Drobne rycerstwo
średniowieczne – potomstwo króla
3. Bydlińscy
herbu Mądrostki-Mięszaniec z Bydlina:
Galowscy i Kruszynowie t.s. herbu z
Galowa:
1.
Pochodzenie rodziny
Bydlińscy
są drobno rycerską ostatecznie rodziną małopolską, której
korzenie, w odróżnieniu od wielu innych, nie „wiodą się z mroku
dziejów”, lecz znakomicie znane są historykom, gdyż ma ona
królewski rodowód i jej protoplasta, jeden z naturalnych synów
króla Kazimierza Wielkiego, jest postacią historyczną. Od
tegoż z kolei synów, naturalnych wnuków króla Kazimierza,
wywodzą się zresztą zarówno Bydlińscy, jak i dwie jeszcze
rodziny małopolskiego rycerstwa, Galowscy i
Kruszynowie.
Nazwisko pierwszej z omawianych
rodzin wywodzi się od rodowego gniazda jej protoplasty, małopolskiej
wsi Bydlin, w dzisiejszym powiecie olkuskim, zaś Galowskich,
od innej wsi tego majątku ziemskiego, Galowa koło Buska w
powiecie buskim.
„Rzekomym”, bo nieprawdziwym
ojcem protoplastów wymienionych wyżej rodzin był równie dobrze
znany w historii urzędnik i poseł króla Kazimierza, znamienity
rycerz – Niemierza z Gołczy (1305-1350), podkomorzy
sandomierski, właściciel wsi Gołcza, Bydlin, i innych w
Małopolsce. [*] Z
Gołczy wywodzi się np. rycersko-szlachecka rodzina
Gołeckich ,o której tutaj
traktować nie będziemy. Ciekawa zbieżność znaczeniowa
imion: imię Niemierza jest zdrobnieniem słowiańskiego imienia
„Niemir” i znaczy toż samo, co imię „Kazimierz” (Kazimir,
Kaźmirz, Kazimierz – Niemir, Niemirz, Niemierza, czyli ten, kto
nie jest zwolennikiem pokoju, miru).
Jak podaje słownik
Kazimierza Rymuta, według danych z lat 90-tych ub. wieku, Bydlińscy
stanowią dzisiaj rodzinę już zanikającą, bo liczącą niecałe
110 osób, dosyć równomiernie skąpo rozsiedlonych w Polsce. [10]
Wspomnianych Galowskich jest zaś tylko 41osób. Za to rodzina
Kruszynów jest jeszcze liczna, bo obejmowała wówczas 1368
osób, z czego najwięcej w krakowskiem (218). [9]
2.
Herb i zawołanie
Jak
to powiedziano wyżej, po „rzekomym ojcu”, a raczej by
rzec, po patronie rodu jedynie i właścicielu wymienionych dóbr,
nosili Bydlińscy (a także Galowscy i Kruszynowie) małopolski
herb Mądrostki-Smyara, wyszczególniający jedynie około 10
rodzin herbownych. Najstarsza znana pieczęć z tym herbem pochodzi z
1302 roku. W 1435 roku pieczętuje się nim Jan Kruszyna z
Galowa. [6] Herb ów jest prawdopodobnie odmianą Nowiny,
a przedstawia na tarczy nad „zawiasą kotłową” strzałę
przekrzyżowaną w polu błękitnym.
Jednak
niektórzy heraldycy (np. Paprocki) z wymienionymi rodzinami łączą
inny herb polski, zwany Mięszaniec
(jako herb Niemierzy Kazimierzowica z Gołczy). [Wikipedia]
Jeszcze inni podają (np. Zygmunt Gloger w „Encyklopedii
staropolskiej”) [15], że Pełka z
Galowa, naturalny syn Kazimierza Wielkiego,
miał herb „z głową brodatego człowieka, w czapce, opatrzonej
niby-uszami, niby-rogami w tarczy. „Pieczęć
tego ziemianina, podana tutaj w rysunku, wisi u dokumentu z r. 1365
(znajdującego się w muzeum książąt Czartoryskich w Krakowie) i
wyobraża głowę brodatą w kapturze o dwuch wysokich niby uszach,
niby rogach. Słuszną czyni zatem uwagę Piekosiński, że mylną
jest relacja Paprockiego, jakoby kr. Kazimierz Wiel. naturalnym swym
synom Niemirze i Pełce nadał herb Mieszaniec.
”.
O klejnocie w hełmie Gloger nie wspomina.
1. Herb Mądrostki (źródło
przyp. [7] i Wikipedia)
2.
Wizerunek herbu Mięszaniec
(źródło: jw.)
3. Herb Pełki z Galowa
wg Zygmunta Glogera (źródło:
przypis [15])
Nikt
jak do tej pory nie wysuwał przypuszczenia, że owa brodata i
„uszata, czy rogata” głowa w herbie Pełki z Galowa może
przedstawiać w zakamuflowany sposób głowę Welesa,
starosłowiańskiego Boga Krainy Zmarłych, magii, przysiąg i wiedzy
tajemnej. Potwierdzeniem takiego mojego przypuszczenia może być
nawet sama nazwa miejscowości Bydlin, jako że Weles był także
Bogiem i Opiekunem bydła, a i bydlińska Góra Zamkowa o takie związki
może być podejrzewana. ([por. sugestie Cetwińskiego i Derwicha w
źródle [11]).
3.
Gniazdo rodziny Bydlińskich
BYDLIN : Słownik historyczno-geograficzny ziem polskich w
średniowieczu pod hasłem Bydlin podaje:
(1388 Bidlin, Bydlino, Bydlin, Bidlino, Bydlyn, Bydlina, 1532
Bydluz) wieś, miasto i zamek, dziś wieś.
1. 1388 n. wieś; 1404 n. miasto; 1398 n. zamek; 1489, 1530
pow. krak. [- ksiąs.] (RP s. 133; k. 9); 1581 pow. ksiąs. (ŹD s.
94); 1389 n. par. własna (ZK 1 b s. 100); 1529 dek. Wolbrom (LR s.
189).
2. 1429 stawy w B. → p. 3. Stosunki własnościowe; 1448,
1472 pole Stara Wieś w B. [dziś cz. Domaniowic ― UN 11 s. 15] →
p. 3. Stosunki własnościowe; 1470-80 Chrząstowice sąsiadują z B.
i Gołaczowami (DLb. 3 s. 65); 1532 granice stwa rabsztyńskiego
biegną m. in. od narożnika Rabsztyńskiego k. kościoła w Chechle
i stąd na E [do] „Godawica [dziś las i przysiółek Głodowica
między Ryczówkiem a Kluczami ― MObrębowa; UN 11 s. 52], która
przez rzeczki przypada do stoków granice od Ryczowa, znowu od
Godawice na E pod B. Gołczowice”
(Opisanie włości
Pomorzańskiej przez Seweryna Bonera ― Wiśn.O s. 190-3); 1570
droga z Krakowa do Wielkopolski przez Skałę, B., Ogrodzieniec (LDK
s. 74).
3. Własn. szlach.
Zamek, położenie → p. 8.
1398- 1400 castrum B. → niżej; 1403 castrum B. → niżej; 1432
curia sub Grodziszco → niżej; 1525 fortalicium Zalyessye [=
Załęże] → niżej; 1530 fortalicium Załęże → niżej; [13]
Słownik Geograficzny
Królestwa Polskiego pod red. Chlebowskiego i Sulimierskiego
także wymienia w Małopolsce miejscowość, będącą gniazdem
omawianej rodziny. [5]
Nazwa wsi Bydlin, wg
wszelkich zasad gramatycznych, wywodzi się od pierwotnego jej
założyciela, domyślnego bo nieznanego w historii rycerza,
noszącego być może przezwisko-przydomek „Bydla” (musiał
być ów przydomek formy „żeńskiej”, tak jak np. „Malisza”,
bo świadczy o tym końcówka „żeńska” w nazwie miejscowości,
znaczącej tyle, co domyślny „Bydlin gródek”). Tutaj
można wysunąć sugestię, zważywszy to, co powiedziano wyżej, iż
ta nazwa miejscowa może wywodzić się po prostu od wyrazu „bydło”.
Jest rzeczą oczywistą, że ów założyciel nie był
najprawdopodobniej spokrewniony ani z późniejszą rodziną
Bydlińskich, ani nawet z ich „rzekomym ojcem”,
urzędnikiem króla Kazimierza, Niemierzą z Gołczy, „po
którym” wzięli herb i dziedziczne włości.
4. Lokalizacja wsi Bydlin w Małopolsce (źródło:
Google Maps)
SGKP, tom I, str.
504: „Bydlin, wś. I folw. Nad strugą
płynącą spod Domaniowic, pow. olkuski, gm. Wolbrom, par. Bydlin,
od Wolbromia 1 mila, od Krakowa 5 mil. (….)
W r. 1827 było
tu 72 dm. i 503 mk.; obecnie 71 dm. i 583 mk.(dane z XIX
w.) (…)
Dobra B.
składają się z folwarków: Bydlin i Zawadka ; nomenklatur folw.
Zagrabie, Młyńskie i Sośnica, wsi: Bydlin i Załęże. Przestrzeń
ogólna m. (mórg) 2264, w tem folwarcznej ziemi m. 1462, z czego na
folw. Bydlin i Zawadka łącznie ziemi ornej m. 512, łąk m. 55,
pastwisk m. 10, lasu (w r. 1875) m. 855, nieużytków m. 30 (…)
część lasu zwana Cięgle około m. 300, składa się z buku,
grabiny, jodły, dębu; reszta przeważnie sosnowa (…)
Młyn wodny,
trzy stawy zarybione; wsie: Bydlin, rozl. m. 414, należy do 62;
Załęże, m. 388, do 51 gospodarzy. Są też na obszarze B.
ruiny bardzo starożytnej świątyni z wysoką wieżą, dominujące
nad okolicą. ...” [5]
Pierwsze wzmianki o Bydlinie
zachowały się z roku 1388 (?). („Dzieje Olkusza... przyp. [7]),
jako własności
Niemierzy z Bydlina (patrz dalej) i Gałki (? - może Pełki
?) z Galowa. W latach 1389-1419 Bydlin nalezał do Pełki
z Bydlina herbu Strzała (??? - raczej Smyara-Mądrostki) i
Zbigniewa z Łapanowa, który w roku 1400 procesował się z
Pełką Bydlińskim o zamek bydliński i wsie do niego należące.
[7]
O ile więc
wymieniony Zbigniew z Łapanowa nie należał do jakichś bliżej nam
nieznanych krewniaków Bydlińskich, można by ze wzmianki tej
wnioskować, że już na początku XV wieku mieli Bydlińscy
jakieś kłopoty z utrzymaniem tej wsi. Dalsze losy wymienionej
miejscowości przytoczone są w Rozdziale 4 artykułu.
Olgerd
Dziechciarz w artykule w „Przeglądzie olkuskim” w roku 2016
podaje: [14]
„ Pierwsza wzmianka o Bydlinie
pochodzi z 1120 r. (...) Mało kto wie, że wieś ta była
niegdyś miastem, które prawa miejskie otrzymało między 1375 a
1404 r. (co ciekawe prawdopodobnie do 1375 r. nie istniała jeszcze
parafia w Bydlinie, nie ma w każdym razie jej w wykazie
świętopietrza). Bydlin lokowany był obok Starej Wsi,
miejscowości, która później występuje tylko jako nazwa roli. Nie
wiadomo jednak, kiedy przywilej ten Bydlin utracił. (…) Nazwę
Bydlin wymienia Jan Długosz. ” [14]
„Jako miasto wymieniany jest Bydlin
w rejestrze poborowym z 1490 r. Ostatnia informacja o
miejskości Bydlina pochodzi z 1530 r. (w dokumencie
królewskim z wykazem miast należących do Seweryna Bonera). (…)
Przed 1490 r. stał się Bydlin włością królewską (w ręce
szlacheckie przeszedł ponownie w XVIII w.).” [14]
„Zamek. Z XIV w. pochodzą początki istnienia
tutejszego zameczku myśliwskiego, który później przebudowano na
kościół. Zamek zbudowali
Toporczykowie. XIV w. początki
budowli poświadczyły odkrycia archeologiczne z 1989 r., w trakcie
których odkopano fundamenty kamiennej budowli bramnej i muru.
Odkryto wówczas, że zamek powstał na wapiennym ostańcu, który
splantowano. Nie odnaleziono śladów wcześniejszej budowli.
Prawdopodobnie na ówczesny zamek składały się wieża, dom
mieszkalny i mury. Dom mieszkalny był prawdopodobnie trzy
kondygnacyjny. Parter pełnił rolę piwnicy, która miała trzy
okienka od strony dziedzińca (jedno z nich odkryto w trakcie
wykopalisk). Piętro miało najmniej dwa pomieszczenia. Powstała
nieco później wieża miała wymiary 13 na 11 m., przylegał do niej
wspomniany otoczony murem półkolisty dziedziniec. Od strony płd.
zach. na odcinku 11 m mur ma grubość 2,3 m. Jest to ściana właśnie
budynku mieszkalnego. Mury obwodowe mają ok. 2 m. grubości.
Północno. zach. ściana, z racji umiejscowienia na stromym stoku,
wzmocniona jest dwoma przyporami. Wokół zameczku (poza stromym
stokiem) był rów, częściowo wykuty w skale oraz wał
kamienno-ziemny. Legendy mówią, że w XIV w. miał on należeć do
jednego z nieślubnych synów króla Kazimierza Wielkiego.” [14]
Również Wikipedia podaje, że zameczek bydliński został
zbudowany dopiero przez tychże właścicieli Bydlina, którzy
odziedziczyli wieś po Niemierzy z Gołczy.
Nie
jest więc jasne, dlaczego obiekt ten mieli by budować Toporczykowie
(?).
5. Rekonstrukcja
średniowiecznego zameczku Bydlin (źródło:
Internet, str.:
Rodzina
Bydlińskich trzymała zatem chyba Bydlin jedynie do schyłku XV
wieku. Internetowa strona (przyp. [16]) podaje, że w końcu XV wieku
Bydlin przeszedł w ręce rodu Szczepanowskich. Przyczyny tej
sytuacji także są niejasne. Jednak już wówczas musiała omawiana
rodzina rycerska zmniejszyć swój „stan posiadania”, zarówno
pod względem majątkowym, jak i „osobowym” (albo nawet „prawie”
zanikła).
6. Współczesny widok na okolice
Bydlina (źródło: autor
Michał Sitek 2012, Internet, str.:
Gniazdo rodziny
Galowskich
SGKP podaje: „Galów, wś, pow.
stopnicki (…) w 1827 r. liczyła 31 dm. i 244 mk. (…) Folwark G.
liczy m. 1074, w tym grunta orne i ogrody m. 353, lasu m. 542, (…)
wieś liczy m. gruntu 384.”
4. Najważniejsze
gałęzie rodziny
Jak już wspominano, ojcem naturalnym Niemierzy z
Gołczy młodszego i Pełki z Galowa i Bydlina
był król Kazimierz Piastowicz, matką zaś tych dzieci,
najprawdopodobniej Cudka Niemierzyna, żona Niemierzy z Gołczy
(starszego). Jednakowoż niektórzy historycy (już od Długosza
począwszy) wywodu tego nie uznają, wysuwając tezę, iż wymienieni
mogli być synami innej kochanki Kazimierza, Żydówki Esterki (co
mnie osobiście nie przekonuje [Wikipedia]). [**], gdyż wymienieni
synowie króla dziedziczyli przecież włości po Niemierzy z
Gołczy (starszym) i matce Cudce (a nie np. „po Żydach
krakowskich”). [****]
Niemierza
Kazimierzowic z Gołczy (*1340-50, + 1386) wychowywał
się prawdopodobnie na zamku królewskim. Ojciec zapisał jemu i jego
bratu Janowi
(po 1340-po 1383)
[Wik.-niepewne] (?) kilka wsi (m.in.: Bogucice,
Chomętów, Pierzchnicę, i Drugnię),
jednak
zapis ten unieważnił następny król Ludwik Węgierski.
(Jan Długosz podawał, że Niemierza służył potem królowi
Władysławowi Jagielle i zginął podczas buntu mieszczan
koprzywnickich). Podobno
zmarł bezpotomnie.
Niemierza nie posiadał większych majętności i można go było (i
jego ewentualne potomstwo zaliczyć do drobniejszego rycerstwa.
Pełka
Kazimierzowic z Galowa [***] (Pełka z
Galowa,
syn Kazimierza Wielkiego i Czudki z Gołczy, z żony
Hanki miał synów: Niemierzę i Pełkę 1399—1403 r.
Niemierza z działów otrzymał dobra Galów i od niego pochodzą
Galowscy i Kruszynowie, a Pełka dostał Bydlin. Mikołaj z Bydlina i
Stefan cytowani w aktach krakowskich 1436
r.http://www.wbc.poznan.pl/dlibra/(Herbarz
Seweryna Uruskiego) Posiadali także wieś
Załęże i
Domaniewice. [Wik.]
Internetowe źródło: Rody
ziemiańskie XV i XVI wieku. T. 1, Małopolskie rody ziemiańskie,
Krzepela,
Józef podaje o ziemiańskim rodzie Bydlińskich i Galowskich
(z Kruszynami) [17]:
„Bydlin Ks./Olk.
1388-1497. Niemierzowie
(Bydlińscy) h. Mądrostki (Smyara). - jedni z Galowskimi”
Bliżej wymienia właścicieli
Bydlina Słownik historyczno-geograficzny ziem
polskich w średniowieczu [13]:
„
Stosunki własnościowe. 1388-9 wd. po Niemierzy [starszym]
z B. ;
1388-1418 Niemierza z B. i Galowa [pow. wiśl.] h. Smyara
[Strzała], br. Pełki ;
1388-1420 Pełka Bydliński z B. i Galowa, br.
Niemierzy, h. Strzała z zawiasą i krzyżem zaw. Smyara, sędzia
żydowski 1418 ;
1388 Niemierza i Pełka z Galowa zobowiązują się wypłacić
w terminie 100 grz. i 40 grz. czynszu wd. po Niemierzy [swej
stryjence] pod gwarancją wwiązania jej w dobra: Galów, B.,
Domaniowice i Załęże ;
Zbigniew z Brzezia ma przedstawić w Piotrkowie dok. przeciw
wd. po Niemierzy z B. (SP 8, 4718);
1396 Pełka z B. zastawia za 107 grz. Pakoszowi z Nieznanowic 6
kmieci w Domaniowicach i 6 w Załężu ;
1397-9 Klemens [z Łukowej, pow. chęc.] kaszt. czechowski w
sporze z Niemierzą i Pełką z B. i Galowa ;
1397 ciż z Galowa mają przedstawić dok. król. w sporze
przeciw br. kan. krak. Mikołajowi, bpowi [laodecyjskiemu,
sufraganowi krak.] Zbigniewowi i Klemensowi dz. Łapanowa ;
1398-1400 Kachna, Katarzyna Pełkowa, Pełczyna z B. ;
1398-1400 bp Zbigniew, Klemens Lowczic z Łapanowa i Woli
Lubeckiej [pow. pilzn.] i kan. krak. Mik. Lowczic z Lubczy [pow.
pilzn.] przeciw Pełce i Niemierzy z B. i Galowa o zamek B. i o
przynależności do zamku ;
1399 Klemens z Łapanowa zwalnia Niemierzę z Galowa ze sprawy
o B. i przynależności (SP 8, 8199); Pełka z B. sprowadza przed sąd
Niemierzę z B. i Galowa przeciw kan. krak. Mikołajowi i bpowi
Zbigniewowi o B. i jego przynależności (SP 8, 8202);
1399 tenże Pełka w sporze ze Zbyszkiem z Łapanowa o B. (SP
8, 8675); Klemens z Łapanowa przeciw Niemierzy z B. o 2 kmieci i o
karczmę w Stradlicach (SP 8, 289/71); Helena ż. tegoż Klemensa
przeciw temuż z Galowa o 2 kmieci w Stradlicach (SP 8, 8680);
Małgorzata ż. Klemensa [z Łukowej kaszt.] Czechowskiego składa
przysięgę przeciw Pełce z B., że B. non est verum patrimonium
ipsius Pelce (SP 8, 8759).
1400 Pełka z B. ma zapłacić w terminie z tytułu poręki 50
grz. pras. Dobkowi z Pawłowa pod gwarancją zastawu całej dziedziny
w B. (SP 8, 10 084); 1403 Klemens z Łapanowa przeciw Pełce z B. o
zamek B. i o przynależności (ZK 3 s. 537); 1409 Pełka z B. poręcza
za dług Zaklice z Białej [par. Irządze] m. B. (ZK 5 s. 183);
1414-21 Niemierza z B. s. Pełki z B. (ZK 5 s. 404, 452; 6 s.
249, 276, 282, 286, 340; GK 1 s. 465)4;
1414 Niemierza z B. uwalnia Jurę z Brunocic ze Sprawy o cz.
dziedziny po matce [Kachnie] w Jelowicach, którą sprzedała Jurze
jego ciotka Anna z Suchodołu (ZK 5 s. 410)5;
1415-68 Mik. Bydliński dz. B. i Domaniowic h. Mądrostka, s.
Pełki, brat Pełki, Niemierzy, Dziersława i Stanisława ;
1417 Pełka z B. wyznacza ss. Niemierzy i Mikołajowi wieś
Domaniowice z wszystkimi prawami do czasu dojścia do lat sprawnych
innych jego synów, po czym dokonują podziału dóbr (ZK 6 s. 340);
tenże Pełka zapisuje swej drugiej ż. Krzychnie c. Tomka z Karsów
[pow. wiśl.] 230 grz. racione veri dotalicis wano dicti na połowie
dóbr, które uzyska z dokonanego podziału z synami z pierwszej żony
(ZK 6 s. 350); 1418 Piotr [kmieć] z B. (ZK 6 s. 405);
1420 Pełka z B. wyznacza ż. Krzystce c. Tomka z Karsów 100
grz. gr pras. i 129 grz. półgr na całej wsi Łososinie [pow.
sądec] (ZK 7 s. 15);
1418-72 Stan. Bydliński z B. i Domaniowic h. Mądrostka, br.
Mikołaja, s. Pełki ;
1421-6 Krzychna, Krystka wd. po Pełce z B., macocha Mikołaja
z B. (ZK 7 s. 171, 257; 8 s. 101; GK 1 s. 666); 1421 taż kupuje
Łososinę i Jarostów w ziemi sądec. (ZK 7 s. 256); Helena ż.
Niemierzy s. zm. Pełki z B. (GK 1 s. 465); 1425-6 Pełka z B. br.
Mikołaja .
1426-35 Jan Kożuszek ongiś z Mnikowa alias [dzierż.] z B. ;
1426 br. Mikołaj i Pełka z B. zastawiają za 100 grz. gr
pras. Janowi Kożuszkowi z Mnikowa całe m. B. z folwarkiem
(allodio), całą wieś Załęże i 1/2 Domaniowic (ZK 8 s. 99);
Małgorzata, Świętochna i Anna siostry Pełki z B. (ZK 8 s. 101);
1429 Jan z Mnikowa przeciw Mikołajowi z B. o połów ryb w
stawach B. (GK 3 s. 270); 1432 Mikołaj ongiś ! (condam) z B.
wyznacza 30 grz. gr pras. Janowi Kożuszkowi z B. na dziedzinie B.
(ZK 10 s. 43); Jan Kożuszek z Mnikowa zastawia za 31 grz. Jakubowi z
Łuczyc wieś czyli dziedzinę Załęże i dwór (curiam) pod
Grodziskiem ze stawem i młynem tamże oraz 1/2 ról i łąk
należących do dworu (ad curiam) B. (ZK 10 s. 71-2);
1434 tenże Jan zastawia za 65 grz. Hankowi z Chełmu całe m.
B. z dziedzinami doń przynależnymi (ZK 146 s. 278-9); tenże Jan z
B. zastawia za 50 grz. Wojciechowi z Toliszkowa [woj. kaliskie] 5 ł.
w Załężu (ZK 10 s. 288); tenże Jan zastawia w ramach poprzedniego
zastawu temuż Wojciechowi 1 1/2 ł. w B. (ZK 10 s. 363);
1435 Mikołaj z Bydlina oddala prawnie wszelkie roszczenia Jana
Kożuszka z B. o dziedzinę B. (ZK 146 s. 288); 1436 br. Mikołaj i
Stanisław z B. zastawiają za 100 grz. Piotrowi Cikowskiemu wieś B.
(ZK 11 s. 168); Mikołaj z Probołowic ma w zastawie cz. dziedziny B.
(ZK 11 s. 10); Mikołaj z Chełmu alias z Probołowic odstępuje w
całości Mikołajowi z B. zastaw, który miał od szl. Jana Kożuszka
dz. ongiś z Mnikowa na B., Załężu i 1/2 Domaniowic (ZK 11 s. 30);
1438 br. Mikołaj i Stanisław z B. zastawiają za 240 grz.
Wierzbięcie z Wilkowa m. B., całe Załęże i 1/2 Domaniowic (ZK
313 s. 83);
1440-4 Dziersław Pełkowic z B. s. Pełki (ZK 313 s. 129; AGZ
14, 1052, 1063, 1123);
1440 Dziersław z B. zastawia za 18 grz. Wierzbięcie z Wilkowa
3 kmieci w Załężu (ZK 313 s. 129); tenże Dziersław Pełkowic
sprzedaje za 150 grz. Janowi z Niezwojowic swą cz. w B. (GK 7 s.
182); Pełka z B. (ZK 150 s. 193);
1441 Mikołaj z B. wyznacza ż. Jadwidze c. Pakosza z Zastępowa
[pow. wiśl.] 250 grz. gr krak. posagu na 1/2 całego m. B. i
wójtostwa tamże, a ponadto 200 grz. posagu na innej cz. m. B. i
wójtostwa, którą ma wykupić z zastawu (ZK 11 s. 545-6);
1443 br. Mikołaj, Stanisław i Dziersław dz. B. dzielą się
dobrami. Mikołaj bierze m. B., Stanisław Domaniowice i 3 kmieci w
Załężu na 1 1/2 ł. i pole zw. Stara Wieś i bory aż ad decursum
aque alias Brodek, a Dziersław Załęże bez 3 kmieci z 1 1/2 ł.
(GK 8 s. 217); 1444 Klich kmieć Stanisława z B. (SP 2, 3199-201);
1448 Stan. Bydliński z Domaniowic sprzedaje za 400 grz. Janowi
z Niezwojowic wsie Domianiowice, „Scoroczin” [najpewniej →
Skoroszowy, dziś cz. Domaniowic ― UN 11 s. 15], pole Stara Wieś w
B. i cz. w Załężu (GK 10 s. 334-6).
1471 ur. Małgorzata ż. Dobiesława z Sulisławic zastawia na
rok Szczepanowi alias Świętopełkowi z Zawady chorążemu
przemyskiemu całe jej m. B., które ma od Mik. Bydlińskiego w
pewnych sumach i długach (GK 19 s. 315); ;
1472 Stanisław z B. sprzedaje za 120 grz. Janowi
Kwaśniowskiemu całą cz. dziedziny w Załężu z polem zw. Stara
Wieś (ZK 152 s. 300);
1473 Jadwiga wd. po Mikołaju z B. (GK 19 s. 838; ZK 152 s.
353); Szczepan z Irządz chorąży przemyski dzierż. B. (ZK 152 s.
352); 1474 Jadwiga wd. po Mikołaju z B., poświadcza, że odebrała
300 grz. od Elżbiety ż. Skarbka z Zastępowa, które miała
zapisane w posagu i wianie przez zm. męża na dwu cz. m. B. i
wójtostwa tamże. Dobra te Jadwiga odstępuje Elżbiecie (ZK 18 s.
171); taż Elżbieta zastawia za 100 fl. węg. Jakubowi Koli z
Wojciechowic villam seu hereditatem B.
1 W r. 1379 występuje Niemierza z Galowa s. zm. Pełki
(Pol. 3, s. 161).
2 Niemierza pisał się na przemian z B. i Galowa,
dlatego podano tu też te dane, kiedy pisał się tylko z Galowa.
3 Pełka podobnie pisał się na przemian z B. i
Galowa, dlatego podano też te wiadomości, gdy pisał się tylko z
Galowa.
4 Różny od Niemierzy z B. i Galowa występującego w
1.1388-1418, brata Pełki, ojca tegoż Niemierzy.
5 W r. 1400 Kachna ż. Pełki ojca Niemierzy miała
sprawę z Jurą z Brunocic (SP 8 uw. 266/12).
6 Chyba nie identyczny z Pełką z Galowa występującym
w 1. 1423-8 (ZP 23 s. 309; 34 s. 364; 22 s. 356; 21 s. 671, 672,
680); por. też wiadomość z r. 1440 o Pełce z B.
© 2010-2016 Instytut Historii Polskiej
Akademii Nauk”
8. Rycerze z czasów Kazimerza
Wielkiego (XIV w.) (źródło:
Internet, str.:
Jak wynika z
powyższego wykazu (usunięto większość sygnatur tekstów
źródłowych – przypis mój), większość wymienionych tutaj
rycerzy z dóbr Bydlin i Załęże należała już do rycerstwa
niezbyt zamożnego i zmuszeni oni byli borykać się stale z innymi
rodzinami w sądowych procesach własnościowych o swe majętności i
ich części, których się też sukcesywnie wyzbywali.
Ostatnimi wymienionym w powyższych zestawieniach
reprezentantami rodziny Bydlińskich z Bydlina i Załęża byli więc:
Stanisław Bydliński (1472) i wdowa po Mikołaju Bydlińskim (1473 i
1474). Podstawową przyczyną upadku wspomnianego rodu jest
najprawdopodobniej niechęć, jaką do owych „nieprawych potomków
króla Piasta” przejawiali władcy z następnej dynastii
królewskiej, Jagiellonów.
Wg Wikipedii: „wieś Galów
posiadał domniemany syn Kazimierza
Wielkiego i Esterki
(lub Cudki), Pełka,
który z żony Hanki miał syna Niemierzę. Ten ostatni za życia
jeszcze ojca w r. 1379, sprzedaje Janowi z Tarnowa, kasztelanowi
sandomierskiemu wsie: Trzęślę i Rzochów (Kodeks dyplomatyczny
polski, t.III, s. 321 i Kod. małopolski, t.III, s.181).”
Wg Słownika geograficznego Królestwa Polskiego
jeszcze w XV wieku należał Galów do Kruszynów herbu Mądrostki
(Długosz). Potem jednak, aż do XIX wieku wieś należała do
Ordynacji Myszkowskich, a to oznacza, że Galowscy i Kruszynowie
Galów utracili. Rodziny te rozradzały się potem w innych majątkach
ziemskich.
W czasach późniejszych, mało już liczebna, drobno
rycerska rodzina Bydlińskich z Bydlina, dalekich potomków króla
Kazimierza Wielkiego, zaczynała w Polsce zanikać i posiadała
prawdopodobnie mniejsze już majątki lub nawet ich cząstki w innych
miejscowościach (?).
W XVIII wieku „było ich jeszcze widać” w woj.
łódzkim i mazowieckim, ale tutaj „mylą się chyba często z
„Bedlińskimi”. (Geneteka). Sporo ich za to dzisiaj w Stanach
Zjednoczonych Ameryki, a także Galowskich i Kruszynów.
(Ancestry.com) Bardzo wielu reprezentantów mocno rozrodzonej rodziny
Kruszynów wymienia już od XVIII wieku w świętokrzyskim
„Geneteka”.
Przypisy i
Bibliografia:
oraz „Wikipedia”
[1].
M. Z. Wojciechowscy, Polska
Piastów, Polska Jagiellonów, Dr. św. Wojc., 1946 ( PPPJ )L.
[2]. Mały słownik kultury dawnych Słowian, pod red.
L. Leciejewicza, W.P.,
Warszawa 1972 ( MSKDS
)
[3]. J. Roszko, Kolebka Siemowita, Iskry, Warszawa 1980
[4]. T. Gajl, Herby szlacheckie Rzeczypospolitej
Obojga Narodów, POZKAL, Gdańsk 2003
( HSRON )
[5]. Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i
innych krajów słowiańskich, pod red.
B. Chlebowskiego, F.
Sulimierskiego, W. Walewskiego i J. Krzywickiego,
nakł. Autorów, druk.
„Wiek”, Warszawa 1880 – 1902 ( SGKP ) oraz
[6]. S. Górzyński, J. Kochanowski, Herby szlachty
polskiej, Wyd. U. W. „Alfa”, Warszawa
1994 ( HSP)
[7]. F. Kiryk, R. Kołodziejczyk (red. - praca
zbiorowa), Dzieje Olkusza i regionu olkuskiego,
dwa tomy, PWN, Warszawa,
Kraków 1978 ( DORO )
[8]. W. Staśkiewicz (red. - praca zbiorowa),
Społeczeństwo polskie od X do XX wieku,
Książ. i Wiedza,
Warszawa 1988 ( SP )
[9]. Słownik nazwisk współcześnie używanych w
Polsce, pod red. K. Rymuta, Inst. Jęz. Pol.,
P.A.N., wersja
internetowa (Rym.)
[10]. Polska – moja ojczyzna, Encyklopedia (...), pod
red. J. Marciszewskiego, W. P.,
Warszawa 1979 (PMO – E)
[11]. Derwich, M. Cetwiński, Herby, legendy, dawne
mity, Kr. Ag. Wyd. Wrocław
1989 ( HLDM )
Wikipedia – encyklopedia internetowa i inne źródła
internetowe
Uwaga:
Wolno kopiować i cytować pod warunkiem
podania źródła i autora
