Mitologia:
Archetyp Mitologii Indoeuropejskiej
Część
VII. Bunt Ognistego Węża.
Autor:
Ryszard Maliszewski
Mit o
przekształcaniu Świata i rozwoju Kultury
oraz o
rywalizacji boskich braci o władzę nad nim
i posiadanie
Wielkiej Bogini (bóstwa płodności) c.d.:
Mit o Drzewie
Kosmicznym c.d.:
Mit o
Bratobójstwie:
1). Ognisty Wąż
pod postacią Psa Wichru-Huraganu zdobywa
Pstrą Krowę Niebańską i płodzi
z nią Potomstwo.
(Trzecie pokolenie Bogów) c.d.:
Jest to pierwsza prowokacja Ognistego Węża,
który korzystając z okazji, że w Niebie panuje „wojna domowa”,
zniewala Niebiańską Krowę-Pstrą i płodzi z nią Potomstwo –
Wiatry Starsze. Piorunowładca zajęty umacnianiem swej władzy w
Niebie, albo nie reaguje, albo nawet nie dostrzega tej prowokacji.
Wiatry Starsze:
Synowie Wichru-Psa-Huraganu i Pstrej Krowy
Niebiańskiej. Występują często w mitach właśnie pod zbiorowym
określeniem „Mający Krowę za Matkę” - mitologia
hinduska). Charakter niektórych z nich sugeruje jednak, że
ich Ojcem mógł być także i Ognisty Wąż pod postacią
„Dobrego” Wichru-Koguta.
Jest ich właściwie czterech, bo symbolizują „Wiatry
czterech Stron Świata”, a poza tym „zrodziło ich
czterodzielne wymię Krowy Niebiańskiej”. Wg tychże swoich
kompetencji, w mitologii hinduskiej są oni tożsami z czterema
Rudrami (Synowie Psa-Rudry), którzy „swoimi Strzałami
wyznaczają Strony Świata”. Ponieważ jednak, zarówno
Wiatrów-Rudrów, jak i Marutów, bywa w mitologii hinduskiej
znacznie więcej niż czterech, - pomieszano widocznie tutaj Wiatry
Starsze z Wiatrami Młodszymi, będącymi Potomstwem Wiatrów
Starszych, z „Bliźniaczką Wężową”-Rodasi (Siostrą
Bliźnaczką „naszego” słowiańskiego Roda).
Wiatry Starsze były bardziej wyodrębnione,
zindywidualizowane, każdy z nich mógł posiadać inne cechy,
zależnie od Strony Świata, którą konkretny reprezentował. np. w
mitologii greckiej każdy z nich ma swoje imię. Tutaj, szczególnie
„Zachodni” i „Północny”, zachowali bardzo pradawne cechy,
nawiązujące do Ognistego Węża i tegoż Ojca, Wielkiego Węża.
Wiatry Starsze mogą przyjmować kształty Zwierząt
(np. Dzików czy Kogutów). Pomimo swojego „wężowego
pochodzenia”, sprzyjają Piorunowładcy i pomagają mu w walce
przeciwko Ognistemu Wężowi i jego późniejszej hipostazie –
Odyńcowi. Ludzi obdarzają bydłem, bogactwem i zdrowiem
(leczą ludzi).
W mitologii słowiańskiej są to po prostu
„Wichry-Striboże Dieti” (?), w hinduskiej Rudrowie i Marutowie,
w greckiej Boreasz, Zefir, Notos i Apeliotes, w italskiej np.
Favonius, Auster, Aquillo.
113. Czteroręki Rudra (symbol czterech
Wiatrów) malarstwo Indii
(źródło: Wikipedia)
2). Piorunowładca
zaręcza się z Tęczą. Ognisty Wąż pod postacią
ludzką (Boga) porywa Piorunowładcy
Tęczę w Dzień Wesela.
Pierwsza zwycięska walka Piorunowładcy
z
Przeciwnikiem
„skrytym
w człowieku”. (Trzecie pokolenie Bogów) c.d.:
„Niebiańskie inklinacje” Piorunowładcy nadal
są widoczne. Wygnawszy z Nieba swą pierwszą Siostrę-Żonę,
Niebiańską Krowę Czerwoną-Jutrzenkę, Piorunowładca zaręcza
się ze swą przyrodnią Siostrą, Tęczą. Jednak, gdy
wszystko jest już gotowe do „wesela zaręczynowego” i
uroczystość się rozpoczyna, po Drzewie Kosmicznym przedostaje się
chyłkiem do Nieba Ognisty Wąż, tym razem dla niepoznaki w
postaci „ludzkiej” (czyli Boskiej) i porwawszy Tęczę (w dzień
wesela - czwartek), próbuje zdobyć władzę w Niebie. Jest to
już jego druga prowokacja przeciwko Piorunowładcy,
który tym razem reaguje natychmiast i bardzo ostro, odzyskuje
Tęczę i przegania Ognistego Węża z powrotem na Ziemię.
Rozpoczyna się jednak pomiędzy nimi otwarta wojna. Jest to
pierwsza zwycięska walka Piorunowładcy z Przeciwnikiem,
występującym tu w postaci „ludzkiej”. Tęcza
wraca na Niebo, ale Piorunowładca być może nie chce „mieć już
z nią niczego wspólnego, bo o ewentualnych, dalszych z Tęczą jego
związkach – mity milczą. Za to „ów feralny dzień, czwartek,
obłożony jest odtąd dla Kobiet wieloma zakazami (jest jednak
nadal „Dniem Pioruna” - niemiecki „Donnerstag”, angielski
Thursday”).
114. Tęcza „na styku Nieba i Ziemi” w
malarstwie „fantasy”
Borysa Olszańskiego (źródło:
Internet, strona malarza)
Na Białorusi
zanotowano w XIX wieku interesującą bajkę ludową, stanowiącą
szczątek dawnego mitu słowiańskiego o walce dwóch Boskich Braci
(cytuję za Gieysztorem):
Bóstwo lub inna Osoba spiera się ze swym
Nieprzyjacielem (z „Nieczystym”). Bóstwo grozi mu: „Ubiję
ciebie !!”. Przeciwnik się opiera: „Jakże mnie ubijesz, jeśli
się skryję ??” -
„Gdzie ??” - „Pod Człowieka”...
1). „Ubiję Człowieka i ciebie ubiję !” - „To
skryję się pod Koniem”...
2). „Ubiję wtedy Konia i ciebie ubiję !!” - „A
ja się skryję pod Drzewo ...
Tam mnie nie ubijesz”...
3). Drzewo rozbiję i ciebie ubiję !” - „A ja
się skryję pod Kamień”...
4). „I Kamień rozbiję, i ciebie ubiję !” -
„To ja się skryję do Wody”...
5). „Tam dla ciebie miejsce, tam się
znajdziesz.”...
3). Ognisty Wąż
pod postacią Odyńca (Konia ?) zniewala swoją
i
Piorunowładcy Siostrę, Boginię z Drzewa (mającą tu postać
Kocicy).
Piorun zwycięża Ognistego Węża i uwalnia Boginię .
Druga
zwycięska walka Piorunowładcy z Przeciwnikiem
„skrytym w zwierzęciu”. (Trzecie
pokolenie Bogów) c.d.:
W ramach swojej trzeciej prowokacji przeciwko
Piorunowładcy, Ognisty Wąż pod postacią „zwierzęcą”
(Odyńca, Konia ?, Niedźwiedzia ?) porywa lub zniewala Boginię z
Drzewa, występującą tutaj wtedy pod postacią „Kocicy”
– (najpiękniejszej hipostazy Wlk. Bogini), „Złotowłosej
Bogini Piękna, Miłości i Płodności”. Jest to z jego
strony tym większa bezczelność, że Piorunowładca miał ją chyba
„na oku” i poważne w stosunku do niej zamiary. Ognisty Wąż
próbuje nawet wówczas ukryć Kocicę w Podziemiu, ale nie dopuszcza
do tego Bóg Nieba.
Wielka Bogini z
Drzewa:
Jest najważniejszą w Kosmosie hipostazą-Córką
Wielkiej Bogini-Matki Ziemi, wcieloną w Drzewo Kosmiczne. Z tego
powodu może być przedstawiana właśnie jako Drzewo (w tym Drzewo
Kosmiczne, podpierające Niebo). W późniejszych wersjach mitów
, czy to jako samo Drzewo, czy Boginka „z Drzewem związana” (jak
np. niektóre Nimfy-Dryady), często może objawiać się w
„postaci” Lipy, Jabłoni itp. (np. w mitologii greckiej
Afrodyta, a w „chrześcijańskiej mitologii ludowej” - Matka
Boska).
115. Starożytne przedstawienie Bogini z Drzewa,
Grecja, Mykeny,
ok. 1500 lat p.n.e. (Bogini przyjmuje
hołd i dary: makówki, symbol
śmierci, podwójna siekiera – symbol
Boga Nieba) (źródło: Bibl. Arch.5.)
115B. Grecka Kora-Persefona, Córka Ziemi,
Patronka Wegetacji
Roślinnej, która Zimę spędzała w
Hadesie, a od Wiosny do Jesieni
symbolizowała czynną Przyrodę
(Grecja, Akropol, VI w. pne)
(źródło: Wikipedia)
116. Wielka Bogini jako Drzewo Kosmiczne (na
misie spoczywa Niebo,
albo Słońce ; po bokach Jelenie –
symbole Drzewa, Wiatru i Bogini ;
Osoby – Bogowie, Kapłani ; Osoba z
Pałką – może Gromowładca)
(źródło: Bibliografia, Mitol. 4.)
Ale, gdy sobie przypomnieć, że Drzewo mityczne rośnie
zawsze nad Wodą”, staje się oczywiste, iż Bogini z
Drzewa jest równocześnie Boginią Wodną. W ogóle staje się
ona „Potrójną Boginią”, bo to, i Drzewo Kosmiczne było
„potrójne”, i Bogini z Drzewa panuje zazwyczaj „na Ziemi,
we Wodzie i w Podziemiu”. Przyjmuje zatem różne postacie, z
których najbardziej wyraziste, to: Drzewo, Wodna Kocica i Bogini
Podziemia, ale może także objawiać się w postaci Dzikiej Świni
(tak jak Matka), Wielkiej Suki-Wilczycy, Niedźwiedzicy, a nawet
Klaczy (i innej).
117. Freya na Dziku [Freyu] (figurka germańska)
(źródło: Wikipedia)
Bywa też czasem
w mitach utożsamiana z Gwiadą Wenus, niezależnie od tego, że
Gwiazda Wieczorna i Gwiazda Poranna to w mitologiach Odrębne Osoby.
Wszystkie postacie Bogini z Drzewa w jakiś sposób związane są z
Miesiącem-Księżycem, a nawet z nim utożsamiane, jako jego „wersja
żeńska” (patrz wcześniejszy artykuł). Jej podstawowe epifanie, to:
1. Bogini z
Drzewa:
Jako taka, bywa bardzo często w mitach Matką,
Opiekunką i Żoną Ognia, niby jego „żeńską wersją”. Bywa
także „Matką Wszelkiego Ziela i Drzew” (np. „Matka Boska
Drzewna i Zielna”). Wśród zachodnio małopolskiego ludu z okolic
Olkusza istniał starożytny pogląd, iż „wszystko ziele ma swoją
Matkę”, którą była np. Tojeść pospolita lub Szakłak
kruszyna.
W mitologii słowiańskiej o „wcielanie się i
przebywanie w Drzewie posądzana była” także i wspominana już
wcześniej Perperuna (w Dębie), Dodola, Didula, „klasyczna”
Bogini Łada, Matka Bliźniaków, Dzidzilela („długoszowa”), w
bałtyckiej była to Gabia, Gabeta, scytyjskiej Tabiti, dardyjskiej
Dżestak, italskiej Proserpina (?), Westa (?), greckiej
Kora-Persefona, Dryope (?), Leto, Hestia (?), syryjskiej Atargatis
(?).
118. Bogini Drzewa, rzeźba, Indie, I w.
p.n.e. (źródło:
Bibliografia, Arch. 14.)
118B. Słowiańska Bogini Łada z „Córką”
(Dziewanną ?) w malarstwie
„fantasy” (źródło:
Internet, malarstwo, panteon słowiański)
2. Kocica
(Wodna):
W niektórych mitologiach (np. germańskiej) jest
to Siostra Bliźniaczka Wlk. Węża-Odyńca-Freya z rodu Wanów. Może
też przyjmować podobnie jak Brat postać Świni i "ludzką", czyli Boginki. Jest to najpiękniejsza
postać żeńska (Kocica) z mitów. Jest Boginią Piękna, Miłości
i Płodności. W niektórych mitach indoeuropejskich przedstawiana
jako „Złotowłosa Bogini”, często przyjmująca postać Kotki.
Jako taka, nie wiąże się nigdy z żadnym z Bogów na dłużej,
jest zawsze „niewierna i uprawia wolną miłość” ze wszystkimi,
którzy jej się spodobają (Bogami, Herosami i Ludźmi).
Jest także mściwa. Gardzi Bogami i Ludźmi,
gardzącymi Miłością. Dąży do uzależnienia ich od Miłości, a
uzależnionych – wiedzie często do „ubezwłasnowolnienia”.
Nakłada bardzo wysoką cenę za korzystanie z namiętności, bo gdy
te już przeminą, bawi się znakomicie kosztem ich ofiar. Ma
charakter „rozkapryszonego Dziecka”, stale pożądającego nowych
podniet i zabaw, za które drogo zapłacą ci, którzy wpadli w jej
sidła.
Zwierzęcym atrybutem Bogini jest przede wszystkim
Gołąb (obok Kotki). Chętnie pomagała zakochanym, i stąd była
patronką małżeństw i porodów. Objawia się "wśród Kwiatów”,
nosząc przydomek „W Ogrodach”.
W mitologii słowiańskiej „Złotowłosa Welewitka,
Walaszka, Dziewanna (?), Łada, Łybiedz' (?), bałtyckiej Lazdona, Lasdona,
hinduskiej Laksz'mi, Sz'ri, Saraswati (?), Szaszthi, Parwati (?),
scytyjskiej Tabiti, kafirskiej nirmali, Dsani (?), Kszumai (?),
dardyjskiej Dżestak, italskiej Wenus, Proserpina (?),
celtycko-italskiej Arduina (?), Flora, hetyckiej Szauszka (?),
greckiej Afrodyta, Persefona, Kora (?), germańskiej Gerd (chociaż
bardziej to Ziemia - ?), Freya, Freja, Frigg, Frija, Idunn (?), Sif,
Syw, fenickiej Astarte, Tanit, syryjskiej Astargatis,
asyryjsko-babilońskiej Isztar (?), semickiej Anath (?), egipskiej
Bastet, fińskiej Hongatar (?).
119. Bogini Bastet, figurka staroegipska
(źródło: Wikipedia)
120. Wenus, obraz Sandro Boticelli
(źródło: Wikipedia)
121.
Bogini w postaci „ludzkiej” jako germańska Frigg (malarstwo
„fantasy” (źródło:
Internet, Wiki)
122. Bogini jako Bogini Ptaków (malunek
na wazie greckiej,
ok. VI w. p.n.e. (źródło:
Bibliografia, Arch. 5.)
3. Wielka Suka:
Jedna z najważniejszych „Córek”-hipostaz
Wielkiej Bogini z Drzewa, a w ogóle Wielkiej Bogini-Ziemi.
Niezależnie od tego, że przedstawiana w mitach w postaci Drzewa,
„na scenie Zdarzeń Mitycznych” często ukazuje się w postaci
zwierzęcej, jako Wielka Suka-Wilczyca, Wielka Niedźwiedzica lub
nawet Łania i Ptak.
Wielka Suka jest przede wszystkim
nieodrodną córką swej Matki Wielkiej Lochy w jej „rodzicielskim
aspekcie”, a więc „Matką Wszystkich Zwierząt”, noszącą też
przydomek „Opiekunka Połóżnic”. Tym samym jest kontynuatorką
Wielkiej Bogini Matki-Kybele. Kapłani utrzymywali, że „domagała
się ofiar z krwi zwierzęcej”, ale to oni się domagali, a nie
Bogini, bo dla niej, „co się zrodziło – jest święte, a
zabijać, można tylko dla podtrzymania życia” (pokarmu i
wytwórstwa”).
Wielka Suka będzie więc Panią Zwierząt, lasu,
łowów (i hodowli ?) i nagłej śmierci Kobiet, w czym „kontynuację
tradycji” reprezentować będzie jej z kolei hipostaza-”Córka”,
Suka Dziewica.
W mitologii słowiańskiej Wielka Suka to Łada (?),
bałtyckiej Żworuna, Żweruna, hinduskiej Sarama (?), Sati (?),
dardyjskiej Halmasti (?) likijskiej Lada, trackiej Bendis, Mendis,
celtyckiej Arduinna, Artio, greckiej Artemida-Matka, Leto, Latona,
Leda, syryjsko-fenickiej Anath, fińskiej Juonetar (?), Market (?),
chrześcijańskiej "ludowej" - św. Małgorzata i św. Brygida.
123. „Wielka Suka”, Kotlina Minusińska
Azja, ok. 1500 lat pne
postać identyczna z dardyjską
Halmasti (źródło: Bibl.
Archeol.3.)
4. Wielka Suka
„Podziemna”:
W mitologiach występuje też jeszcze jedna
hipostaza Wlk. Bogini-Suki z Drzewa, będąca jej emanacją w
mrocznym i złowrogim aspekcie, co zbliża ją do najdawniejszej
postaci Pani Krainy Zmarłych i Dolnego Podziemia, Matki Demonów,
Żmiji Nocnicy. W mitach występuje ona przede wszystkim w
postaci Psiej, jako Wielka Suka Podziemna. Uganiać się też
będzie ciemną Nocą po Bezdrożach , otoczona sforą demonicznych
Psów. Jest „prototypem” swej późniejszej „Córki-hipostazy –
Żmiji Dziewicy (patrz dalej). Tylko w niektórych mitologiach
jest ona Postacią Wyodrębnioną, bo w innych bywa tylko „mroczną
stroną” Wlk. Suki.
W słowiańskiej mitologii to może Nyja (?), w
bałtyckiej „mroczny aspekt” Żworuny, hinduskiej Durga Kali (?),
Bharjawi (?), dardyjskiej Halmasti, trackiej Bendis i Mendis,
hetyckiej Inara (?), Leluwani (?), w greckiej, doskonale „wyodrębniona"
Hekate, germańskiej Nanna, celtyckiej Epona (?), Nantoswelta (?).
124. Hekate, ceramika (źródło:
Internet, str.: Światosław Florian Nowicki,
Gdy Piorunowładcy udaje się
odzyskać Kocicę i ponownie wygnać Ognistego Węża ze swego
terytorium, jest to jego druga zwycięska walka z Przeciwnikiem,
występującym tu w „postaci zwierzęcej.
Ognisty Wąż-Odyniec-Przewodnik Dusz
(Psychopompos) uchodzi na Ziemię i chroni się prawdopodobnie na
Bagnach, które będą i w przyszłości jego ulubionym miejscem
pobytu. Jednak na Ziemi Kocica, zgodnie ze swoją naturą, staje się
odtąd kochanką obu Bogów. Jest to tylko wstęp do poważniejszego
kroku Piorunowładcy, choć może niezbyt rozsądnego, co czas
pokaże.
4). Bogini z
Drzewa pod postacią Wielkiej Suki-Żweruny
staje
się Żoną Piorunowładcy. (Trzecie pokolenie Bogów) c.d.:
Piorunowładca wybiera Boginię z
Drzewa-Wielką Sukę na Matkę swojego przyszłego „ziemskiego”
Potomstwa. Będzie to jego najważniejsza (choć niewierna) Żona.
Będzie sądził, że ma z nią kilka par Bliźniaków, ale
nie zauważy lub nawet nie będzie chciał dostrzec, że Ojcem tych
Dzieci jest kto inny. Być może, Piorunowładca przez cały ten
czas „będzie robił dobrą minę do złej gry i udawać będzie,
że "nic takiego się nie dzieje", i że to jego Dzieci”.
Ale są szczątkowe ślady w bajkach ludowych
(będących wszak pozostałością po dawnych mitach), że „po
urodzeniu się dzieci w postaci Psów-Wilków „Król” zarzuca
Żonie zdradę i urodzenie szczeniąt, zamiast dzieci”. Łatwo
domyślić się, że owym „Królem” z bajki jest Bóg Perun, a
ową „niewierną Żoną” właśnie Suka (to pogardliwe określenie
lud zazwyczaj stosował wobec „kobiet upadłych”).
Nie wiadomo czy Piorunowładca domyśla się, kto
jest faktycznym Ojcem tych Dzieci, lecz wszystkie Bliźniaki
„uznaje”, bo mity zazwyczaj uważają go za ich rodziciela, jakby
nie biorąc pod uwagę ich „nietypowych”, nie niebiańskich
postaci (Psów, Wilków, Kozłów, Węży...). Musi chyba głęboko
w swoje „ojcostwo” wierzyć, skoro „wychowuje je jak własne”
i skoro one (i ich Matka-Wielka Suka) sprzyjać będą zawsze
Piorunowładcy, i walczyć „dla niego” przeciwko Ognistemu Wężowi
(własnemu rzeczywistemu Ojcu). Ta służba i wierność Bliźniaków (patrz
dalej), w ostatecznym efekcie doprowadzi aż do faktycznego
Ojcobójstwa, o czym nawet Młodszy Jeździec-Jaryło-Jarowit zdaje
się pierwotnie nie wiedzieć.
Bibliografia: w
artykule Mitologia: „Wstęp”
Uwaga: Wolno kopiować
i cytować jedynie pod warunkiem podania
źródła i autora
artykułów !
