC zmarłych, w roku 1734 zgon „bezimiennego” Kościeńskiego (akt nr 322), a w 1737 Wojciecha Kościeńskiego (akt nr 582). Wymieniony wyżej wójt Olkusza, Antoni Kościński zmarł w 1801 roku (akt nr 106).[8]

Natomiast w roku 1765 żeni się w Olkuszu (akt nr 129) Jacek Kościński z Ewą Surkowską, a w 1783 Mikołaj Kościński z Reginą Balicką (akt nr 30). [tamże i nast.]

Wczesne narodziny dzieci z tej rodziny w Olkuszu to:

Dane dotyczące urodzonego dziecka Dane dot. rodziców (nie podano)

	Rok	Nr aktu	Imię	Nazwisko	Brak	imion
1	1739	689	Anna Helena	Kościeńska
2	1746	1130	Jan Nepomucen	Kościeński
3	1733	362	Jan Wojciech	Kościeński
4	1768	886	Barbara	Kościńska
5	1773	1280	Andrzej	Kościński
6	1774	1353	Anzelm Adam	Kościński
7	1766	731	Dominik Jacek	Kościński
8	1741	803	Jacenty	Kościński
9	1774	1353	Jan	Kościński
10	1744	986	Sebastyan	Kościński
11	1731	220	Stanisław Izydór	Kościński
12	1735	499	Marianna	Kościńska

Z powyższych danych wynika, że Kościeńscy Kościńscy są jedną z najstarszych rodzin terenu olkuskiego, na przestrzeni wieków mieli stale coś wspólnego z olkuskim górnictwem i osiedli w Olkuszu co najmniej dwukrotnie, po raz pierwszy w średniowieczu, po raz drugi około 1730 roku, ale jaki tutaj mieli majątek, - nie wiem dokładnie. Jedynie z akt Olkuskich (Lustracja i Tabela czynszów) wiadomo, że był Antoni Kościński właścicielem kopalni kruszcu na terenie Olkusza, wszakże nie wiadomo w którym miejscu. [4] oraz kamienicy i dwu domów drewnianych w południowej pierzei rynku pod Nr 3, w północnej pierzei pod Nr 18 „kamienicy Myszyńskich w posesji Kościńskiego”, pod Nr 19 „kamienicy Kościńskiego (żyd Jakob Moszkowic ma szynk [propinuje trunek szlachecki]”), a pod Nr 29 „kamienicy Kościńskiego jeszcze niewyreperowanej”. [tamże]

Natomiast w ul. Krakowskiej miał dwa domy Walenty Kościński pod Nr Nr 40 i 41.[tamże]

Gdzie zamieszkiwali inni, wymieniani wyżej Kościńscy – nie wiem. Rodzina ta uległa później jeszcze dosyć znacznemu rozrodzeniu ; do dzisiaj jej reprezentanci zamieszkują w Olkuszu, jednak ich dzieje nie są już przeze mnie „śledzone”. Zapisali się w historii Olkusza jako rodzina „znaczna”, mecenasi sztuki (zbiory malarstwa Płonowskiej) itp. Nieżyjący już od 2000 roku Ignacy Kościński walczył w czasie II wojny światowej w szeregach AK (pseud. „Kary”). Współcześnie z wymienionej rodziny pochodzi znany w Olkuszu malarz, Zdzisław Kościński. [*]

1. Rynek olkuski u schyłku XVIII wieku (źródło: Akwarela Zygmunta Vogla,

Internet, str.: http://www.polskiemuzy.pl/Oferta.aspx?mas=%2096&kat=114&page=8&id=PMA056&AspxAutoDetectCookieSupport=1

„Rachunki Leśne Miasta Olkusza”:

Od kilku „ładnych” wieków trwały na olkuskim terenie bezustanne spory między Olkuszem i niegrodowym Starostwem Rabsztyńskim, intensywne już w czasach starosty Seweryna Bonera (1534 r.), pragnącego niemal „gwałtem” przyłączyć miasto do starostwa, a to na podstawie twierdzenia, że teren pod miasto został niegdyś „wykrojony” z posiadłości starostwa. [5]

Nie mniej dynamiczne spory o grunty i granice toczyły się pomiędzy Olkuszem, a właścicielami innych szlacheckich dóbr w sąsiedztwie miasta, np. spór z właścicielem Bolesławia, Chełmskim, czy inne. [6]

W „Rachunkach Leśnych Miasta Olkusza” odnajdujemy np. takie dwa wpisy leśniczego z kwietnia

1795 roku (pisownia oryginalna): - „W.P. Mal(cz)(si)(sz)ewski (?) z Niesułowic w przeszłym miesiącu in marta odważył się w las niejako kontrowersyjny Niesułowski zwany Pod Górkami apsolutnie zajechać z Szorami w samą złą chwilę wyciął drzewa sosnowego sztuk 11 będąc sam, przy tym i zabrał. Tego dnia postrzeżona szkoda przez Leśnych Leśniczego. Rekwizycyja była, odpowiedział Wlmny Mal(?)ewski, że granice moje dalej są oznaczone przez Wl. Otfinowskiego od którego kupiłem wieś z lasem, rąbać będę zawsze, gdy mi wypadnie potrzeba. Już kilka tygodni jak odjechał Wny Mal(?)ewski z Niesułowic, dotąd nie ma żadnej napaści. Rekwirowałem, aby drzewo oddał, nie chciał, albo to: do czasu rozprawy zostawił w całości, teraz niewiem jaką da odpowiedź za powrotem, o czym jw. Panu rapportuję”

„Z Niesułowic WPan Mal(?)ewski Burgrabia wrywając się w Lasy w niejakiej Kontrowersyji zostające y wyciął był już 11 sztuk drzewa. Za rekwizycyją moyą z Woytami Leśnymi przyrzekł zachować w całości, nietykać y poddaństwu swemu zakazał”

Zagadkowo przedstawia się przytoczone tutaj nazwisko owego szlachcica, gdyż z przyczyny niezmiernej „gryzmołowatości” pisma leśniczego, zupełnie nie można prawidłowo go odczytać: czy ma ono brzmieć „Malczewski”, „Malsiewski”, czy „Malszewski”. Z niewyraźnych tych zapisków wynika, że być może jakiś Maliszewski , był u schyłku XVIII wieku właścicielem połowy wsi Niesułowice pod Olkuszem, zakupionej od nieznanego mi bliżej z innych źródeł Otfinowskiego.

Z faktu, że szlachcic ów pojechał po drzewo do lasu osobiście, sam, - wynika, że po pierwsze, chciał rzecz załatwić potajemnie, bo granice były tutaj niedokładnie określone i prawdopodobnie chodziło o kradzież drzewa z lasu miejskiego, po drugie zaś, musiał być to szlachcic niezamożny, bo gdzieżby „większy pan” rąbał drzewo samodzielnie, bez pomocy „poddaństwa swego”?

Jednak źródło to nie podaje nam bezspornych dowodów na istnienie w tej okolicy Olkusza „innych jakichś Maliszewskich”, a to z powodu bzdurnego faktu, że pan leśniczy bazgrał w księdze raportów, jak „kura pazurem”, i że nie podał imienia owego szlachcica, nazywającego się może jednak Malczewski (bo nazwiska „Malsiewski” i „Malszewski” po prostu nie istniały w dawniejszych wiekach). U Rymuta np. „Malszewski”, w XX w. w Polsce - zaledwie 14 osób - świadczy o sztuczności lub zniekształceniu nazwiska Maliszewski lub Maleszewski.

Z rodziny Maliszewskich herbu Gryf z Podlasia pochodził np. prawdopodobnie daleki dosyć krewniak mojej olkuskiej rodziny, Józef Maliszewski z Łosic, Pilicy (może i z Blanowic koło Zawiercia). Tenże ożenił się na bliskim Olkuszowi terenie i utrzymywał podobno kontakty z olkuskimi Mroczkowskimi i z Maliszewskimi „z ul. Żuradzkiej”. Metryka jego ślubu w parafii Kromołów podaje:

„Akt małżeństwa Nr 30 z dnia 3 marca 1851 roku. Uroczystość zaślubin między : Wielm. Józef Maliszewski, kawaler, podpisarz Sądu Pokoju Okręgu Pilickiego, w Pilicy zamieszkały, urodzony

w Łosicach gubernia lubelska, syn Bonifacego, assesora Trybunału, podsędka okręgu siedleckiego, radcy honorowego i Zofii z Ostrowskich, lat 27 mający – Rozalia Augusta Bronisława Drake,

panna, w Blanowicach przy ojcu, dziedzicu dóbr zamieszkała, urodzona w Warszawie, córka Jana,

radcy komisji KP (?) i Józefy z Heppenów, lat 29 mająca. Zapowiedzi 19, 26 stycznia i 2 lutego

w parafiach Kromołów i Pilica. Zezwolenie Komisji Rządowej Sprawiedliwości wydane w War-

szawie 30 listopada (12 grudnia) 1850 roku dla nowozaślubionego (do allegatów dołączony doku-

ment pozwolenia K.Rz.Sprawiedliwości)” (na temat takich zezwoleń – patrz przyszły Rozdz. Nr 8 niniejszego cyklu).

Oprócz mojego czwartego pradziadka, Józefa Maliszewskiego, przybyłego do Starostwa Rabsztyńskiego może bezpośrednio z Podlasia, albo z Mazowsza i prawdopodobnie służącego w młodości w Pomorzanach u starosty Stanisława Kostki Gadomskiego jako jakiś młodszy zarządca w tej wsi (patrz następny Rozdział Nr 3 cyklu, zatytułowany „Ze szlacheckiego dworku do miasta”), oraz pochodzącej od jego brata (?) Kazimierza gałęzi przegińskiej rodziny, - na terenie Małopolski i świętokrzyskiego, występowali w majątkach szlacheckich także i „inni” Maliszewscy, wszakże tego samego herbu Gryf. Byli np. nawet na Podkarpaciu. [**]

Im bliżej jednak w świętokrzyskiem Mazowsza, „mieszają” się oni często z jeszcze innymi Maliszewskimi herbu Godzięba z Mazowsza i Ziemi Dobrzyńskiej, co nie ułatwia ich identyfikacji w źródłach metrykalnych, a raczej ją „zaciemnia”, szczególnie przy braku faktycznych metryk (regestry są bardzo niedokładne). Jest rodzin tego nazwiska na tyle dużo, że np. Słownik nazwisk Kazimierza Rymuta podaje w końcu XX wieku aż 9935 osób wtedy żyjących w Polsce, z czego oczywiście najwięcej na Mazowszu i Podlasiu.

*****

Natomiast o rodzinie Malczewskich na naszym terenie (i ogółem w Małopolsce) nie można przytoczyć tutaj zbyt szczegółowych informacji. Herbarze wymieniają kilka rodzin Malczewskich, a to herbów: Abdank, Korczak, Lubicz, Łabędź i Tarnawa. Zapewne potomków wszystkich tych wymienionych rodzin pod koniec XX wieku, wymienia Kazimierz Rymut w swoim Słowniku nazwisk - 4168 osób, w tym najwięcej w warszawskim (513), katowickim (340) i poznańskim (245). Dla terenu południowej Polski można raczej wyłączyć z rozważań Malczewskich herbu Abdank, Lubicz, Łabędź, gdyż na ziemi krakowskiej i śląskiej najbardziej znani byli Malczewscy herbów Korczak i Tarnawa.

Nazwisko to znane jest dosyć powszechnie na południowych terenach Polski np. w: Mrzygłodzie, Będzinie, Czeladzi, Krzeszowicach, co koresponduje z informacjami ze Słownika Rymuta, ale chyba dotyczy dopiero czasów od XIX wieku. Byli też w Olkuszu, skoro DORO wymienia w raporcie magistratu z 28 grudnia 1867 roku m/in Władysława Malczewskiego, jako "zbiegłego i ukrywającego się uczestnika powstania styczniowego 1863 roku".[1]

Do terenu Małopolski źródło Geneteka przytacza metryki Malczewskich np. w Krakowie, Iwanowicach, Koniuszy, ale sporadycznie. Były także i w śląskiem, np. w Będzinie i Czeladzi. Tutaj np. już w roku 1801 notowane jest urodzenie Franciszka Malczewskiego (akt nr 206), ale to też wyjątek. Natomiast liczniejsze wpisy metryk do tego nazwiska występują w świętokrzyskiem: Kielcach, Kunowie, Imielnie, Chęcinach i Nawarzycach, ale też dopiero w odniesieniu do XIX wieku, co może świadczyć o dosyć późnym przybyciu tej rodziny w „nasze” strony. Jedynie w regestrach zgonów można znaleźć tutaj metryki XVIII-wieczne, np. w roku 1738 metrykę śmierci Maryanny Malczewskiej w Januszowicach (akt nr 1), w 1781 śmierć Sabiny Malczewskiej (akt nr 33) w Kotuszowie, a w 1798 (akt nr 117) śmierć Marianny Malczewskiej córki Kazimierza i Marianny w Staszowie. W tymże samym roku 1798 notowana jest śmierć Józefa Malczewskiego (akt nr ?) w Gnojnie (sandomierskie). [8] Wszystko to niestety bardzo mało mówi o dziejach tej rodziny.

Wg SGKP gniazdem rodziny Malczewskich herbu Tarnawa był Malczew (Malczów), wieś i folwark w powiecie radomskim. W 1827 roku miał 26 domów, 176 mieszkańców, 660 mórg ziemi dworskiej, 360 mórg włościańskiej. W XV wieku należał Malczew do Mikołaja herbu Tarnawa, więc on to zapewne był protoplastą tej rodziny Malczewskich. [***]

*****

O rodzinie Otfinowskich (właścicieli wsi Niesułowice szlacheckie w cytowanej notatce z „Rachunków Leśnych”), pisanych także i to często jako Otffinowski i Otwinowski (ostatnia forma rzadziej i raczej współcześnie), podaję niżej wymienione, choć niezbyt obszerne informacje.

Słownik Kazimierza Rymuta podaje liczbę żyjących pod koniec XX wieku osób tego nazwiska (zapewne wszystkich wymienionych rodzin): Otffinowskich w warszawskim tylko 8 osób, Otfinowskich 425 osób, z czego najwięcej w kieleckim (120), zaś Otwinowskich – 931 osób, z czego najwięcej także w kieleckim (253).

Wszystkie herbarze wymieniają dwie rodziny: Otfinowskich i Otwinowskich, herbów Gryf i Trąby. Reprezentanci tych rodzin w ciągu wieków w bardzo dowolny sposób odmieniali pisownię swego nazwiska, tak więc trudno dzisiaj zorientować się w aktach, o którą z nich się rozchodzi, o ile nie jest to wyraźnie wymienione. Ponieważ jednak najczęściej spotykana w krakowskiem rodzina „Otwinowskich” jest najprawdopodobniej herbu Trąby (bo tej formy nazwiska uparcie się trzymała i tylko taką wymieniają herbarze), możemy założyć, że jest to identyfikacja prawidłowa. Natomiast Otfinowscy i Otffinowscy, którzy rzadziej odmieniali swoją pisownię, najpewniej mogą być identyfikowani z herbem Gryf i Otfinowem nad Dunajcem.

Lista rodzin szlacheckich województwa krakowskiego z 1791 roku podaje aż 7 wpisów do nazwiska Otffinowski, przytaczając też ich status:[7]

August	Otffinowski	1745	Pasmiechy/Kazimierza Wlk/190	dziedzic
Elżbieta	Otffinowska	1742	Kraków/Zwierzyniec/180	-
Feliks	Otffinowski	1784	Gorzenice/Gorzenice/181	-
Jan	Otffinowski	1748	Wierzbica/Niegardów/190	dziedzic
Maciej	Otffinowski	1751	Kraków/NMP/180	-
Marcjanna	Otffinowska	1741	Sadowice/Irządze/187	wdowa
Wawrzyniec	Otffinowski	1754	Bodziejowice/Irządze/187	szambelan

Nazwisko to spotykane jest często na południu Polski w miejscowościach takich, jak: Będzin, Wojkowice, Dąbrowa Górnicza, Strzemieszyce, współcześnie najczęściej w formie „Otwinowski”.

Geneteka podaje Otffinowskich w XIX wieku w Krakowie, a także i w Olkuszu, gdzie np w roku 1792 (akt nr 61) notowany jest ślub Onufrego Otffinowskiego z Marcyanną Rusocką (ponieważ ówcześni dzierżawcy dóbr miejskich, Rusoccy, byli szlachtą, więc i zapewne ów Onufry Otffinowski także, i mógł to być tenże sam Otfinowski, który sprzedał wieś Niesułowice (szlacheckie), bo to po sąsiedzku, „za miedzą”), a w roku 1869 w Olkuszu (akt nr 11) ślub Adama Otffinowskiego z Izabellą Borowską. [8]

Najwięcej wpisów metrykalnych Otfinowskich notuje się już od XVIII wieku w Książu Wielkim, np. w roku 1761 (akt nr 6) ma miejsce ślub Wojciecha Otfinowskiego z Teresą Paluską [?], a w 1763 ślub Szymona Otfinowskiego (akt nr 10) z Agnieszką Foltyn.[8] Książ Wielki (i przynależące do niego olbrzymie dobra ziemskie), należące od roku 1727 do rodu Wielopolskich [9] - miał zapewne wiele możliwości zatrudniania w nich drobnoszlacheckich oficjalistów dworskich. Tutaj, w XVIII i XIX wieku rodziło się, żeniło i umierało tak wielu reprezentantów rodziny Otfinowskich, że wobec natłoku metryk, nie da się wyciągnąć jakichkolwiek konkretnych wniosków o wzajemnym pokrewieństwie wpisanych do ksiąg osób. [8]

Równie wiele w Książu Wielkim spisanych jest metryk do nazwiska Otwinowski, co dowodzi chyba tam „równoznaczności” obu tych form nazwiska, różniących się tylko pisownią. Najwcześniejsze metryki dotyczą ślubów: Wojciecha Otwinowskiego w roku 1750 (akt nr 1) z Reginą Jurkówną, Jacka Otwinowskiego w tymże roku 1750 (akt nr 4) z Marianną Wieloch i Mikołaja Otwinowskiego w 1754 roku (akt nr 9) z Marianną Laskowską, oraz Szymona Otwinowskiego (akt nr 17) w roku 1765 z Heleną Piaskówną. Bardzo też wiele dzieci rodzi się tamże w XVIII wieku, ale że zapisane są w regestrach bez imion rodziców, i tak nie można zorientować się o wzajemnym pokrewieństwie tych osób. [8] Widać jednak, że liczne majątki ziemskie należące do Książa Wielkiego były równie licznymi „gniazdami” rodziny Otwinowskich.

2. Przed pałacem Wielopolskich w Książu Wielkim (dat.?) (źródło: zbiory NAC, link

do strony w Bibliografii ; NAC podpisuje tu mylnie „Wielkopolskich”)

Wiele metryk do tej rodziny (Otfinowskich i Otwinowskich) notuje się także w świętokrzyskiem, a to w: Kielcach, Końskiem, Młodzawach, Krynkach i Daleszycach (z podobnymi zastrzeżeniami odnośnie identyfikacji). Wiele też jest osób o nazwisku Otwinowski w śląskiem. Ogólnie rzecz biorąc, rodzina ta (rodziny ?) rozrodziła się tutaj na południu bardzo szeroko, szczególnie po wioskach, w których w XIX wieku być może zdegradowali się niektórzy do stanu włościańskiego, podobnie jak Maliszewscy po Kazimierzu synu Józefa, w Przegini.

Według przytoczonego wyżej wpisu w „Rachunkach Leśnych Miasta Olkusza” niewymieniony tu z imienia „Wlmny Otfinowski” posiadał przed 1775 rokiem wieś Niesułowice (szlacheckie) [10], które sprzedał owemu „Malczewskiemu czy Maliszewskiemu”, „rabusiowi” sosen z lasów miejskich. Tak to toczyły się nieraz losy reprezentantów „wyższego stanu”, na tyle jednak „niskiej kondycji majątkowej”, że chwytać się musieli tak nagannych sposobów jej polepszenia. W podobny sposób „reperował swoje dochody” wymieniony w Rozdziale 1 niniejszego cyklu artykułów („Dworek Janikowskich”) rajca miejskiej rady, „znany nam już” Jan Gołasiewicz.

3. Mapa Nr I. Posiadłości Miasta Olkusza u sch. XVIII wieku

oraz lokalizacja wsi Niesułowice (fragment większej mapy ;

oznaczenia: kółko czerwone – wsie miejskie, fioletowe – szlacheckie,

brązowe – wsie starostwa rabsztyńskiego, żółte – klucza sławk.

biskupów krakowskich ; linia kropkowana – drogi starostwa

rabsztyńskiego ; linia przerywana – granice posiadłości miejskich ;

obszar zakreskowany na zielono – tereny leśne ;

Oprac. Ryszard Maliszewski 1999 ; Grafika Jarosław Lisowski 2000 ;

w oparciu o DORO [11])

Przypisy:

[*]. Por. Internet str str: http://ilkus.pl/olkusz,1,ida,2962.html

oraz http://galeriaobrazow.tumblr.com/post/206886919/koscinski-martwa-natura-obraz-olejny-na-plotnie

[**]. Gałąź przegińska rodziny po Kazimierzu, której dalszych dziejów nie śledziłem w źródłach dokładnie, uległa sporemu rozrodzeniu w bliższej i dalszej okolicy Przegini. Jej reprezentanci „widoczni są” szczególnie od początku XIX wieku w niektórych wsiach Małopolski i świętokrzyskiego, np. Tczycy, Sokolinie, Nasiechowicach, Koniuszy, Dzierzgowie i Bejscu, gdzie mogli „sługiwać” w majątkach szlacheckich. Ale należy ostrożnie podchodzić do dawnych regestrów metryk, gdyż są one niekompletne, a ponadto w miastach takich jak Miechów, Sandomierz, Ostrowiec, Kielce i Kraków notuje się także i „innych” Maliszewskich, pochodzących „skądinąd”. [12] Są ślady w Genetece i w SGKP, iż ci „inni” Maliszewscy (pisani też jako Maleszewscy – oboczność nazwiska, podobnie jak i na Podlasiu), którzy dawniej posiadali Maleszowę i części kilku wsi, w tym Piotrkowice koło Chmielnika, byli herbu Gryf, tak jak niegdyś moja rodzina z Podlasia. Niektórzy z nich pisali się też „Maleszowscy i Maliszowscy”. W świętokrzyskie jednak "zachodzą" także i Maliszewscy herbu Godzięba z Mazowsza. [8]

[*** ]. SGKP (skróty w Bibliografii), t. V, str 959

[1]. DORO (skróty w Bibliografii), t. I, str 202, 206, 503

[2]. tamże, str 340

[3]. Lista rodzin szlacheckich woj. krakowskiego 1791 (Internet)

[4]. Lustracja Komisji Dobrego Porządku z dn. 4 lipca 1788 r.

HOKO (skróty w Bibliografii, str 569-571

[5]. HOKO (przypisy w Bibliografii), „Opisanie włości Pomorzańskiej”,

str 190-192

[6]. DORO, t. I, str 207-208, 233, 296-298

[7]. Lista rodzin... (jak przypis [3]

[8]. Geneteka, patrz Bibliografia

[9]. Wikipedia, hasło Książ Wielki

[10]. SGKP, t. VII, str 117, hasło Niesułowice: „W roku 1866 folwark i wieś Niesułowice

miały rozległość 928 mórg, w tym gruntów ornych i ogrodów 216, lasu 437, reszta

to zarośla i nieużytki. Sama wieś liczyła 203 mórg gruntu ornego, osób tylko 26.

Widać więc wyraźnie, że posiadana przez Otfinowskiego wieś była biedna.

[11]. Na podstawie DORO (objaśnienia skrótów w Bibliografii), t. I, str 127, 134-137,

154, 156, 166, 236, 462

Bibliografia

Źródła archiwalne i terenowe:

1. Archiwum Państwowe Chrzanów

Akta Miasta Olkusza: - Akta Metrykalne, w tym Regestr Metryk Parafii Olkusz,

- Rachunki Leśne, sygn. 41

2. Biblioteka PAN Kraków

Akta Miasta Olkusza: - Tabela rocznego podatku, rkps 438

3. Wypisy z akt USC parafii: Olkusz, Strzemieszyce (Gołonóg), Lelów, Kromołów,

Krzeszowice, Regestr Metryk Olkusz i z Geneteki

4. Dane z nagrobków: Olkusz, Chrzanów, Dąbrowa Górnicza, Strzemieszyce,

Krzeszowice, Wojkowice, Zagórze, Przeginia, Mrzygłód, Będzin, Czeladź,

i inne wym. w tekście

5. Pamiętniki i relacje ustne:

- Ryszard Maliszewski, Historia małopolskiej gałęzi rodziny

Maliszewskich (Opracowanie w posiadaniu autora),

6. Materiał kartograficzny:

- Ryszard Maliszewski, Miasto Olkusz i Niesułowice XVIII w.

Źródła i opracowania drukowane:

1. Dzieje Olkusza i Regionu Olkuskiego, pod red. K. Kiryka i R. Kołodziejczyka,

Warszawa- Kraków 1978. (Skrót; DORO)

Górzyński S., Kochanowski J., Herby szlachty polskiej, warszawa 1994.

3. Gajl T., Herby szlacheckie Rzeczypospolitej Obojga Narodów, Gdańsk-Inowrocław 2003.

4. ChrzanowskiWładysław, Herbarz szlachty polskiej, Bonn 1982

5. Rymut K., Nazwiska Polaków, wersja internetowa z wyszukiwarką nazwisk

(http://herby.com.pl/).

6. Wiśniewski J., Historyczny opis kościołów, Mariówka Opoczyńska, Kielce 1933.

(Skrót: HOKO)

7. Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i …., pod red. F.Sulimierskiego

i W. Walewskiego, Warszawa 1880-1914

Internet:

Lista rodzin szlacheckich woj. krakowskiego 1791 r.http://www.genealogia.okiem.pl/wl_kr_1790_n.htm-

Polskie muzy.pl http://www.polskiemuzy.pl/Oferta.aspx?mas=%2096&kat=114&page=8&id=PMA056&AspxAutoDetectCookieSupport=1

NAC ; http://www.audiovis.nac.gov.pl/obraz/115568/f9617aa508310c7f69fda2c1c5385f89/

[logo NAC]

*****

Uwaga: Wolno kopiować i cytować jedynie pod warunkiem

podania źródła i autora artykułów !)

Ryszard Maliszewski - Olkusz ... Z całego świata tamta strona

sobota, 25 października 2014

poniedziałek, 20 października 2014

piątek, 17 października 2014

czwartek, 16 października 2014

sobota, 11 października 2014

piątek, 10 października 2014

sobota, 4 października 2014