„Starożytności małopolskie” – 10. Z Nekanda Trepki:

O braciach Dąbrowskich miejskiego pochodzenia, którzy szlachtą być chcieli [1]

„Dąbrowski tytułem nazwali się : Stanisław, Jan, Walenty, Wojciech, Marcin i Zygmunt, synowie Marcina Kalety, mieszczanina w Koszyczkach. Ten Kaleta Marcin służeł p. Korzeńskiemu w Malkowicach u Koszyczek kilkanaście lat i circa 1580, i tam służebną pojął. Służeł potym za urzędnika z żoną w Słaboszowie, wsi u Skalmierza kilka lat i tam się spieniężeł, a potem kupieł beł folwark w Koszyczkach na przedmieściu ku Proszowicom.

Synowie jego, co się Dąbrowskimi nazwali: Stanisław służeł p. Krupce kilkanaście lat i tamże służebną u paniej pojął. Miał dzieci kilkoro do r. 1622. Zaś beł kilka lat i anno 1633 za urzędnika u księżnej Ostrogskiej pod Świętym Krzyżem, opactwem we wsi Kosowicach.

1. Okolica opactwa Św. Krzyż , obraz, Napoleon Orda (źródło: Internet, str.:

http://www.pinakoteka.zascianek.pl/Orda/Orda_Inne.htm

Jan zaś Kaleta, Dąbrowskim nazwany, służeł za pachołka u ślachty ; a służąc przedtym u p. Pisarskiego Przecława w Morsku u Koszyczek od r. 1615, a bywając w miasteczku tym, częste breweryje i despekty mieszczanom czynieł, aż anno 1622 ranieł beł mieszczkę. Skarga nań przyszła do p. Witowskiego, co te Koszyczki do wielkich rządów krakowskich trzymał.

Kazał go ułapić i do Krakowa przywieść. Tam na zamku w kajdanach będąc robieł z dziesięć niedziel. Mówieł mu p. Witowski: „a chłopie Kaleto, Dąbrowskim się i ślachcicem zowiesz, czy ojca Kalety przezwiska wstyd ci beło?. Gorzej się wstydź źle czynić i czego Dąbrowskim nazwałeś się. Pysznyś, sieła rozumiesz o sobie, jakoś tytuł odmienieł, znieważasz mieszczany, sąsiady ojca twego, znaj teraz, w kajdanach robiąc, żeś ty chłop, co cię w pychę i w górę wniosła presumpcyja przezwiska”. Tam w kajdanach będącemu dodał mu jego braciszek piełek i szydwaseru wódki, co żelazo zjadła, ostatek piełką przepiełował i uciekł z kajdanów.

2. Praca więźniów XVII w. (źródło: Internet, str.:

http://www.glogow.pl/tzg/wehikul%202009_2011/grudzien11.html

Jak ociec ich Kaleta umarł anno 1626, oni przedali ten folwark w Koszyczkach, a pieniędzmi podzieleli się z siostrami. Jan ten to arendował beł circa 1632 folwark na przedmieściu Opatowa u księdza plebana, nie miał żony natenczas, zaś w Marcinkowicach u Opatowa kilka chłopów arendą trzymał anno 1633, miał ze trzy tysiące złotych.

Walenty służeł w Olszynach u Biecza za sługę panu Tarłowi i anno 1632, nieżonaty beł jeszcze. Siostra tych to beła za kowalczykiem, Nosalowym synem, który Nosalskim nazwał się też (…) Żyw beł ociec jego kowal w Koszyczkach tych i anno 1633.”

3. Biecz, drzeworyt, „Przyjaciel Ludu” 1837 (źródło: Internet, str.:

https://zamki.res.pl/biecz.php

Źródło:. [Walerian Nekanda Trepka „Liber chamorum” , 106-107]

(Ilustracje i podkreślenia dodane przez autora Bloga)

[1]. Rodziny uprawnionych Dąbrowskich były herbów: Abdank, Bawola głowa, Cholewa, Dąbrowa, Dołęga, Drogosław, Godziemba, Grabie, Hołobok, Jastrzębiec, Junosza, Jelita, Korab, Korczak, Kuszaba, Leliwa, Lew, Lubicz, Nałęcz, Nieczuja, Ogończyk, Ossorya, Pierzcha, Pobóg, Poraj, Przerowa, Radwan, Rawicz, Rola, Sas, Ślepowron, Szeliga, Trzy gwiazdy, Warnia, Zabawa, Zagłoba i własne.

Dawniej, a dziś - Rynek - Pierzeja południowa


562. Narożnik pd/wsch. Rynku, lata 20-te XX w. (źródło: Zbiór Piotra Nogiecia)
562B. Po lewej ten sam narożnik Rynku, 1933 r. (źródło: Zbiory NAC Wa-wa)
562C. Po prawej ten sam narożnik Rynku 2009 r. (fot. Ryszard Maliszewski)
562D. Podobne ujęcie 2016 r. (fot. j.w.)

563. Lewa strona południowej pierzei Rynku pocz. lat 60-tych XX w. (źródło:
        zbiór Tomasza Musiałka, Facebook, Ziemia Olkuska)
563B. Podobne ujęcie lata 60-te XX w. (źródło: Zbiory Pawła Barczyka i Piotra Nogiecia)
564. i 564B. Kamienice pd pierzei Rynku 2016 r. (fot. Ryszard Maliszewski)

565. Wjazd z Rynku w ul. Żuradzką 2016 r. (fot. Ryszard Maliszewski)

 566. Kamienica narożna Rynek/ul. Żuradzka lata 70-te XX w. (źródło: Ziemia Olkuska)
566B. Podobne ujęcie 2016 r. (fot. Ryszard Maliszewski)

 

Pradzieje Małopolski –
Paleolit górny – 5. Cz. IX. Kultura oryniacka właściwa



Zespoły oryniackie [1]



I. Informacje o kulturze:

Wszelkie informacje o kulturach kręgu oryniackiego zawarłem właściwie w poprzednich rozdziałach. Tutaj powtarzam jedynie najbardziej ogólne, dotyczące kultury oryniackiej właściwej, znanej z wielu stanowisk polskich. Niniejszy rozdział stanowi c.d. omówienia ratowniczego znaleziska z Przylaska Rusieckiego koło Krakowa.

Ludność kręgu oryniackiego zajmowała tereny bardzo zróżnicowane. Zasiedlała chętnie wysoczyzny lessowe zajmując punkty silnie eksponowane (np. Kraków-Góra Bronisławy, Sowiniec, Piekary, Kraków-ul. Spadzista), często odległe nawet od cieków wodnych, co sugeruje znajomość metod gromadzenia wody. Spotykamy osadnictwo tundrowe oraz stepowe i leśne. Zakładano obozowiska otwarte, z tradycyjnymi szałasami-namiotami, a nawet budowlami ziemiankowymi, jak i jaskiniowe, trwałe i sezonowe. Praktykowano przede wszystkim myślistwo. Polowano intensywnie na mamuty, nosorożce włochate, hieny, niedźwiedzie jaskiniowe, jelenie, tury/żubry, konie, koziorożce, renifery i inne. W kulturach oryniackich występują początki sztuki. [1] Typowe zespoły oryniackie znamy w Polsce np. z Krakowa-Zwierzyńca i Piekar.

I. Scena z życia człowieka w górnym paleolicie (źródło: Internet, Zdenek Burian, malarstwo)

Muzea Pradziejów Małopolski i inne:

II. Inwentarze i znaleziska luźne:

1. Wyroby krzemienne do tłuczenia Przylasek Rusiecki koło Krakowa (Małopolska) (przypadkowe, ratownicze znalezisko gromadne) [2]
1). do 7). Tłuczki odłupkowe pionowe (trójkątne) 

 

 2., 2B., 2C., 2D. Podobne tłuczki: mustierskie, oryniackie i pavlovski (Zach. i Środk. Europa) (źródło: [3] i [4])

 3. i 3B. Wyroby krzemienne pomocnicze Przylasek Rusiecki koło Krakowa (Małopolska) (przypadkowe, ratownicze znalezisko gromadne) [2]
1). Rozcieracz , 2). Podkładka do robót różnych

 
3C. i 3D. Podobne przyrządy z innych znalezisk oryniackich [3]

4. Zasięg oryniaku w Polsce (źródło: [1] str. 132)



III. Datowanie:

Podając za Kozłowskimi można określić wiek znaleziska kultury oryniackiej z Przylaska Rusieckiego na przedział ok. 28 do 25 tysięcy lat pne. , a bliżej ok. 26 tys. lat pne. [1]

5. Miejsce w tabeli stratygraficznej (źródło: przypis [1], str. 21)

Przypisy:

[1]. Kozłowski J. K., Kozłowski St. K., Epoka kamienia na ziemiach polskich, PWN, Wa-wa 1977

[2]. PMA Kraków. Zbiór pochodzący ze żwirowni z Przylaska Rusieckiego koło Krakowa w Pradolinie Wisły, znaleziony w latach 1974-76 w partii żwiru budowlanego przywiezionego na budowę. Z tego powodu niemożliwy do precyzyjnej oceny i opracowania. W roku 1977 znalezisko odrzucone ze składu przeznaczonych do ekspozycji przez kustosza Muzeum Archeologicznego w Krakowie, St. Kowalskiego, z racji zmieszania inwentarza oraz niepewnej pierwotnej lokalizacji, czyli zupełnego braku „metryczki”. 

W związku z tym opracowane tutaj „ratowniczo i domyślnie”.

Brak retuszu typowo oryniackiego, co świadczy o późnej fazie oryniaku zespołu.

1.: 1). do 7). Tłuczki pionowe, trójkątne, używane w oprawie lub bez, do rozbijania kości itp. Narzędzia charakterystyczne nie tylko dla kultury oryniackiej. Brak retuszu, ale ślady zużycia (tłuczenia).

6 i 6B. Sposoby oprawy pod. narzędzi (źródło: [4] i Internet, str.: http://www.keap.umk.pl/obroacutebka-surowcoacutew-ro347linnych.html

Towarzyszące wyroby: 1.: 1). Płaski naturalny otoczak krzemienny z wgłębieniem, które sugeruje używanie go jako podkładki do rozcierania (kości, części roślin, orzechów, barwników itp.) przy pomocy jakiegoś okrągłego otoczaka (dołączono takowy przypadkowy „do kompletu”). Nie jest wyjaśnione czy wgłębienie w tym kamieniu powstało w sposób naturalny, czy wskutek używania przez człowieka. 2). Podłużny makrolityczny płaski odłam krzemienny z wieloma odłupaniami i śladami obtłuczenia sugerującymi używanie go jako podkładki przy obróbce innych kamieni lub kości. Dowodów na to nie ma, ale pewnym jest, że człowiek paleolityczny podczas pracy takimi przyrządami posługiwać się musiał. O przeznaczeniu tego zabytku świadczy jego masywność, płaska podstawa i nieco wklęsły grzbiet, jakby „stworzony do tego”, aby o niego coś opierać, ślady zaś obtłuczenia tej powierzchni są tak charakterystyczne dla celowego działania, że nie mogły powstać w sposób naturalny. Przyrząd ten w niektórych przypadkach mógł służyć też jako tłuczek, a może i „młot”. Przyrządy takie były charakterystyczne nie tylko dla kultury oryniackiej. Brak retuszu, ale ślady zużycia (tłuczenia).

Opisywany ratowniczy zespół zawierał na pewno więcej artefaktów, lecz w tej partii żwiru znalazła się zapewne tylko część. Z powodu przemieszania tego materiału nigdy nie uda się ustalić czy wszystkie okazy należy łączyć ściśle z kulturą oryniacką właściwą, jednak wszystkie dostawy żwiru wykazują podobne cechy, co świadczy o dostarczeniu go z tego samego miejsca. Tylko ostatnie dostawy, zawierające bardziej drobny żwirek bez otoczaków, z domieszką grubego piasku, są powierzchniowe, młodsze i w nich to właśnie znajdowały się okruchy ceramiki „łużyckiej”, a brak artefaktów krzemiennych. Tak więc opisywany zespół można traktować jako jednolity, zawierający znaczny procent wyrobów przewodnich dla oryniaku. Mocno charakterystyczne dla oryniaku są tu np opisywane wcześniej wiórki typu Krems-Dufour, drapacze pyskowate oraz skrobacze zębato-wnękowe (opisywane też wcześniej), a także już opisywany nożyk wiórowy.

Z całości materiału można wysunąć wniosek, że zespół ten może być pozostałością obozowiska jednosezonowego oraz „jednoziemiankowego” o charakterze „domowym”, na co wskazuje obecność wielu narzędzi „skrobiących”. Obecność wielu narzędzi typu zębato-wnękowego potwierdza późne datowanie zespołu i pozwala go łączyć z fazą oryniaku 5. Najprawdopodobniej (zważywszy materiał, w którym znaleziono ten zespół) krzemnica ta musiała znajdować się w pobliżu dawnej terasy zalewowej Wisły i w czasie następujących potem wezbrań rzeki została pogrzebana następnymi warstwami osadów. Właśnie ludność z grupy Krems-Dufour preferowała osadnictwo w dolinach rzek, w przeciwieństwie do ludności typowo oryniackiej, z upodobaniem zasiedlającej jurajskie wierzchowiny wapienno-lessowe.

Omawiając skład typologiczny zespołu z Przylaska Rusieckiego nie sposób pominąć jego składu procentowego pod względem „typowości” dla kultury oryniackiej. I tak, na ogólną liczbę wyrobów w tym zespole, tj 110 szt. minus 4 fragmenty kostne = 106 szt., przypada na: wyroby przewodnie szt. 11 (10,3 %), wyroby typowe szt. 50 (47,1 %), wyroby niewykluczone szt. 42 (39,7 %), wyroby atypowe szt. 3 (2,9 %). Na poszczególne typy wyrobów z ogólnej liczby 106 szt przypada na: wyroby kościane 1 szt. (0,9 %), wyroby krzemienne szt. 105 (99,1 %). W tym: zbrojniki szt. 3 (2,9 %), dłuta szt. 2 (1,9 %), rylce szt. 2 (1,9 %), noże wiórowce szt. 1 (0,9 %), drapacze szt. 29 (27,3 %), skrobacze szt. 38 (35,8 %), wiertaki szt. 2 (1,9 %), przekłuwacze szt. 3 (2,9 %), ostrza liściowate szt. 3 (2,9 %), tłuczki szt. 18 (17,0 %), narzędzia kombinowane szt. 1 (0,9 %), inne szt. 4 (3,7 %). Z procentowej ilości omawianego zespołu tylko grupa drapaczy odpowiada normom przyjętym dla kultury oryniackiej. Uderza natomiast zbyt wielka liczba skrobaczy, a zbyt mała grupa rylców, nie może to jednak niczego sugerować, gdyż uratowano zaledwie małą część zabytków, a reszta „rozeszła się po świecie” z innymi partiami żwiru. Tym zresztą należy tłumaczyć brak zainteresowania kustosza muzeum znaleziskiem, bo, jak sam stwierdził: „nie sposób wyrywać okazów spod łyżki koparki i takie znalezisko nie może być traktowane jako stanowisko archeologiczne”.

Jako znalezisko o niepewnej metryce nie może być dowodem na stałe zamieszkiwanie tutaj (w Dolinie Wisły) ludności omawianej kultury, ale może świadczyć o sezonowym pobycie na tym terenie człowieka oryniackiego podczas zlodowacenia północnopolskiego Wurm (może w fazach Arcy lub Stillfried B, na co wskazuje obecność charakterystycznych zwierząt: mamut i koń), prowadzącego tutaj wówczas gospodarkę zbieracko-łowiecką w chłodnym klimacie peryglacjalnym, w środowisku tundry parkowej i na przemian leśnym, z sosną, brzozą i wierzbą. Jednak w związku ze składem inwentarza, zbliżającym się mocno do zespołów Krems-Dufour, można (w porównaniu do innych opisywanych tu znalezisk kultury oryniackiej, datowanych zwyczajowo na ok. 28 tys. lat p.n.e.) zaniżyć datowanie inwentarza z Przylaska Rusieckiego do ok. 26 tys. lat p.n.e. (środek Stillfriedu B). Z powodów wyszczególnionych na początku omówienia, istnieje jednak w odniesieniu do tego zespołu możliwość mylnego rozpoznania kultury (kultur ?).

6. Podobny typ krajobrazu (źródło: Wikipedia)

[3].http://www.lithiccastinglab.com/gallerypages/aurignacianendscrpertermolarge.htm

http://www.donsmaps.com/aurignacian.html

http://www.aggsbach.de/2014/03/strangled-blades/

http://donsmaps.com/lemoustier.html

[4]. Jelinek J., Atlas prahistorii człowieka, PWR i L Wa-wa 1977

Uwaga: Wolno kopiować i cytować jedynie pod warunkiem podania

źródła i autora !!

„Starożytności (mało)polskie” – 9. Z Kitowicza:

„Do czytelnika” [1]

„Lubo nic masz nic nowego pod słońcem, jako powiedział Salomon, jednakowoż rzeczy na świecie, odmieniając się ustawicznie według przepisanego im od Stwórcy prawa i za koleją jedne po drugich następując, nowymi być się zdają, chociaż już dawniej były. A że ludzie pospolicie lubią nowe rzeczy bardziej niż stare, nowymi zaś są wszystkie dawne dla tych, którzy ich nie widzieli, przeto, chcąc dogodzić powszechnemu gustowi, umyśliłem dawniejsze obyczaje polskie, jakie zaznałem za panowania Augusta III i następnie panującego po nim Stanisława Augusta, wystawić potomności w dwóch osobnych opisaniach. Ci, co przed nami żyli stem lat prędzej, jak czytamy z dziejów dawnych, w cale byli odmiennych od naszych obyczajów. Sama nawet postać dawnych Polaków odmienna dużo była od dzisiejszych, co się dosyć doskonale ukazuje w portretach i posągach staroświeckich. Ci, co po nas nastąpią za lat sto Polacy, pewnie się od nas dzisiaj żyjących tak będą różnili, jak się my różniemy od dawniejszych. Niechże potomność, dla której to piszę, przegląda się w dawniejszych i nowszych obyczajach, z dobrych niechaj wzór bierze, złych niechaj się wystrzega. Za omyłki w pisaniu przepraszam mojego Czytelnika. Jeżeli będę miał czas, poprawić ich zechcę. Jeżeli nie będę, wybaczyć mi raczy.” (….)

1. Pamiętnikarz Jędrzej Kitowicz (1728-1804) (autor nieznany) (źródło: Wikipedia)

„O wychowaniu dzieci” [1]

„Sposób przychodzenia na świat ludziom jeden jest i będzie od początku aż do skończenia tegoż świata, każdemu wiadomy, z bestiami pospolity. Ale usługa i obrządzanie dziatek narodzonych tudzież dalsze ich wychowanie nie zawsze było jednakowe.

Pod panowaniem Augusta III niewiasty podeszłe służyły matkom rodzącym. Zaraz po odłączeniu dziecięcia od żywota macierzyńskiego kładły go w kąpiel ciepłą, z wody i różnych ziółek przygotowaną, w której obmyte dziecię obwijały w pieluszki, i tę kąpiel do kilku dni, z początku raz lub dwa co dzień, a potem coraz mniej razy powtarzały; i to kąpanie dziecięcia było obowiązkiem baby odbierającej; potem należało do matki albo mamki, lub piastunki. Zaraz od urodzenia dziecię kładziono do kolebki; wiele razy chciano, aby spało, kołysano go, a w dzień to mu i kołysząc go śpiewano, aby prędzej usnęło. Tak nauczone dziecię inaczej nie usnęło, chyba długim płaczem zmordowane, gdy go nie miał kto kołysać, jak się to trafiało dzieciom prostej kondycji lub ubogich rodziców, gdy matka podkarmiwszy go piersią, sama pracą zatrudniona, lada gdzie dziecko porzuciła, czasem na polu w bruździe przy żniwie, zasłoniwszy go snopkiem od słońca.

2. Poród w dawnych czasach (dawna rycina) (źródło: Internet, str.:

https://kobieta.onet.pl/dziecko/ciaza-i-porod/ciaza/porod-i-brzemiennosc-w-dawnych-czasach/skqp2gr#slajd-8

„W Polszcze zażywano kolebek stojących na ziemi na biegunach, na Rusi i w Litwie wiszących na sznurach. Takie kolebki są wygodniejsze, bo nie czynią żadnego chrobotu jak te, co na biegunach, i rozbujane dobrze, długo się same kołyszą, tak że kołysząca może się cokolwiek przespać, nim kolebka stanie; ale też za to stłuczenie dziecięcia cięższe, gdy przypadkiem z kolebki rozbujanej wypadło. Lekarstw wewnętrznych żadnych nie dawano dzieciom przy piersiach będącym, prócz jednych ulepków, akomodowanych do choroby dziecięcia, a na zatwardzenie żołądka kładziono im tam, którędy kał wychodzi, czopek z mydła. Gdy zaś wypierały im pachy i łona, zasypowano te miejsca alabastrem skrobanym.” (…) 

 

3. Dziecko w kołysce XVIII w. (źródło: Internet, str.:

http://mobile.wilanow-palac.pl/article/dziecko_i_choroby.html

„Gdy dzieci uczono jeść, karmiono je najprzód papką z chleba, cukru, masła i piwa zrobioną albo z mąki, albo kaszką drobną tatarczaną, dalej zaś wyższego stanu i majętniejszych rodziców - dzieciom dawano rosołki z kurcząt, kaszę z mlekiem lub inne jakie lekkie potrawki. Gdy dzieci uczono jeść, najprzód przed podaniem pokarmu uczono je formować znak krzyża św., wyrażając dziecięciu tenże znak jego własną rączką na czele, piersiach i ramionach; a gdy poczęło wymawiać słowa, natychmiast uczono go pacierza, nie pozwalając mu żadnego pokosztowania pokarmu, póki się przynajmniej nie przeżegnało, a doskonalsze, póki choć jakiej części pacierza nie nauczyły się na pamięć.

Ubogie matki i proste chłopianki dzieciom swoim pchały toż samo w gębę, co same jadły: groch, kapustę, kluski, przeżuwając wprzód w swojej gębie i studząc dmuchaniem. Niektóre matki, jaki trunek same piły, na przykład gorzałkę, takiego i dziecięciu kosztować podawały mając to uprzedzenie, że gdy tego trunku kosztować będzie z dzieciństwa, potem, gdy dorośnie, brzydzić się nim będzie. Ale to wielka nieprawda; wyrastali z takich dzieci główni pijacy i pijaczki.”

Gdy dziecię poczynało stawać na nogach, uczono go chodzić, wodząc na paskach: było to sznurowanie rzemienne jakim płótnem podszyte, na kształt sznurówki kobiecej, mające z tyłu dwie taśmy długie, którymi piastunka unosiła dziecię nogi stawiające; a gdy już tak nawykło postępować, wsadzano go w wózek okrągły, pod pachy dziecięcia wysoki, mający u spodu cztery kółka, na wszystkie strony obrotne, aby się mógł posuwać wszędzie, gdziekolwiek dziecię, nogami na ziemi stojące, iść chciało. Chroniąc głowy od stłuczenia, dawano dzieciom czapeczki, a na te zawdziewano opaskę grubą z aksamitu, pospolicie czarnego, z wierszchu, a od spodu z kitajki czerwonej zszytą, wewnątrz bawełną wysłaną, dwiema taśmami przez wierszch głowy, aby na oczy nie zachodziła, przepasaną i pod brodą wstążką lub tasiemką, aby się z głowy nie zmykała, podwiązaną; bez takiego opatrzenia głowy nigdy dziecię, chyba na noc w kolebce, gdy spało, nie było. Przestrzegali także dziecięcych piersi od zimna i ostrego powietrza zasłonkami, bawełną wyściełanymi, jako też całe dziecię w sukienki i futra tudzież w trzewiczki i pończoszki, a chłopców w bociki ubierali. Których ubiorów dzieci chłopskie i ubogich rodziców nie znając, przykrość powietrza w lichej sukmance, a częstokroć w jednej koszulinie, z gołą głową wytrzymowały. (...)

„Tymi zwyczajami obchodzono się z dziećmi w karmieniu ich i odziewaniu do czterech albo piąciu lat; po których odmianę następującą będę pisał tylko co do dzieci pańskich i rodziców majętnych, chłopskich i ubogich zaniechawszy, gdyż te żadnego stroju do lat stosowanego ani pokarmu nie miały. Potrawy dla nich były te same co rodziców. Odzież - koszulsko i jaki łachman, a po wielu miejscach napatrzeć się możno było dzieci lat dziesiątka dorastających, chłopców i dziewczyn, nagich jak pasternaki, wedle pieca stojących albo w zimie po lodzie ślizgających się.”

4. Dzieci z biednej rodziny (malarstwo, Karl Lemoch) (źródło: Wikimedia, Internet, str.:

https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Lemoch_Carl_007.jpg)

„Pańskie dzieci i majętnych rodziców miejskiej kondycji od piąciu lat ubierano inaczej. Dziewczętom dawano sznurówkę, rogiem wielorybim przeszywaną dla uformowania stanu, czyli talii, acz zbytnim ściąganiem takiej sznurówki czasem dostawały stanu przewlokłego albo na zdrowiu szwankowały. Na sznurówkę od pasa do nóg spódniczkę, latem flanelową, zimą kuczbajową. Na wierszch tego dwojga wdziewano na dziewczynę kabatek z jakiej jedwabnej materii, z tyłu sznurowany, od ramion do nóg długi, z gorsem wyciętym w miarę piersi, czasem chustką jedwabną, czasem niczym, według mody, nie zakrytych, w stanie wcięty, u dołu fałdzisty, z przodu krótszy, z tyłu dłuższy. Na kabatek przywiązywano fartuch muślinowy lub rąbkowy, z bawetem do piersi sięgającym; rękawy u kabatka po łokieć ręki długie. Na ręce kładli rękawiczki skórzane lub jedwabne, dzierzgane lub niciane cienkie, cokolwiek do łokcia nie dochodzące. Głowa w warkocze spleciona goła albo też w jaki kornet i bukiety ubrana. W zimie duecik aksamitny czarny, bawełną cienko wysłany, atłasem lub kitajką, czasem zieloną, najczęściej karmazynową, podszyty. Na nogach pończocha niciana lub jedwabna, lub wełniana, według pory czasu. Trzewik z skórek malowanych w kwiaty, która moda w środku lat panowania Augusta zaginęła, na jej miejsce nastały trzewiki materialne bławatne.

 

 

5. i 5B. Dzieci z bogatych rodzin, Francja, XVIII w (źródło: (Wikipedia, Internet)

Chłopców strojono w żupan bławatny i kontusz sukienny, który miał rękawy od ramion rozcinane, nie na ręce zawdziewane, ale w tył na krzyż pod pas założone. Pas z jakiej materii jasnej jedwabnej, na nogach pończochy białe niciane i trzewiki z czarnej skóry cielęcej. Głowa w warkocz spleciona, na głowie kapelusz, na miejscu którego zimą dawano czapki, jako też do odziania się od zimna szubki, futrem jakim lekkim podszyte, z rękawami długimi przestronnymi; i te szubki były jednakowego kroju tak dla dziewcząt, jak dla chłopców.

Tak dzieci noszono do lat dwunastu. Od dwunastu lat strojono ich takim krojem, jakiego zażywali ludzie doskonali, według mody panującej.”

6. Chłopcy z bogatej rodziny szlacheckiej, Polska (źródło: Internet, str.:

https://kresy.pl/kresopedia/palcaty-ulubiona-zabawa-mlodziezy-polskiej-w-xvii-xviii-w/

[1]. Jędrzej Kitowicz, „Opis obyczajów za panowania Augusta III” (wypisy)

https://polona.pl/item/jedrzej-kitowicz,Njc4NzIwNDI/5/#info:metadata

(Ilustracje i podkreślenia dodane przez autora Bloga)

Drobne rycerstwo średniowieczne

4. Chechelscy herbów: Przeginia, Ostoja i Pilawa z Chechła:

1. Pochodzenie rodziny

Chechelscy wymienionych herbów są drobno rycerskim rodem małopolskim, którego korzenie, pomimo znanego gniazda rodzinnego, z którego się wywodzi, nie są na tyle jasne, aby uważać go za jedną, w dosłownym tego słowa znaczeniu, odrębną od innych rodzinę. Już z samego faktu zamieszkiwania w jednej wsi „różnych Chechelskich” (tzn Chechelskich różnych herbów) może wynikać, że od początku wsi tej istnienia, ci drobno rycerscy jej współwłaściciele niekoniecznie byli ze sobą biologicznie spokrewnieni, a „pozorne ich pokrewieństwo” mogło polegać jedynie na równoległym przyjęciu od nazwy posiadanych dóbr takiego samego nazwiska. Zagadnienie to nigdy zapewne nie wyjaśni się do końca, bo nie wyjaśniają tej niejasności żadne, najwcześniejsze historyczne teksty źródłowe. Bardziej bowiem jest prawdopodobną taka możliwość, iż niespokrewnieni ze sobą początkowo współwłaściciele jednej wsi, wg normalnych zasad gramatycznych przyjęli takie samo nazwisko, niż to, że faktyczni, biologiczni potomkowie jednego przodka przyjęli różne herby (choć i takie sytuacje w historii często się zdarzały, np. Bzowscy z Bzowa).

Niezależnie od przyczyn posiadania jednej wsi przez „różnych” Chechelskich, nie ulega jednak wątpliwości, że nazwisko omawianej rodziny (omawianych rodzin ?) wywodzi się od nazwy rodowego gniazda, małopolskiej wsi rycerskiej Chechło, w powiecie olkuskim. W historii swojej przeszło Chechło (wraz z jego mieszkańcami) bardzo różnorakie koleje losu, od postaci gęsto zaludnionej wsi drobnych rycerzy, poprzez „przedmiot” sporów i zatargów pomiędzy nimi, usilnie broniącymi „ojcowizny”, a biskupami krakowskimi, pragnącymi ją sobie przywłaszczyć (za przykładem pobliskiej Krzykawy), aż do statusu typowej wsi szlachty zagrodowej, posiadanej ostatecznie nie tylko przez szlachtę, czy byłą szlachtę.

Jak podaje słownik Kazimierza Rymuta, według danych z lat 90-tych ub. wieku, Chechelscy stanowią dzisiaj rodzinę (?) niezbyt już liczną, choć nie zanikającą, bo liczącą około 772 osoby, w tym najwięcej właśnie w okolicach Olkusza, w byłym katowickim (396), a poza tym w byłym kieleckim (76) i krakowskim (147 osób). [9]

2. Herb i zawołanie

Jak to powiedziano wyżej, poszczególne rodziny Chechelskich z Chechła w olkuskim „zażywały” trzech podstawowych, odrębnych herbów: Przeginia, Ostoja i Pilawa. Niektórzy heraldycy wymieniali też Chechelskich herbów Szreniawa, Larysza i Bogoria (szczególnie Laryszę tu wymieniano), ale byli też Chechelscy z Chechłów w rzeszowskim.

Herbowe rody Przeginiów, Ostojczyków i Pilawitów (podobnie zresztą Bogoriowie, Laryssowie i Szreniawici) mają typowo małopolskie korzenie. Herb Przeginia jest bardzo podobny do herbu Ostoja, a ponadto występował na terenach zamieszkałych przez Ostojczyków i dlatego Przeginię uważa się za odmianę Ostoi (Piekosiński). [4] [6]

Herb Przeginia tym tylko różni się od Ostoi, że w hełmie zamiast piór strusich ma pół smoka ziejącego płomieniem, na którym prostopadle do paszczy takaż Ostoja. Jedyna znana pieczęć średniowieczna z tym herbem, to 1421 i 1424 Piotra Wolframa, kanonika krakowskiego. Herb występuje w Klejnotach Długosza i Herbarzyku Ambrożego. [4] [6] Prawdopodobnie taka właśnie była średniowieczna postać Ostoi.

1. Herb Przeginia (źródło: Wikipedia)

Herb Ostoja przestawia w polu czerwonym między dwoma półksiężycami złotymi barkami ku sobie w słup miecz srebrny na opak w słup. Średniowieczne pieczęcie z tym herbem, to: 1358 Czcibora, dziekana poznańskiego, 1381 Dobiesława z Koszyc, podsędka ziemskiego krakowskiego (i inne). Herb wymieniany przez Długosza w Klejnotach, Herbarz Złotego Runa (i inne).

2. Wizerunek herbu Ostoja (źródło: jw.)

Herb Pilawa przedstawia w polu błękitnym półtrzecia krzyża złotego. Najstarsza znana pieczęć z tym herbem 1419 Stanisława Kamienieckiego, starosty generalnego krakowskiego. Herb znajduje się w Klejnotach Długoszowych i w Herbarzyku Ambrozego. [4] [6]

3. Herb Pilawa (źródło: jw.)

Podobnie jak wiele innych rycerskich herbów polskich, herby Ostoja i Przeginia ściśle nawiązują do pogańskich mitów słowiańskich, których znajomość i tradycja jeszcze nie zanikły nawet w XIV i XV wieku, a konkretnie do mitycznej walki Boga Nieba Peruna z Bogiem Zaświatów Welesem. 

O walce przypominają tu występujące w herbach miecze, Boga Krainy Zmarłych Welesa obrazuje ów „Smok, ziejący ogniem z paszczy” (smok – konotacje chtoniczne), a o tym, ze walka ta miała miejsce w nocy – przypominają złote półksiężyce w tarczach herbowych. Być może, podobnie jak dla Gryfitów, był Weles dla rodu Chechelskich z Chechła „dawnym patronem rodu”, o czym nawet może świadczyć częste występowanie w tej rodzinie średniowiecznego imienia „Trojan” (jako „Bóg potrójny”, był Weles określany w pogańskim kulcie takowym imieniem). (Derwich i Cetwiński [11])

Do wymienionego mitu nawiązywać może też nazwa zlokalizowanej niedaleko Chechła, a obok Rodak, Góry „Świniuszka”, która mogła być w pogańskiej przeszłości kultową Górą Welesa, tym bardziej, że zawiera w sobie przepastne jaskinie (symbole Podziemia), a jej nazwa kojarzy się mocno z jedną z postaci Welesa (Dzikiem). Co ciekawe, Franciszek Rozmus (publ. Olgerd Dziechciarz) zamieścił niedawno na Facebooku „Ziemia Olkuska” niezwykle intrygującą fotografię znalezionego gdzieś w tamtej okolicy fragmentu posągu kamiennego „niby-bożka” pogańskiego. [https://pl-pl.facebook.com/ziemia.olkuska] mogłaby to być np. głowa Welesa. (patrz również mój artykuł z 21 lipca 2016 r. pod linkiem: http://zcalegoswia2.blogspot.com/2016/07/mitologiaarchetyp-mitologii.html)

4. Skały na Górze „Świniuszka” koło Rodak i Chechła (źródło: Internet, str.: https://weekendnaszlakublog.wordpress.com/2017/11/08/zelazko-swiniuszka-rodaki-czyli-tam-nas-jeszcze-nie-widzieli/

Fot. Michał Demel Int. str.: http://jurapolska.pl/foto.php?id=110

3. Gniazdo rodziny Chechelskich

Rodowym gniazdem Chechelskich jest wieś Chechło w pow. olkuskim woj. krakowskiego. O miejscowości tej informacje odnajdujemy w różnych historycznych źródłach. Najbardziej kompletne i najstarsze udostępnia praca zbiorowa polskich historyków, sukcesywnie wydawany przez PAN i „Ossolineum” Słownik historyczno-geograficzny ziem polskich w średniowieczu.

CHECHŁO : Słownik historyczno-geograficzny ziem polskich w średniowieczu pod hasłem Chechło podaje: [14]
„(1308 Hechel, Chechel, Chothel, Chochel, Chemel, Chechwo, Checlo, Chelchi, Chlo, Chech, Chechlo, Chachel, Chechli) 10 km na NW od Olkusza.

1. 1494 n. pow. krak. (RP s. 204; ŹD s. 31); 1308 n. par. własna (MV 3 s. 85); 1326 n. dek. Sławków (MV 1 s. 141); 1373-4 dek. Nowa Góra (Rejestr świętop. k. 12, 36); 1470-80 dek. Sławków―Bytom (DLb. 2 s. 195); 1529 dek. Nowa Góra (LR s. 152).

2. Granice, drogi. 1388 bp krak. z Janem z Ch. i jego ż. Filką o 50 znaków granicznych i o przekopane 2 kopce (SP 8 uw. 91/8); 1400 Jan Kotowic, Marcin Klichowic, Andrzej i Grzegorz dz. Ch. przeciw bpowi krak. o niewłaściwe przeprowadzenie i oznakowanie granic (SP 8, 9702);
1422 droga publiczna ku Turzynowi (GK 1 s. 727); 1425 Ch. graniczy z Kluczami → p. 3;
1526 Ch. za Olkuszem (AS 5, 143); 1509 karczma → Borowa w Grabowej w pobliżu Ch. (AKH 9, 682); 1534 granice stwa rabsztyńskiego na N dochodzą do źródeł zw. → Biała i biegną ku Ch., przechodząc przez wodę i rz. Przemszę [Białą], i dochodzą do Ch., gdzie przy kościele w tej wsi jest narożnik Rabsztyński, a stąd prowadzą na E do Godawica [dziś między Ryczówkiem a Kluczami przysiółek i las zw. Głodowicą ― UN 11 s. 52; MObręb.], → rz. Biała i Bydlin p. 2 (Wiśn. O s. 190-3).

Obiekty fizjograficzne, nazwy części i pól → p. 3: 1397-8 dziedziny zw. Janowska i Piotrasza; 1400, 1434 dziedzina zw. Miękkie (Mankke, na Myankich); 1409 cz. zw. Klimuntoska (ZK 5 s. 173);
1411 łan zw. Sułkowski (Sulcowsky, dziś las Sulików w Ch. ― UN 11 s. 46) (ZK 5 s. 267); 1412, 1425, 1426, 1470-80 rz. Przemsza [Biała]; 1413 cz. zw. Sowilowska (ZK 5 s. 376); 1417 cz. zw. Wichnicka (Wichniczcka) (ZK 312 s. 131); 1419, 1470-80 rz. → Biała, też p. 3; 1419, 1470-80 rz. → Chechelec, → też p. 3; 1419 staw na rz. Białej na Wirzchnirisza; staw na rz. Chechelec, cz. zw. Kobyłkowskie (Kobilcowszkye); 1421 siedlisko zw. Piechnickie (Pyechniczskye); 1422 staw; 1424, 1429, 1470-80 rz. → Czartoria, → też p. 3; 1424 sadzawka, łąka zw. Stronska; cz. zw. Kobyłczyńska (Kobilczinszka); 1426 → Buczyna górna i → p. 3; siedlisko Siewiszyńskie (Seviszinszkye); Glina [może dziś pole Glinianki w Ch., UN 11 s. 44];
1426, 1429 Wielkanoc góra w Ch. [dziś pole o tej nazwie ― UN 11s. 46]; 1429 potok alias Stok; 1434 niwa na Dąbrówce (Dambrowcze) [pole Dąbrówka w Ch. ― UN 11 3. 44]; 1446 potoki; 1460 cz. zw. Mrukowska [dziś las Mruczkowizna w Ch. ― UN 11 s. 45]; 1470-80 sadzawki nad rz. Czartorią; 1518 zagroda Rogalińska; 1519 dziedzina Krzyszkowska (Crzyszkowszka);
1521 cz. zw. Wachowskie; 1525 cz. zw. Kandorowska
3. Własn. szlach (patrz też niżej).” [14]

Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego pod red. Chlebowskiego i Sulimierskiego także wymienia w Małopolsce miejscowość, będącą gniazdem omawianej rodziny. [5] Inne miejscowości na ziemiach polskich, noszące podobne nazwy, nie stały się gniazdami rodowymi ewentualnie innych rodzin omawianego nazwiska (nic w każdym razie żadne źródła o tym nie mówią).

„Chechło: w dawnym języku znaczyło tyle, co mokradle nizkie i mokra miejscowość. Ztąd mokre łąki nazywano „chechły”.[pis. oryg.]

1) Chechło wś. pow. Olkuski, gm. Bolesław, par. Chechło. (…) W 1827 r. było tu 81 dm. i 591 mk. W 15 w. Ch. Należało do ucząstkowych właścicieli z różnych rodów: Pilawa, Ostoja i Przeginia. Sami oni uprawiali łany, które pozajmowali po kmieciach. (…) Rozległość ogólna dóbr Ch. m. 4927, w tem do 109 włościan należy m. 751, do dworu ziemi ornej m. 289, łąk 527, pastwisk 30, lasu w r. 1865 m. 1620, nieużytków w tymże roku wykazano 1710.” [5]

5. Lokalizacja wsi Chechło i Góry Świniuszki (Ś) w Małopolsce (źródło: Google Maps)

Pierwsze wzmianki o Chechle zachowały się z roku 1308 (?). („Dzieje Olkusza... przyp. [7] oraz Słownik … przyp. [14]), gdy mowa o napaści siepaczy biskupa Muskaty na kościół w Chechle (patrz też niżej).

O tymże zdarzeniu Olgerd Dziechciarz w artykule w „Przeglądzie olkuskim” w roku 2016 pisze: [12]

„Rok 1308 zapisał się w dziejach tej wsi najazdem najemników biskupa krakowskiego Jana Muskaty, którzy zniszczyli wówczas tutejszy kościół parafialny, a ludność wsi zmusili do ucieczki. W trzy lata później Chechło miało już nową, wzniesioną od podstaw, świątynię p.w. Narodzenia Najświętszej Marii Panny. (...)

Marian Kantor-Mirski pisał, że początki parafii sięgają czasów Bolesława Śmiałego (II poł. XI w.), a jej założycielem miał być biskup, późniejszy święty Stanisław Szczepanowski, który zginął zabity z polecenie tegoż króla. Miał tutejszą parafie odwiedzać między 1242 a 1266 r. biskup krakowski, późniejszy błogosławiony Prandota z Białaczewa, herbu Odrowąż. Pierwszy modrzewiowy kościół mieli zaś spalić w trakcie jednego z najazdów Tatarzy.”

„Słownik historyczno-geograficzny...” podaje o tym kościele: [14]

5. 1308 bp krak. Jan Muskata oskarżony m. in. o to, że jego ludzie spustoszyli kościół w H. (MV 3 s. 85);
   1326 n. pleb. Piotr, par. oceniona na 10 grz. (MV 1 s. 141, 214; 2 s. 342, 422, 424); 1327 świętop. 3 sk. (MV 1 s. 305); 1376 Bartko kapelan w Ch. (SP 8, 180); 1385 Piotr kapelan w Ch. (SP 8, 3128); 1397-1400 Bartłomiej dz. Parcz, pleb. w Ch. (SP 8, 6108, 6668, 8573, 8749, 8776, 9013, uw. 276, 286, 288; ZK 3 s. 23); 1401 Szczepan pleb. w Ch. (ZK 3 s. 319);
   1404 → p. 3; 1412 Andrzej zastępca pleb. (viceplebanus) w Ch. (ZK 312 s. 30); → p. 3; 1421 → p. 3; 1424-37 Jan pleb. w Ch. (ZK 7 s. 396 → p. 3; 312 s. 446 → p. 3, 490→ p. 3, 489; 313 s. 87); 1426 pr. Patronatu → p. 3; 1437 → p. 3; 1418 Beata wd. po Jakuszu z Żar sprzedaje Janowi z Grabowej cz. w Grabowej z pr. patronatu kościoła w Ch. (ZK 6 s. 445);
   1456 Małgorzata ż. Macieja z Niegowonic sprzedaje br. wujecznemu Maciejowi z Grabowej cz. w Niegowonicach z pr. patronatu kościoła w Ch. (ZK 13 s. 193); 1470-80 kościół drewn. Narodzenia NMP, uposażenie plebana: dzies. snop. i kon. wart. 15 grz. w Ch. oraz młyn, karczma i role → p. 3; dzies. snop. i kon. z folwarków i ról kmiecych w Grabowej, Błędowie z wyjątkiem 6 ł. kmiec., w Niegowonicach, Kankach, z folwarku w Kwaśniowie, z 7 zagród w Ryczówku, z sołectwa w Ryczowie i Rodakach, z sołectwa i zagród w Gołczowicach, z folwarku i ról kmiecych w Cieślinie. W par.: Ch., Grabowa, Błędów, Niegowonice, Kwaśniów, Ryczówek, Ryczów, Rodaki, Gołczowice, Kanki, Cieślin i Krzywopłoty (DLb. 2 s. 195-7); 1471 Imbram dz. Woli Sasinowej pleb. w Ch. (GK 19 s. 464);
   1529 uposażenie pleb.: dzies. snop. w Ch. wart. 4 grz., w 1/4 Błędowa, w całej Grabowej, z folwarków we wsiach: Niegowonice, Cieślin, Kwaśniów, Ryczów, z sołectw w Rodakach i Ryczowie, w Łące z sołectwa, karczmy i od ogrodników zamiennie z plebanem w Sławkowie, a ponadto czynsz 1 grz. z młyna, 1 kopy z karczmy i czopowe 20 gr z innej karczmy w Ch., kolęda z całej par. (LR s. 107, 152-3); 1534 → p. 2.

6. Pustynia Błędowska (po pr. Dolina Przemszy, dalszy ciąg pustyni, las i za lasem
wieś Chechło, na wprost na horyzoncie Huta Katowice i Błędów)

6B. Chechło, wid. od wsch. (źródło: Internet, str.: http://mikedg.bikestats.pl/1351377,Dookola-Pustyni-Bledowskiej.html

4. Najważniejsze gałęzie rodziny

Internetowe źródło: Rody ziemiańskie XV i XVI wieku. T. 1, Małopolskie rody ziemiańskie, Krzepela, Józef podaje o ziemiańskim rodzie Chechelskich [13]:

„Chechło Pr./Glk. p. w miejscu.

Dług. "in toto nobiles de damo Pilawa, Ostoja et nobiles

de damo Przeginia u II. 195.

1585 -1588. Trajan ChecheJski de Chechła h. Ostoja SetnIe

nr. 198 ?02.”

Klasyczna pozycja „Dzieje Olkusza i regionu olkuskiego”pod red. Kiryka podaje, iż „za czasów Długosza w okresie 1376-1420 „siedziało” w Chechle aż 40 właścicieli części wsi. Byli to według Długosza rycerze herbu Przeginia, którzy sami uprawiali rolę; później spotykamy wśród nich też szlachtę herbów Ostoja, Pilawa oraz Szreniawa (?)”. [4] [6] [7]

Bliżej wymienia właścicieli Chechła Słownik historyczno-geograficzny ziem polskich w średniowieczu [14]:

3. Własn. szlach. 1368 Tomasz z Ch. (ZDM 4, 994); 1376-1400 Grzegorz z Ch. zw. Panchra, Panthra ; 1376-87 Staszek z Ch. (SP 8, 213, uw. 66); 1376-85 Wawrzyniec zw. Pachra z Ch. (SP 8, 213, 465, 3122); 1376 Michał z Ch. (SP 8, 212-3); Bartłomiej z Ch. przeciw Wyszkowi i Boguszowi o zboże i o przegrodę (SP 8, 332);
1377-1411 Mikołaj z Ch. h. Pilawa ; 1381 Krzystek z Ch. ongiś justycjariusz krak. (SP 8, 628, 760, 900); 1384-5 Mikołaj z Solca przeciw Machnie i jej mężowi z Ch. o puściznę w Ch. (SP 8, 2948, 3003); 1385-9 Hanek z Ch. ; 1385-90 Andrzej Chechelski z Ch., łucznik król.

1385 Piotrman z Ch. (SP 8, 3359, 3702); Mikołaj z Ch. przeciw Wawrzyńcowi z Ch. o puściznę (SP 8, 3122);
1387-97 Święchna ż. Pawła z Ch., wójcina [będzińska] (SP 8 uw. 62, 218); 1387 Jadwiga z Ch. (SP 8 uw. 32, 66); Staszek Swinnaszczecina z Ch. (SP 8 uw. 62); Bernard z Ch. (SP 8 uw. 66);

1388-99 Jan zw. Rugalic z Ch. ); 1388-9 Ostrobod z Niegowonic, Jan Mikuszowic, Jan Rugalic, Grzegorz Panchra, Marcin Klichowic dz. Ch. i Bartłomiej pleb. z Ch. poręczają Wojciechowi z Parcz za Boguna i Święcha (Swanchone) z Parcz (SP 8, 6668, 8573);

1388 Felka ż. Jana z Ch. (SP 1, 49); Jadwiga wd. po Sułku z Ch. przeciw Maciejowi s. Wójcika (SP 8 uw. 82/16); Hanka z Ch. pozyskuje na Wyszku z Ch. cz. dziedzictwa w Ch. z 1/2 osiewku (SP 8, 4658); Dominik z Ch. przeciw Wyszkowi i Boguszowi z Ch. o łąkę (SP 8 uw. 116/24); tenże przeciw tymże o zastaw ;
1389-1424 Świętosław, Święch, Swanch, Świątek z Ch. h. Przeginia ; 1389 Machna [c.] Sułka z Ch. (SP 8 uw. 62, 159); Wójcikowa z Ch. (SP 8 uw. 159); Klimka ż. Świętosława z Ch. (SP 8 uw. 174);

1394-1400 Marcin Klichowic z Ch. s. Klemensa, pasierb Katki ; 1394-1400 Ścibor z Ch. ;

1394 Hincza z Ch. c. Andrzeja, okazawszy dok. wwdy krak. Spytka, pozyskuje na Boguszy, Andrzeju, Dorocie, Elenie i Dorocie dziedzinę po stryju w Ch. (SP 2, 18); 1397-1415 Bartek, Bartłomiej Kobyłczyc, Kobyłka z Ch.; 1397-8 Agnieszka z Ch. przeciw Janowi z Ch. o dziedziny w Ch. zw. Janowska i Piotrasza ;

1397-1411 Piotrasz, Piotr z Ch. ; 1397 Małgorzata z Ch. przeciw Hance [ż.] Jakuba z Ch. o cz. dziedziny w Ch. (SP 8 uw. 219/37); Paweł z Ch. (SP 8 uw. 232); 1398-1400 Abraham z Ch. ; 1398-1400 Falisław, Chwalisław z Ch. ; 1398-1401 Jan z Ch. ― zapisy nie określone

1398-1435 Klemens z Ch. h. Przeginia ); 1398-1403 Maciej, Maciek z Ch. h. Przeginia s. Jaroty ;

1398 Wichna ż. Chwalisława z Ch. (SP 8 uw. 249); Janek z Ch. wójt będziński (SP 8 uw. 250/57, 69); Hanka c. Hanki z Ch. (SP 8 uw. 263); Ofka z Ch. (SP 8 uw. 263); Agnieszka c. Mikosza z Ch. przeciw Janowi z Ch. o dziedzinę w Ch., która należała do Piotra Pecha (SP 8, 6441); Szczepan mieszcz. ze Szczekocin zastawia za 18 grz. Abrahamowi z Wojkowic Kościelnych cz. w Ch. uzyskaną od wd. po Piotrze z Brzuchani (SP 8, 7155); Agnieszka z Ch. (SP 8, 7235); Staszek z Grabowej oddala roszczenia Piotrasza s. Sułka z Ch. o 8 grz. i dziedzinę zw. Gardonowska [w Grabowej] (SP 8, 7285); siostry przyrodnie Małgorzata i Helena z Ch. zastawiają za 2 grz. Abrahamowi z Wojkowic Kościelnych cz. w Ch. (SP 8, 7330); Elżbieta i jej br. Piotrasz z Ch. godzą się z Maćkiem z Ch. o Niegowonice (SP 8, 7437); Małgorzata ż. Mikołaja z Ch. (SP 8, 7665); Katka z Ch. przekazuje swe dobra w Ch. pasierbowi Marcinowi s. Klicha, a ten ma jej dać dożywotnie utrzymanie ; (…) ; Halszka z Ch. (ZK 1c s. 476); Święch z Ch. przekazuje Falisławowi z Ch. swoją sprawę przeciw Mikołajowi i Hance z Ch. (SP 2, 138);

1399-1400 Andrzej z Ch. ; 1399-1400 Grzegorz Bronczic z Ch. ; 1399-1400 Jan Kotowic z Ch. ; 1399 Jan Ossczic z Ch. (SP 8, 8749, 9013); Bronka z Ch. (SP 8, 8713).


1400-4 Jakusz z Ch. s. Tomasza z Bzowa ; 1400-4 Michał Niemierzyc z Ch. ; 1400-1419 Staszek Szaniawa, Szanowa, Szanwa z Ch. (SP 8 uw. 325; ZK 3 s. 264, 291; 6 s. 496); 1400 Andrzej z Ch. s. Grzegorza (SP 8 uw. 342); Jan z Ch. s. Mikosza (SP 8 uw. 342); Marcin z Ch. przeciw Polanowi z Grabowej o cz. w Grabowej (SP 8 uw. 323/20); Stanisław z Ch. zastawia za 13 grz. półgr Maczkowi Jachotce z Ch. cz. dziedziny w Ch. (SP 8, 10133); Abraham z Wojkowic Kościelnych ma zapłacić w terminie 7 grz. Adamowi z Barwałdu pod gwarancją oddania mu cz. dziedziny w Ch. (SP 8, 10 599); tenże Abraham przeciw Falisławowi z Ch. o 1 grz. i 7 pstrągów (SP 8 uw. 339/15); Michał z Ch. przeciw Abrahamowi z Wojkowic Kościelnych o dok. w sprawie dziedziny [w Ch.] zw. Miękie (SP 8, 10 603); Marcin Femkowic z Ch. (SP 8 uw. 325); 1401 Marcin z Ch. ;
1402 Maciej z Ch. z kapelanem przeciw Janowi z Ch. o naganienie szlachectwa (ZK 3 s. 392); 1403-17 Jan Bartkowic z Ch., brat Zygmunta (ZK 3 s. 529; 312 s. 117); 1403-17 Zygmunt z Ch. [s. Bartka] ;


1403 Mikołaj z Ch. zastawia za 2 grz. gr pras. Janowi i Zygmuntowi z Ch. całą cz. po ojcu w Niegowonicach (ZK 3 s. 529); 1403 → Bzów p. 3; 1404 Grzegorz z Ch. (MH 1932 s. 214); Jan z Ch. ustępuje Mikołajowi z Dulowej ze swej cz. młyna w Ch. (ZK 4 s. 9); Florian z Błędowa naganił szlachectwo Mikołaja z Ch. h. 2 1/2 krzyża, zaw. Pilawa (ZK 4 s. 9-10); Mikołaj z Zagórza sprzedaje za 25 grz. gr pras. br. Maczkowi i Janowi z Grabowej cz. dziedziny w Ch., która należała do Klemensa, z pr. patronatu kościoła (ZK 4 s. 155);
1407-12 Mik. Mruk z Ch. ; 1408-12 Wielisław z Ch., jego ż. Wichna, wd. w r. 1413 ;
1409-19 Andrzej Paszkowic z Ch., s. Anny, zięć Oty z Kończyc ; 1409-29 Przecław Chechelski z Ch. ; (…) ; Maciej i Jan z Ch. przeciw Abrahamowi z Wojkowic o cz. w Ch. zw. Klimuntowska (ZK 5 s. 173); Abraham z Wojkowic Kościelnych przeciw Przecławowi z Ch. o cz. dziedziny w Ch. (ZK 5 s. 173).


1411-41 Jan z Ch. ― wiadomości nie określone z r. 1427 ongiś z Ch.); 1411 Andrzej dz.? Ch. (KSN 2745); Mik. Mruk z Ch. sprzedaje za 30 grz. półgr Mikołajowi s. Grzegorza z Ch. całą cz. dziedziny w Ch. z wyjątkiem połowy łanu zw. Sułkowskim (ZK 5 s. 267); Jan z Ch. s. wójta [będzińskiego] zastawia za 10 grz. Florianowi Niegowońskiemu swoją cz. w Ch. (ZK 193 s. 68);


1412- 40 Wojciech, Wojtek zw. Jarab z Ch. ; 1412-3 Wichna wd. po Wielisławie z Ch. ; 1412 Wiernek Rinorz z Ch. ; Maciej z Ch. (ZK 312 s. 35); Jadwiga matka Wojtka z Ch. (ZK 312 s. 28); Maciej z Ch. oddala prawem roszczenia Bartłomieja z Ch. o łąkę nad Przemszą [Biała] (ZK 312 s. 27); Wojtek z Ch. sprzedaje za 40 grz. półgr Maciejowi z Ch. cz. dziedzictwa w Ch. z cz. pr. patronatu kościoła (ZK 312 s. 28); 1413 br. Maciek i Jan z Ch. zastawiają za 11 grz. br. Pełce 2 kmieci w Wielkich Niegowonicach (ZK 5 s. 357); Wichna wd. po Wielisławie z Ch. sprzedaje za 40 grz. Świętochnie z Ch. całą cz. dziedziny po matce zwaną Sowilowska (ZK 5 s. 376); Maciej zw. Sbikowski z Ch. rezygnuje na rzecz Przecława z Ch. z cz. dziedziny w Ch., którą miał od Wojtka zw. Jaczanky (ZK 312 s. 37); Pełka z Ch. (ZK 5 s. 357); 1414-23 Katarzyna wdowa z Ch. ;


(…) ; 1415 Bartek Kobyłka z Ch. wyznacza Przecławowi z Ch. trzecią cz. swej dziedziny w Ch. (ZK 6 s. 12); 1416-24 Elena ż. Bartłomieja zw. Kobyłka z Ch. i wd. po nim (…) - 1423 wd.); 1416 Piotr z Ch. wyznacza ż. Annie c. Abrahama z Turzyna 7 grz. posagu i 40 grz. wiana na swych cz. w Ch. i w Niegowonicach (ZK 312 s. 97); 1417-34 Jan Zdziechowic s. Zdziecha z Ch. ; 1417-28 Katarzyna wd. po Piotrze z Ch. ; 1417-24 Małgorzata z Ch. ;
1417-28 Marcin z Ch. ― wiadomości nie określone ; 1417-31 Mikołaj z Ch. ― wiadomości nie określone ; 1417 Hanka ż. Wojtka z Ch. (ZK 312 s. 127); Jan zw. Bartkowic z Ch., poręczając za br. Zygmunta, sprzedaje za 36 grz. i 1 1/2 ł. w Wilkowie Janowi z Wilkowa cz. dziedziny w Ch. (ZK 312 s. 117-8); Dominik Pilawa z Woli Kuczkowskiej zastawia za 8 grz. Janowi z Ch. s. Zdziecha 1 ł. alias sreb seu unum kmethonem w Ch. (ZK 312 s. 124); Andrzej z Ch. rezygnuje na rzecz Jana i Zygmunta z Ch. z cz. dziedziny w Ch. zw. Wichnicka (ZK 312 s. 131); Katarzyna wd. po Piotrze z Ch. przeciw Katarzynie c. Piotra z Ch. habet statum vidualem pro tribus vaccas (ZK 312 s. 134); → Będkowice p. 3;
1418-21 Maciek Węgrzyn z Ch. ; 1418-37 Paweł, Paszek z Ch.; 1418-23 Piotr z Ch. ― wiadomości nie określone (ZK 312 s. 163; GK 1 s. 80); 1418 Jakub Pacz kmieć z Ch. (GK 1 s. 340); Florian z Błędowa zastawia za 12 grz. Jakuszowi z Żerkowic cz. (szreb) w Ch. (ZK 312 s. 146); Dorota i Małgorzata cc. zm. Piotra z Ch. (ZK 312 s. 162); Piotr z Ch. zapisuje ż. Elżbiecie c. Jana z Tązowa 24 grz. posagu i wiana na połowie dóbr w Ch. (ZK 312 s. 163);


1419-21 Jan s. Jana z Ch. wójta będzińskiego ; 1419 Mik. Wojaczowic z Ch. (GK 1 s. 170); Stan. Schanwa z Ch. sprzedaje za 20 grz. półgr Klemensowi z Ch. 1/2 swej dziedziny w Ch. (ZK 6 s. 496); Dorota ż. Andrzeja Opaszka z Będkowic oddala dokumentem star. krak. Krystyna [z Ostrowa, dziś Ostrowiec Świętokrzyski] roszczenia Jana s. Jana z Ch. o cz. dziedziny w Ch. po stryju Mikołaju (ZK 6 s. 523); Jan s. Jana z Ch. pozyskuje od Doroty i Andrzeja z Będkowic całą cz. dziedziny po stryju Mikołaju, ponieważ Dorota nie okazała przyw. star. (ZK 6 s. 546); Świętosław z Ch. przeciw Maciejowi z Ch. o dziedzinę, którą Maciej bezprawnie posiada ; Andrzej z Ch. przeciw Annie z Ch. o zabrane mu siano (GK 1 s. 195, 203); Klemens z Ch. sprzedaje za 30 grz. br. Wojciechowi i Pawłowi z Parcz 1/2 dziedziny w Ch. zw. Kobyłkowskie oraz 2 stawy, z których jeden leży nad rz. Białą ,,na Wirzchnirisza”, a drugi nad rz. Chechelec (ZK 312 s. 178).


1420-41 Piotr Jarnolt z Ch. s. Arnolda, Jarnolda z. duorum cultellorum unitorum et Ostrew inter cultellos zaw. Glezyn ; 1420 Dorota ż. Andrzeja i jej s. Piotr dz. Będkowic zeznają, że Jan z Ch. udzielił im satysfakcji z dóbr po ojcu i matce w Ch. (ZK 7 s. 48); 1421-35 Bartłomiej, Bartek, Barthila z Ch. ; 1421-6 Jakusz Chechelski zw. Chrapek z Ch. ; 1421 Jan z Ch. s. wójta [będzińskiego] sprzedaje za 40 grz. Piotrowi niegdyś z Krzykawy cz. dziedzictwa w Ch. (ZK 378 s. 52); Jan z Ch. s. Zdziecha z ż. Anną zastawiają za 10 grz. Katarzynie wd. po Piotrze z Ch. 1/2 siedliska w Ch. zw. Piechnickie wraz z cz. młyna (ZK 378 s. 55); ciż zastawiają za 10 grz. Katarzynie wd. po Piotrze z Ch. siedlisko zw. Piechnickie w Ch. i cz. młyna (ZK 312 s. 213-4); Jan z Wilkowa sprzedaje za 36 grz. Wojciechowi i Bartłomiejowi z Ch. cz. dziedziny w Ch. (ZK 378 s. 53); Mączko z Ch. oddala prawnie roszczenia Świętka z Ch. o cz. dziedziny w Ch. (ZK 7 s. 117); Jan z Ch. s. wójta [z Będzina] sprzedaje za 40 grz. gr pol. Piotrowi ongiś z Krzykawy całą cz. dziedziny po ojcu w Ch. (ZK 312 s. 204); Jan z Wilkowa sprzedaje za 36 grz. Wojciechowi i Bartłomiejowi z Ch. cz. dziedziny w Ch. z pr. patronatu kościoła (ZK 312 s. 210);

1422 Michał s. Miczana ongiś z Grabowej darowuje Wojciechowi z Parcz trzecią cz. młyna dolnego w Ch. z łąkami i trzecią cz. stawu cum spacio agri videlicet niwa. Część ta należała ongiś do zm. młynarza Macieja Kłokoczka. Młyn leży przy drodze publicznej do Turzyna (GK 1 s. 727); 1423-7 Małgorzata ż. Marcina z Ch., jej stryj Wyszko z Będkowic ); 1423 Elżbieta i Katarzyna cc. Bartłomieja ze Szczodrkowic sprzedają za 20 grz. półgr Jakuszowi z Ch. całą cz. dziedziny po matce w Ch. (ZK 7 s. 288); Wojciech z Ch. sprzedaje za 20 grz. Janowi z Ch. 1/2 cz. dziedziny w Ch., którą kupił od Jana z Wilkowa (ZK 312 s. 241-2); Klemens i Bzowa zeznaje, że sprzedał za 30 grz. półgr Janowi z Kwaśniowa cz. dziedziny w Ch. (GK 2 s. 90-1); Elena, Helena alias Kobyłczyna wd. z Ch. przeciw Janowi z Kwaśniowa o 2 stajania roli ; Jan Kwaśniowski oddala prawnie roszczenia Eleny z Ch. o siano (GK 2 s. 148); 1424-29 Mik. Bujak z Ch. ;

1424 Jan pleban w Ch. daje Jakuszowi z Ch. łąkę zw. Stronska ze stajaniem roli k. ogrodu Zdziecha w zamian za łąkę nad Czartorią, gdzie sadzawka inundabat alias zathapyala (ZK 7 s. 396); Elena wd. po Bartłomieju Kobyłce z Ch. rezygnuje na rzecz Jana z Kwaśniowa z pr. do posagu i wiana na cz. dziedziny Bartłomieja zw. Kobyłczyńska, którą Jan kupił u Klemensa zw. Golya, w zamian za dożywocie na siedlisku blisko Michała, które po jej śmierci wróci do Jana (ZK 312 s. 205); 1425 Jaszek, Piotr i Stanisław ss. zm. Macieja z Ch. sprzedają za 20 grz. Mikołajowi z Zawady całą cz. dziedzictwa w Ch. (ZK 312 s. 290); Klemens z Ch. sprzedaje za 30 grz. Janowi z Kwaśniowa dziedzictwo w Ch. (ZK 312 s. 295); Mikołaj s. zm. Wielisława z Ch. wydzierżawia za 4 grz. na 5 lat magistrowi Budkowi plebanowi w Olkuszu łąkę nad rz. Przemszą k. brzegu między Ch. i Kluczami (ZK 312 s. 296);

1426-32 Marcin Chrapek z Ch. ; 1426-34 Niklosz, Nikloszow, Niklosszo z Ch. ; 1426-40 Piotr Pękala z Ch. ; 1426-30 Zdziech z Ch. h. Przeginia (SP 7/2, 494; GK 2 s. 601; 4 s. 161); 1426 Mikołaj s. zm. Andrzeja z Ch. zastawia za 5 grz. Małgorzacie wd. po Miklosie z Ch. całą cz. dziedzictwa po ojcu i matce w Ch. (ZK 8 s. 141); Klemens z Ch. sprzedaje za 10 grz. Pawłowi Pękali z Ch. 4 niwy w Ch.: dwie w polu na Wielkanocy, jedną na Glinie i jedną na Buczynej górze z łąką nad rz. Przemszą [Białą] naprzeciw siedliska zw. Seviszinszkye (ZK 312 s. 303-4); Piotr Pękala z Ch. zastawia za 3 grz. Mikołajowi z Ch. siedlisko zw. Sewiszinszkye w Ch. z dwoma niwami na [górze] Wielkanoc (ZK 312 s. 304); Jan z Kwaśniowa sprzedaje za 30 grz. Piotrowi s. Jarnołta z Ch. całą cz. dziedzictwa w Ch. z wyjątkiem pr. patronatu kościoła i zagrodnika (ZK 312 s. 298-9); Wojciech i Paweł z Parcz sprzedają za 25 grz. Mikołajowi z Ch. całą cz. dziedzictwa w Ch. z rolami, polami i sadzawkami (ZK 312 s. 317);


1427 Krystyn z Ch. (ZK 312 s. 341); 1428 Paszek z Ch. oddala prawnie roszczenia Bartłomieja z Ch. o przegrodę i o szkody (ZK 312 s. 346); Wojciech z Ch. oddala prawnie roszczenia Bartłomieja z Ch. o bezprawne objęcie roli na szerokość „Na Riuczayu” i na długość „Na Smisanyu” (ZK 312 s. 365): 1428-9 Dorota ż. Bartka z Ch. (GK 3 s. 193, 427); 1429 Dorota ż. Pawła z Ch. (GK 3 s. 427); Zdziech dz. Ch. daje Janowi pleb. w Ch. całą cz. młyna nad rz. Czartorią w zamian za ogród k. potoku alias Stoku w Ch. (ZK 312 s. 386-7); Mikołaj zw. Bujak z Ch. sprzedaje za 1 grz. Nikloszowi (Niclossoui) z Ch. niwę w Ch. ponad górą Wielkanoc (ZK 312 s. 387); 1430-31 Michał kmieć Bartka z Ch. (GK 4 s. 172, 193).


1430 Stanisław z Ch. (GK 4 s. 51); 1431 Maciej z Ch. (GK 4 s. 253); Andrzej z Zagórzyc sprzedaje cz. w Sieborowicach, którą kupił od Mikołaja z Ch. (ZK 9 s. 258); 1432 Marcin zw. Ropiel z Ch. (ZK 312 s. 332, 365); Dorota ż. Macieja spoza m. Olkusza [= z przedmieścia], c. Floriana z Ch., sprzedaje za 8 grz. Janowi Byotrczicz z Ch. całą cz. dziedzictwa w Ch. (ZK 312 s. 433-4); Jan z Ch. oddala pozew Jana pleb. z Ch. o zatrzymanie wody do jego młyna w Ch. (ZK 312 s. 446); Jan z Ch. zastawia za 5 grz. Wojciechowi z Ch. i jego siostrze Ofce całą cz. w Ch. (ZK 312 s. 453); 1434 Dzichna ż. Piotra z Ch. (ZK 312 s. 477); Anna ż. Macieja z Ch. (ZK 312 s. 477); Małgorzata ż. Marcina z Ch. sprzedaje za 17 grz. Piotrowi z Pękowic cz. tamże ; Barthila z Ch. sprzedaje za 14 grz. Wrochowi z Żukowic całą cz. dziedziny tamże (ZK 146 s. 219); br. Jan i Piotr z Ch. ss. Zdziecha rezygnują na rzecz Jana pleb. z Ch. z cz. młyna w Ch., którą Zdziech sprzedał plebanowi, w zamian za inną cz. tegoż młyna (ZK 312 s. 490); Wojciech z Ch., poręczając za br. Paszka, rezygnuje na rzecz Bartłomieja z Ch. z niwy położonej na Dąbrówce i z dwu stajań na Miękkich (ZK 312 s. 509-10);


1435 Ofka ż. Klemensa z Ch. (ZK 313 s. 6); Piotr z Ch. zw. Sepylak sprzedaje za 8 grz. Jakuszowi z Dobrakowa całą cz. dziedziny w Karlinie (ZK 313 s. 7); Andrzej pleb. z Mysłowic i jego siostra Zacharka ż. Nikloszka z Ch. ustępują Piotrowi z Ch. s. Święcha (Swanchonis) dziedzictwo w Ch. (ZK 313 s. 14); Mikołaj z Ch. s. „Belcin” ustępuje Katarzynie wd. po Piotrze z Ch. i Jakubowi s. „Berosi” czwartą cz. dziedziny po matce w Ch. (ZK 313 s. 48); Ofka ż. Klemensa z Kromołowa i jej br. Wojciech z Ch. ustępują Bartłomiejowi z Ch. całą cz. w Ch., która należała do Jana Sochla z Ch. (ZK 313 s. 58); 1437 Jan pleban z Ch. pozyskuje od Katarzyny wd. po Piotrze z Ch. karczmę w Ch. (ZK 313 s. 75); Paweł z Ch. sprzedaje za 14 grz. Wojciechowi z Ch. dziedzinę w Ch. i cz. pr. patronatu kościoła (ZK 313 s. 87); Piotr z Niegowonic Sprzedaje za 10 grz. Marcinowi z Ch. całą cz. dziedzictwa w Ch. (ZK 11 s. 239);
1438 br. Bartek i Grzegorz z Ch. sprzedają za 6 grz. Maczkowi z Grabowej niwę tamże (ZK 313 s. 109-10); 1439 Mikołaj z Ch. Sprzedaje za 4 grz. Szczepanowi z Grabowej cz. w Niegowonicach (GK 6 s. 279-80).

1440 Piotr z Ch. zapisuje ż. Annie c. Wojciecha z Ciężkowic 30 grz. posagu i wiana na 1/2 dziedzictwa w Ch. (ZK 313 s. 136); 1441-62 Elżbieta z Owczar ż. Trojana z Ch. ; 1441-69 Trojan z Ch. (SP 2, 2995; ZK 151 s. 110; 16 s. 47, 526; 17 s. 641); 1441 Mikołaj, Niklos z Ch. (SP 2, 2995); Katarzyna z Ch. (ZK 313 s. 172); Stanisław z Ch. (ZK 313 s. 172); 1442-63 Wawrzyniec z Ch., br. Stanisława ); 1442 Stanisław z Ch. br. Wawrzyńca (GK 7 s. 784); Mikołaj z Ch. (GK 7 s. 784); 1443 Małgorzata wd. po Macieju z Ch. daje synowi Więcława z Ch. 1/3 cz. dziedzictwa w Niegowonicach (ZK 313 s. 122); Niemierza z Ch. (GK 8 s. 386); Jan z Ch. (GK 8 s. 386); Michał z Ch. (GK 8 s. 386);
1444 Dziechna ż. Piotra z Ch. ustępuje wójtowi kl. Mikołajowi z cz. w Turzynie (ZK 146 s. 477); 1445-6 Katarzyna wd. po Piotrze z Ch. z s. Janem ustępują Maciejowi z Ch. nepoti suo z 1/2 swego dziedzictwa w Ch. (ZK 12 s. 368, 372); 1445 Ofka ż. Grzegorza z Ch. (ZK 313 s. 299); 1446 Piotr i Święch z Ch. h. duorum cultellorum iunctorum et ostrew, zaw. Larisza (SP 7/2, 830); 1446-7 Paweł Ropiela z Ch. i Niegowonic (ZK 313 s. 343, 350); 1446 Wojciech Kuszkowic z Ch. ustępuje Dorocie c. Niemca (Nyemecz) dziedzinę w Ch., która należała do Niklasa Niemca (ZK 313 s. 321); Trojan z Ch. oddala prawnie po wizji sądowej roszczenia Małgorzaty c. Jaszka z Ch. o 1/2 stajania roli między potokami (ZK 313 s. 340); 1447 Trojan z Ch. przeciw Katarzynie ż. Bartka z Ch. o stertę żyta (ZK 313 s. 351); 1448-59 Maciej Bartola, Bartilicz z Ch. s. Bartila, h. Ostoja ; 1448-53 Piotr i Mikołaj z Ch. h. Gleszina, Gleszy [Larisza] (SP 7/2, 899, 1334); 1448 Jan z Ch. (ZK 13 s. 225); Maciej Bartila z Ch. naganiony przez Wawrzyńca z Będkowic dowodzi szlachectwo świadectwem świadków, m. in. br. po dziadku Mikołaja i Grzegorza z Ch. h. 2 księżyce i miecz, zaw. Przeginia (SP 7/2, 887; GK 10 s. 461).
1450 Jaszek Zdziech z Ch. (ZK 13 s. 357); Bartłomiej z Ch. (ZK 13 s. 357); Katarzyna ż. Więcława z Ch., c. Piotra z Modlnicy Wielkiej (ZK 13 s. 377); Bartłomiej z Ch. zastawia za 3 grz. Janowi z Ch. łąkę blisko rz. Przemszy i role w trzech miejscach w Ch. (ZK 314 s. 26); Elżbieta i jej mąż Trojan z Ch. sprzedają za 50 grz. Maciejowi ze Szczodrkowic jej cz. po ojcu i matce w Owczarach (ZK 13 s. 404); 1451 Stanisław s. Piotra z Ch. wyznacza ż. Annie c. Dziersława ze Szreniawy 40 grz. posagu i wiana na 1/2 dziedziny w Ch. (ZK 314 s. 36); Małgorzata ż. Wojciecha z Ch. (ZK 14 s. 47); Katarzyna ż. Więcława z Ch. c. Piotra z Modlnicy (ZK 14 s. 55, 60, 94);
1452 Mikołaj z Ch. dowodzi przez świadków szlachectwa, po ojcu zaw. Borissowe [Larisza], po matce zaw. Przeginia, a po dziadku Vanszikowe (SP 7/2, 973, 975-6); 1453 Wojciech i jego s. Mikołaj z Ch., Katarzyna wd. po Piotrze z Ch. (ZK 151 s. 205); 1454 Katarzyna z Radwanowic ż. Mikołaja z Ch. (ZK 14 s. 152); 1456 Agnieszka ż. Mikołaja z Ch., c. Bernarda z Dubia i Żar sprzedaje cz. w Żarach (ZK 14 s. 230); 1458 Trojan z Ch. ze stryjem Marcinem, poręczając za Mikołaja br. Trojana, zastawiają za 20 grz. Maciejowi ze Szczodrkowic komornikowi sędziego [Jana] Rokosza [z Koszyc w pow. pilzn.] całą cz. dziedziny w Ch. (ZK 15 s. 351); Maciej z Ch. zw. Barthilicz sprzedaje za 15 grz. krak. Wojciechowi zw. Wojtek z Ch. całą cz. dziedzictwa w Ch. (ZK 15 s. 381); 1459 Bartłomiej Drosd z Ch. (ZK 314 s. 85); Wojciech z Ch. ustępuje s. Mikołajowi całą cz. dziedziny w Ch., którą kupił u Macieja Barthilica, ponieważ pieniądze, za które ją kupił, należały do Agnieszki ż. Mikołaja (ZK 15 s. 28); Piotr Krzyszkowic z Ch. (ZK 314 s. 100); Stanisław s. Mikołaja z Ch. (ZK 314 s. 100); Wielisław z Ch. (ZK 314 s. 100).


1460 Maciej zw. Mathusek z Ch. sprzedaje za 20 grz. Mikołajowi s. Wyszka całą cz. dziedziny w Ch. zw. Mrukowska (ZK 314 s. 131); Nastka ż. Jana z Radwanowic, c. Jana z Ch. (ZK 15 s. 163); Jan Brzuchania z Ch. (ZK 314 s. 148); 1462 Maciej Makowski z Ch. (ZK 152 s. 59); 1463 Małgorzata wd. po Marcinie z Ch., c. Pietrzyka z Ch., zeznaje, że br. Wawrzyniec udzielił jej satysfakcji z dóbr po ojcu (ZK 17 s. 114); 1464 Dorota wd. po Michale z Cianowic obecnie ż. Mikołaja z Ch. sprzedaje za 15 grz. gr krak. Piotrowi z Poręby cz. w Radwanowicach (ZK 17 s. 216-7); taż ustępuje Piotrowi z Poręby cz. po matce w Radwanowicach (ZK 17 s. 216-7); Małgorzata z Będkowic ż. Wojciecha z Ch. (ZK 17 s. 264); Anna z Ch. ż. Zdziecha s. Piotra z Ch., c. Sędka z Młoszowej (ZK 17 s. 409); 1466 Jan z Ch. (ZK 16 s. 358); Więcław z Ch. (ZK 146 s. 697); 1467-72 Stanisław z Ch. h. Przeginia ― 2 księżyce z mieczem ; 1467 Piotr zw. Krzystek z Ch. mąż Elżbiety z Będkowic (ZK 17 s. 504); Małgorzata z Ch. (ZK 16 s. 423); 1468 Mikołaj z Radwanowic wyznacza ż. Jadwidze c. Szarleja z Dubia 20 grz. posagu i 100 grz. wiana na 1/2 dóbr w Ch. i w Radwanowicach (ZK 17 s. 517); 1469 Machną [druga] ż. Trojana z Ch. (ZK 17 s. 641).


1470-80 w Ch. szlachta h. Pilawa, Ostoja i Przeginia. Łany kmiece uprawiane przez dziedziców. Pleban ma tu karczmę, Karczmarz płaci mu 3 grz. i daje 2 garnce piwa pileckiego oraz kamień łoju, a także służy wg potrzeby, 2 zagrody, z których pobiera po wiard. czynszu i służby wg potrzeby; 3 łąki, las i młyn, z którego ma 3 grz. czynszu i 2 wieprze; 2 dobre sadzawki nad rz. Czartorią, gdzie łowi ryby na własne potrzeby, a ponadto może w ciągu trzech lat sprzedać ich za 15 grz.; ma pr. połowu ryb w 4 rzekach: Czartorii, Przemszy [Białej], Białej i Chechelcu (DLb. 2 s. 195-6); 1470 Grzegorz z Ch. (GK 19 s. 149); 1471 Jaszek Zdziech z Ch. (ZK 314 s. 276); Stanisław z Ch. wyznacza ż. Helenie 26 grz. posagu i wiana na 1/2 swych dóbr (ZK 18 s. 120); Helena ż. Stanisława z Ch. rezygnuje na rzecz Wojciecha ze Żbika z dziedzictwa po matce i babce tamże (ZK 18 s. 120); Jan Vasznychowicz z Ch. (ZK 314 s. 290); Stanisław z Ch. wyznacza ż. Helenie 60 grz. posagu i wiana na 1/2 swych dóbr (ZK 18 s. 120);

1475 Dorota ż. Mikołaja z Ch. (ZK 18 s. 214); 1481 Dorota i jej s. Grzegorz z Ch. i Tązowa (ZK 316 s. 32); 1494-9 Ch. wymieniane bez danych o poborze ); 1498 Anna z Będkowic i Radwanowic ż. Chwalęty Chechelskiego (AKH 9, 379); 1503 Piotr Konik z Radwanowic ustępuje bratankom Janowi i Kalikstowi ss. zm. Jana Radwanowskiego z cz. dóbr w Radwanowicach i Ch., które mu przypadły po tymże Janie (ZK 23 s. 152-3);

1506 Barbara ż. Stanisława z Ch. (ZK 23 s. 301); 1512 Małgorzata ż. zm. Wojciecha Ścibora z Ch. ustępuje jego bratankowi Janowi Bzowskiemu z Bzowa dziedzinę po mężu w Ch. (ZK 316 s. 337); 1518-22 Jan Brzuchania z Ch. ; 1518 Zofia Wierzbicka dz. Ch. i Wierzbicy, c. zm. Jakuba Jarnoltha z Ch. (ZK 26 s. 108); Jerzy Memnicki dz. Niegowonic i Ch. sprzedaje za 7 grz. szl. Wojciechowi zw. Mazur z Ch. zagrodę Rogalińską w Ch. (ZK 26 s. 21); 1519 tenże Jerzy sprzedaje za 25 grz. br. Janowi i Feliksowi Brzuchaniom z Ch. cz. dziedziny zw. Krzyszkowska w Ch. składającej się z 3 siedlisk (ZK 26 s. 121); Wojciech Mazur z Ch. (ZK 26 s. 206); Małgorzata z Ch. (ZK 26 s. 176); 1519, 1522 → Błędów; 1520 Małgorzata ż. Mik. Grządziela z Ch. (ZK 26 s. 247); 1521 Mik. Przolka z Ch. sprzedaje za 13 grz. i 1 fl. Tomaszowi zw. Jampyssek całą cz. zw. Wachowskie w Ch. (ZK 26 s. 385); 1522 Jan, Trojan, Grzegorz, Przybek, Małgorzata i Jan Brzuchania dz. Ch. (ZK 26 s. 489); 1524 Jan Chechelski (ZK 27 s. 14, 16); Katarzyna wd. po Pawle z Ch. (ZK 27 s. 14); 1525 rodzeństwo Jan, Trojan, Mikołaj, Florian i Elżbieta z Ch. sprzedają za 50 fl. Stan. Górskiemu [z Gór pow. wiśl.] podstar. krak. swoją cz. w Ch. (ZK 27 s. 218); Jan Chechelski z Ch. sprzedaje za 20 grz. Stan. Górskiemu całą cz. w Ch. zw. Kandorowska (ZK 27 s. 217); Piotr Borutha rajca olkuski ustępuje Stan. Górskiemu z dóbr w Ch., Błędowie i Grabowej, które miał w dzierżawie od Jerzego Memnickiego z Niegowonic (ZK 27 s. 216-7); Piotr Niesułowski z Niesułowic rezygnuje za 220 fl. na rzecz Stan. Górskiego podstar. krak. z zapisów, które ma na dobrach w Ch., Błędowie i Grabowej (ZK 27 s. 216); 1526 Stan. Górski h. Odrowąż zapisuje testamentem wszystkie swe dobra dziedz., m. in. Ch., kanclerzowi Krzysztofowi z Szydłowca [pow. rad.], a w wypadku wymarcia Szydłowieckich ― Sprowskim, w dalszej kolejności Iwanowskim lub innemu domowi Odrowążów, a gdyby tych brakło ― klasztorowi mog. Jeśli Górski wyzdrowieje do roku, testament będzie nieważny (AS 5, 143); 1529 młyn, 2 karczmy → p. 5; 1530 szlachta z Ch. nie posiada kmieci, płaci pobór ze swoich folwarków (RP k. 63).


6. 1408 Pełka z Ch. student Ak. Krak. (Ind. s. 244); 1414-5 Mikołaj s. Świętosława z Ch., student Ak. Krak. (Ind. s. 233); 1434 Aleksy s. Abrahama z Ch., student Ak. Krak. (Ind. s. 10); 1508 Jan z Ch. pleb. w Zwierzyńcu (Zwierz. s. 161); 1514 Stanisław Chechelski kustosz murów na zamku krak. (Wypisy 226).
7. Dzieje Olkusza i regionu olkuskiego t. 1 pod red. F. Kiryka i R. Kołodziejczyka, W. 1978 wg ind. w t. 2; K. Potkański, Zagrodowa szlachta i włodycze rycerstwo, „RAUh”, 23 s. 212-3.
8. Kościół drewn. z pocz. XVI w. (prawdopodobnie z r. 1517), rozebrany ok. 1890, znany z rysunku (R. Brykowski, Drewniana architektura kościelna w Małopolsce XV wieku, Wr. 1981).
FS

© 2010-2016 Instytut Historii Polskiej Akademii Nauk” [14]

7. Rycerstwo piesze, przełom wieków XIII i XIV (źródło: Internet, str. https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Polish_Knights_1333-1434.PNG

Jak wynika z powyższego wykazu (usunięto większość sygnatur tekstów źródłowych – przypis mój), większość wymienionych tutaj rycerzy, właścicieli dóbr Chechło, należała do szlachty bardzo ubogiej, zwanej powszechnie „szlachtą zagrodową”, gdyż posiadały takie rodziny jedynie „zagrodę” i ziemię, uprawianą własnymi rękami.

Z informacji podanych w wymienionym źródle (źródłach) można dowiedzieć się wielu ciekawych rzeczy, dotyczących ich życia, poziomu posiadanego majątku, powiązań majątkowych i rodzinnych oraz kontaktów z rycerskimi właścicielami innych miejscowości. Bardzo często poświadczone tutaj są kontakty z dziedzicami podobnych, przeważnie drobnoszlacheckich i niezbyt odległych wsi, np.: Będkowic, Błędowa, Brzuchani, Bzowa, Ciężkowic, Niegowonic, Parcz, Solcy, Turzyna, Wilkowic, Wojkowic i innych wymienianych, ale też z mieszkańcami miast, jak np.: Będzin, Olkusz, czy Szczekociny, a także z dysponentami dóbr kościelnych. Szczególnie te ostatnie „kontakty” obfitowały często w niezwykle ostre spory i zatargi natury majątkowej.

Rodzina (rodziny) Chechelskich trzymała Chechło (a raczej jego części) ponad pięć wieków, aż do schyłku I Rzeczypospolitej. W wieku XVIII zasiedlało wieś od 219-440 osób, zamieszkujących w ok. 89 domach. [7] W wiekach późniejszych (w czasach zaborów i po wyzwoleniu) dawne rodziny szlachty zagrodowej, własnoręcznie uprawiające swoje grunty, pod względem społecznym degradowały się często do klasy włościańskiej, tym bardziej, że dawne stany już prawnie nie funkcjonowały, a wiele tych rodzin nie było w stanie „wylegitymować się ze swojego szlachectwa”. Tak więc, od czasów XIV i XV wieków w historii wspominanego rodu rycerskiego (rodów) wiele niestety się zmieniło. Rodzinny o tym nazwisku są wymieniane w późniejszych herbarzach polskich jedynie w oparciu o herbarze klasycznie średniowieczne), a to oznacza, że wielu ich reprezentantów klejnot szlachecki utraciło i w wiekach następnych, jako „ongiś herbu” - „zasiliło” szeregi innych stanów. W wieku XVIII zamieszkiwali Chechelscy także w Olkuszu, Niesułowicach i Płokach oraz niektórych dalszych miejscowościach innych województw, np. łódzkim, śląskim i świętokrzyskim. {Geneteka]

Przypisy i Bibliografia:

[1]. M. Z. Wojciechowscy, Polska Piastów, Polska Jagiellonów, Dr. św. Wojc., 1946 ( PPPJ )L.

[2]. Mały słownik kultury dawnych Słowian, pod red. L. Leciejewicza, W.P.,

Warszawa 1972 ( MSKDS )

[3]. J. Roszko, Kolebka Siemowita, Iskry, Warszawa 1980

[4]. T. Gajl, Herby szlacheckie Rzeczypospolitej Obojga Narodów, POZKAL, Gdańsk 2003

( HSRON )

[5]. Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, pod red.

B. Chlebowskiego, F. Sulimierskiego, W. Walewskiego i J. Krzywickiego,

nakł. Autorów, druk. „Wiek”, Warszawa 1880 – 1902 ( SGKP ) oraz

[6]. S. Górzyński, J. Kochanowski, Herby szlachty polskiej, Wyd. U. W. „Alfa”, Warszawa

1994 ( HSP)

[7]. F. Kiryk, R. Kołodziejczyk (red. - praca zbiorowa), Dzieje Olkusza i regionu olkuskiego,

dwa tomy, PWN, Warszawa, Kraków 1978 ( DORO )

[8]. W. Staśkiewicz (red. - praca zbiorowa), Społeczeństwo polskie od X do XX wieku,

Książ. i Wiedza, Warszawa 1988 ( SP )

[9]. Słownik nazwisk współcześnie używanych w Polsce, pod red. K. Rymuta, Inst. Jęz. Pol.,

P.A.N., wersja internetowa (Rym.)

[10]. Polska – moja ojczyzna, Encyklopedia (...), pod red. J. Marciszewskiego, W. P.,

Warszawa 1979 (PMO – E)

[11]. Derwich, M. Cetwiński, Herby, legendy, dawne mity, Kr. Ag. Wyd. Wrocław

1989 ( HLDM )

[12]. https://przeglad.olkuski.pl/index.php/artykuly/kultura/historia-i-tradycja-regionu/szkice-o-ziemi-olkuskiej/13895-zarys-dziejow-chechla-do-1945-r

[13]. https://www.sbc.org.pl/dlibra/publication/8064/edition/7525/content

[14]. http://www.slownik.ihpan.edu.pl/search.php?id=3750&q=Chech%C5%82o&d=0&t=0

Wikipedia – encyklopedia internetowa i inne źródła internetowe, np. „Geneteka”

Uwaga: Wolno kopiować i cytować pod warunkiem

podania źródła i autora