Drobne rycerstwo
średniowieczne
17. Śladowscy i
Sławnikowie herbu Topór ze Śladowa:
1.
Pochodzenie i występowanie rodziny
Nazwisko Śladowski,
wg normalnych zasad gramatycznych powstało od nazwy wsi: Śladów,
położonej w pow. miechowskim
(dawniej ksiąskim). Herbarze (np. Tadeusz Gajl [4]) i źródła
historyczne wymieniają Śladowskich herbu:
Topór z
miechowskiego
(ziemia krakowska), a Gajl podaje jeszcze innych, ze Śladowa
mazowieckiego herbu Ślepowron. [4] [5]
[6] [15]
Słownik nazwisk
polskich Kazimierza Rymuta, według danych z lat 90-tych ub.
wieku,
wymienia w Polsce 643
osoby noszące nazwisko Śladowski,
w tym najwięcej w krakowskim (207). Natomiast nazwisko Sławnik
(jedni ze Śladowskimi, patrz dalej)
już w Polsce prawdopodobnie zanikło (chyba, żeby odmienili
nazwisko na „Sławnikowski”). [9]
Rodzina Śladowskich
z miechowskiego/ksiąskiego, od
średniowiecza, aż do chwili obecnej istniejąca na naszym terenie,
należała niegdyś do wymienionego herbu i była
drobno rycerskim rodem małopolskim, którego korzenie były związane
z miejscowością Śladów, jako
jej gniazdem rodowym. Czy jej reprezentanci „zachowali swój
klejnot szlachecki aż do chwili obecnej” – nie jest dzisiaj
istotne. Historia wspomina o nich przez około dwa wieki.
2.
Herb i zawołanie
Herbowy
ród Toporczyków-Starżów
ma typowo małopolskie korzenie. Jest to herb bardzo
starożytny, związany z najdawniejszymi dziejami Małopolski
(prawdopodobnie już w czasach Państwa Wielkomorawskiego i następnie
krótkiego tutaj panowania czeskiego). Herb przestawia:
W
polu czerwonym topór srebrny w słup. W klejnocie nad hełmem w
koronie takiż topór wbity w hełm. [4] [6]
1. Herb Topór
(źródło: „Wikipedia”)
Topór jest jednym z najstarszych z polskich godeł
szlacheckich. Najstarszy znany wizerunek to pieczęć Żegoty,
wojewody krakowskiego z lat 1282-5. Inne wczesne pieczęcie z Toporem
pochodzą z lat: 1320 (Nawoj z Morawicy),1335 (Krzywosąd z
Ostrowiec), 1348-49 (Wojciech, biskup poznański), 1352 (Andrzej,
podkomorzy krakowski), 1376 (Drogomir), 1380 (Sędziwoj, wojewoda
kaliski), 1387 (Drogosz z Chrobrza), 1389 (Sędziwoj z Szubina), 1397
(Jan z Tęczyna), 1413 (Jan Butrym), 1455 (Andrzej Tęczyński),
1442, 54, 66 (znak notariusza publicznego Jana z Morska).
Przez cały okres istnienia herbu, ustalone pozostawało ułożenie
godła – w słup. Tak przedstawiały godło Topora najstarsze,
XV-wieczne herbarze –
Księga bractwa św. Krzysztofa,
Herbarz Złotego Runa,
Bergshammar i
Stemmata
polonica oraz
Klejnoty Długosza.
Takie też ułożenie powtarzali wszyscy późniejsi autorzy.
Jedynymi wyjątkami od tej reguły były niektóre przedstawienia w
sztuce sakralnej – na Świętym Krzyżu, na kilku chrzcielnicach z
terenu Małopolski, na nagrobku Sławieńskiego we Włocławku oraz
na zakrystii i kruchcie w Kraśniku przedstawiono godło w pas.
Modyfikacjom podlegały też barwy godła (przy ustalonym, czerwonym
polu). W
Herbarzu złotego Runa ostrze jest srebrne, zaś
toporzysko złote.
[Wikipedia]
3.
Gniazdo rodziny Śladowskich
Jak to już
wcześniej wspomniałem, rodowym gniazdem
Śladowskich z miechowskiego jest wieś Śladów w woj. krakowskim.
Nazwa wsi wywodzi się od imienia osobowego
„Ślad, Ślado” i oznaczała pierwotnie „gródek owego rycerza".
O
miejscowości tej informacje przytacza mało historycznych źródeł.
Najbardziej kompletne i najstarsze udostępnia praca zbiorowa
polskich historyków, sukcesywnie wydawany przez PAN „Słownik
historyczno-geograficzny ziem polskich w średniowieczu”, który
pod hasłem Kalina Wielka (oba te majątki były
ze sobą ściśle związane) na temat Śladowa podaje: [14]
„KALINA WIELKA
(1242 Kalina z kop. z XVII w., 1326 Calina, 1382 Galina, 1385 de
Calino, 1405 de Calini, 1408 de Kalin, 1429 Calina Nobilium, 1441
„Skaliny”, 1470-80 Kalina Militaris, 1515 Kalina Maior) 7 km na
SE od Książa Wielkiego. (...)
2b. Granice wsi K. 1397 niwa Klin k.
granicy Śladowa → p. 3; 1401 łany w Sławicach k. granicy
kalińskiej (ZK 3 s. 228); 1470-80 K. M. graniczy z Kaliną Małą
(DLb. 3 s. 22); 1471 K. graniczy z Kaliną Małą, → Góry; 1476 K.
graniczy z Kaliną Małą → p. 3; 1480 niwa Klin w Górach przy
granicy K. (ZK 262 s. 85); 1492 wieś Góry leży między granicami
Klonowa, K. i Śladowa w pow. ksiąs. (GK 23 s. 1009-10); 1507
K. graniczy ze Śladowem → p. 3; 1584 granica między
Śladowem Stan. Morskiego z Morska a K. br. Jana, Jakuba,
Zygmunta, Krzysztofora, Joachima i Adama Kalińskich zaczyna się k.
3 kopców narożnych opust. wsi Góry, Śladowa i K., stąd
biegnie prosto ujazdem do lasu zw. Łaźcem (Lasczem) leżącego pod
K., tym lasem albo chrustem ku K. nad polem do podnóża Czesnej Góry
(Czesny Góry), dalej w dół nad drogą i w poprzek w kierunku
Śladowa przez drogę do potoku płynącego przez chrust,
leżący po drugiej stronie drogi. „U wierzchu” potoku pod dębem
usypano kopiec, od którego granica biegnie w dół nad tym potokiem
do jego końca, stąd w górę do drożyska albo ujazdu między
chrustem i polem, dalej tym drożyskiem blisko lasu do wierzchu
potoku spływającego z góry, k. niego w dół ujazdem do łąki
plebańskiej i do końca tego potoku. Tu na łące usypano kopiec, od
którego poprowadzono granicę idąc ku K. przez łąkę do rzeczki
zw. Nidziszcza (Nydzyszcza, nie zid.) i przez nią do wielkiej drogi
ze Śladowa do K., dalej w kierunku Śladowa pod Wielką
Górę i w dół obok roli Abrahama Sokołowskiego i zakrętem do ww.
wielkiej drogi, nią do potoku, spływającego z góry przy ujeździe
niedaleko Śladowa. Od potoku granica biegnie w górę i w
poprzek w kierunku wsi Maciejów – częścią nad potokiem, częścią
polem aż do ściany Maciejowa. Tu usypano kopce narożne Maciejowa,
K. i Śladowa (ZK 406 s. 111-8); kopce narożne Śladowa,
Gór i K.; granice między K. i Górami: 1585 granice między cz. K.
W. zw. Dzierżkowem a wsią → Góry p. 2; 1598 → p. 2e.
2c. Drogi. 1392-3 droga, 1431 droga do młyna → p. 3;
1443 wielka droga z Książa [Wielkiego] do Krakowa przez K. → p.
5; 1471 droga z K. do Klonowa, → Góry p. 3; 1481 droga z Gór do
K. (ZK 262 s. 173-4); 1495-6 droga z K. do
Śladowa → p. 3;
1507 ściegny, droga zw. Pastewnikiem → p. 3; 1515 ścieżka z K.
do Giebołtowa → p. 5; 1529-31 wygon → p. 3 i Góry p. 3; 1584
droga z K. do gajów na granicy K.,
Śladowa i Gór (ZK 406 s.
109); wielka droga → 2b.”
„2d. Obiekty fizjograficzne. 1376,
1386, 1389-90, 1397, 1412, 1415, 1434, 1436, 1462, 1464, 1495, 1496,
1529-31, 1530 łąki bez nazw; 1392-3, 1447, 1459, 1464, 1465, 1467,
1468, 1469, 1470-80, 1476 gaje, lasy i zarośla bez nazw; 1397 gaj
Mała Ściegnówka, zarośla Lisinki [położone między K. a
Śladowem nad rz. Kalinką – Mapa Obrębów], Studnisko →
p. 3; 1397, 1515, 1584, 1598 gaj Łaźce → p. 3, 5, 2b i 2e; 1397,
1416, 1430, 1431, 1434, 1436, 1442, 1443, 1446, 1451, 1464, 1470-80,
1472, 1476, 1490, 1510, 1515, 1518, 1530 młyn → p. 3; 1397, 1508,
1584 gaj Sosnówka [nazwa nie notowana w UN i na Mapie Obrębów,
jeszcze jednak w końcu XVIII w. las k. Gór nosił tę nazwę –
Mat. do MWK s. 88] → p. 3 i Góry p. 2; 1412, 1508 rzeka; 1397,
1434, 1443, 1447, 1464, 1507 stawy; 1445 nawsie; 1446, 1495-6, 1598
dolina Popowy Dół → p. 3; 1464, 1495, 1507 Pełczyński Gaj, gaj
Pełka, Pełczyn Gaj → p. 3 i 5; 1464, 1507 Brzozowy Gaj i Mały
Gaj; 1471 Kuniczyńska Łąka; 1495 rybniki; 1508 Prebendarska Łąka
→ p. 3; 1515 łąka k. granicy K. i Śladowa pod lasem zw.
Łaźcami → p. 5; 1529-31 jezioro, łąka – p. 3 i Góry p. 3;
1585 potoki bez nazw, Czesna Góra, Wielka Góra → p. 2b; 1598 →
p. 2e.”
„
2e. Nazwy pól, dóbr. łanów i niw. 1397 Zabrogi,
Czelczowe Lipiny, → Góry, niwa Klin, niwa Załaźce; 1397, 1452
Wslune, w r. 1598 Słonie → niżej [dziś Słonie, pole i góra w
K. – UN 7 s. 22]; 1397, 1452, 1471, 1526 pola, dziedzina Borek k.
Rędzin (dziś Rędziny-Borek przysiółek
Śladowa na granicy
z K. – UN 7 s. 23; Mapa Obrębów] → p. 3 i → Góry r.” (...)
„
1598 pola pleb. z K.: w Górach przy granicy Racławic
k. dąbrowy zw. Tokarzowym Lasem [w końcu XVIII w. nazwa Tokary –
Mat. do MWK s. 88], między gajami zw. Łaźcami
Śladowskimi
i Małym Gajem; w K. w miejscu zw. Słonie przy lesie zw.
Prebendarskim Lasem, między tym lasem a łanami należącymi do
Piotra Oraczowskiego; 2 stajania roli w końcu Prebendarskiego Lasu;
pole za kościołem, ciągnące się na N do Popowego Dołu, między
rolami Piotra Oraczowskiego i prebendarza. To ostatnie pole pleban
posiada od ok. 30 lat, a jego poprzednik oddał go w dzierżawę
swemu stryjowi Promieniowi Kalińskiemu. Ostatnie pole plebana leży
przy granicy
Śladowa w miejscu zw. Rędzinami (WR k.
239v-41).”
3. Własn.
rycerska. (patrz dalej). (...)
Słownik Geograficzny
Królestwa Polskiego pod red. Chlebowskiego i Sulimierskiego na
temat tejże wsi podaje równie mało informacji. [5]
2. Informacje dotyczące Śladowa
(w/w źródło)
3.
Lokalizacja wsi Śladów k. Kaliny Wielkiej w Małopolsce (źródło:
Google Maps)
4. Krajobraz okolicy
wsi Kalina i Śladów (fot.
ze źródła j.n.)
http://kalina-mala-.manifo.com/
4. Najważniejsze
gałęzie rodziny
Wieś Śladów koło Kaliny
Wielkiej od czasów najdawniejszych należała do dóbr
rycerskich.
Śladów Ks /Miech. p.
Kalina wielka.
1411-1530.
Sławnikowie-Śladowscy [h. Topór. Ul.
454].-
Ul.
386. Helc. 757. 760. I. b. II. 83. Bobrz. 385.
Informacje te oparte są na klasycznym
źródle historycznym, które wymienia wyrywkowo dawnych
właścicieli Śladowa.
Słownik historyczno-geograficzny ziem polskich w
średniowieczu [14]:
KALINA WIELKA
3. „1376-1418 Mścisław, Mściszek, Smciszek z K. i Śladowa
[h. Topór] br. Adama, Drogosza, Gawłusza, Mikołaja, Piotrasza,
Sławnika, Stanisława, Włodka i Wojciecha, stryj Pełki, ż.
Katarzyna ze Sławniowa ; 1376-1405 Pełka z K. i Stępocic [tu
oprawa posagu i wiana żony po jej pierwszym mężu] s. Gawłusza,
bratanek → Mściszka i jego braci [h. Topór]” (...)
1381-97 Mikołaj ze → Śladowa i K. br. → Mściszka i
innych, [h. Topór]
1381-5 Oland z K. (SP 8,
745, 1131, 1173, 3497, 3735, 3750); 1381-94 Machna wd. po
Gawłuszu z K., ich dzieci → Pełka, Jagienka i Wichna );
1381-5 Mikołaj ze Śladowa i Mściszek z K. przeciw Pełce z
K., jego matce [Machnie] i jego siostrom o 30 grz. i szkodę ; 1382-5
Maciej Kaliński z K. (SP 8,
1382, 3012);
1382-1400 Święszek z K. [h. Topór] 1382 Gawłusz ze Śladowa
skazany na karę 6 grz. zw. „sweczna” w sporze z [Machną] wd. po
Gawłuszu [z K.], której powiedział: „et dominus censum
soluebant”! (SP 8, 1178);
Gawłusz z G. i → Śladowa w l. 1381-8 (SP
8, 1380). (...)
„
1389-1405 Sławnik z K, Krakuszowic i → Śladowa br. →
Adama i innych, [h. Topór] ; 1389-90 [Machna] wd. po Gawłuszu z K.
i jej dzieci przeciw Drogoszowi z K., ponieważ przysposobił sobie
rolę na łące (ZK 1c s.
207-8, 212, 219);” (...)
„
1396 Drogosz z K. zastawia za 16 grz. Mikołajowi
Sławnikowicowi ze Śladowa cz. dziedz. w K. (ZK
1c s. 482, 484).” (...)
„
1398 Mściszek z K. sprzedaje za 50 grz. br. Adamowi z
K. dziedzinę w K. (SP 8 uw. 249/9); Święszek, Piotrasz, Adam i
Stanisław z K. zobowiązują się zapłacić 35 grz. gr posp.
Stanisławowi z Polanowic za kupione u niego 4 stogi zboża (SP 8 uw.
249/15); 1399 Święszek, Adam, Włodek i Drogosz z K. oraz Wojtek i
Mikołaj ze Śladowa jako poręczyciele Piotrasza z K.
zobowiązują się zapłacić 43 grz. posp. i 20 grz. gr pras.
Zaklice z Tochołowa [dziś Tuchołów]. Jeśli nie zapłacą połowy
tych pieniędzy do ś. Stanisława [8 V], oddadzą mu w zastaw cz.
dziedzictwa Piotra w K. i Janowicach z 6 kmieciami (SP 8, 8653-4);
Drogosz z K. przeciw Wyszkowi i jego s. Wojciechowi z Woli Sasinowej
o krogulca zw. Ćwikiem (SP 8, 9314, uw. 300/120, 303/8, 305/1),”
(...)
„
1402 Sławnik jako główny dłużnik, jego brat Mikołaj
ze Śladowa i Adam z K. jako poręczyciele zobowiązują się
zapłacić 20 grz. gr pras. Dobkowi ze Strzeszkowic albo Piotrowi lub
Mikołajowi Pieniążkom pod warunkiem oddania w zastaw wyznaczonej
cz. dziedzictwa jednego z nich. Jeśli tego nie uczynią, będą mu
musieli zapłacić 40 grz. (ZK
3 s. 383-4); → Janowice; ; Zbyszek s. Marka z Nasiechowic
pozywa z osobna: Adamka, Drogosza i Włodka z K. oraz Sławnika i
Mikołaja ze Śladowa o wwiązanie się gwałtem w dziedzinę ww.
Piotrasza w K., na której Zbyszek ma zabezpieczone 100 grz. posagu
po zm. [bezpotomnie] siostrze Hance ż. Piotrasza ; (...) Drogosz,
Adam i Włodek z K. oraz Sławnik i Mikołaj ze Śladowa poręczają,
że Piotrasz z K. zapłaci 86 grz. gr pras. Klemensowi i [jego
bratankowi, a s. Marka] Zbyszkowi z Nasiechowic, albo odda im w
zastaw swoją cz. w K.; tenże Piotrasz zastawia za 158 grz. swoim
poręczycielom całe dziedzictwo w K. (ZK
3 s. 461); Klemens i Zbyszek z Nasiechowic zapłacą 80
grz. gr pras. Sławnikowi i Mikołajowi ze Śladowa, albo uwolnią mu
cz. dziedzictwa Piotrasza w K.
(ZK 3 s. 475); Jakusz z K. [chyba kmieć] pozywa Urszulę
wd. po Miczku ze Śladowa o konia i szkodę (ZK
3a s. 467).” (...)
„
1403 Adam z K. pod karą XV dla sądu i strony zapłaci 5
grz. gr pras. Mikołajowi ze Śladowa; Adam z K. sprzedaje za 8 grz.
gr pras. Jankowi z Janowic połowę roli, czyli niwy w Janowicach,
położonej za karczmą k. łąk w tej wsi (ZK
3 s. 488, 560); Dobek Kański przeciw Drogoszowi z K. o 10
grz. (ZK 3b s. 200, 214); Mik. Racławski z Racławic [pow. prosz.]
przeciw Adamkowi i Włodkowi z K. o 140 grz. [poręczonego przez nich
długu Sławnika ze Śladowa] (ZK 3b s. 230 – tu błędnie contra
Adamkone et Adamcone, 240);” (...)
„
1404 Włodek i Adam z K. poręczają Mikołajowi z Racławic,
że Sławnik ze Śladowa zapłaci mu 100 grz. gr pras. i 10
kwartników pod warunkiem wwiązania go do ich dóbr dziedz. w K. (ZK
4 s. 2-3); Sławnik ze Śladowa oddaje w 100 grz. gr pras.
i 10 grz. kwartników Adamowi i Włodkowi z K. wszystkie cz. swojego
dziedzictwa: cz. w Śladowie posiadaną obecnie i tę, która mu
przypadnie w spadku, cz. w Janowicach i cz. kupioną w
Krakoszowicach. Zezwala im równocześnie sprzedać lub zastawić te
cz. w tych pieniądzach i przyrzeka bronić ich przed przeszkodami.
Dobrochna ż. Sławnika rezygnuje z pr. do wiana, zastrzegając sobie
zapis posagu na tych dobrach (ZK
4 s. 8-9); Tomek ze Zbikał pozyskuje na Adamie z K. 12
grz. gr pras. długu, z którego zapłacił mu już 2 grz. );
Adam i Drogosz z K. nie stawili się w sądzie z kapelanem
przeciw Mikołajowi ze Śladowa o 80 grz. i karę z tytułu poręki
udzielonej archidiak. krak. Zbyszkowi [z Nasiechowic]; Adam z K.
winien 10 grz. kwartników Szczepanowi z Siedlisk (ZK
4 s. 105, 119);” (...)
„
1418 Piotr z K. pod karą XV ma zapłacić 4 grz. i 6 gr
półgr Mik. Pszonce ze Skalbmierza; Mikołaj ze Śladowa i Włodek z
K. pod karą XV mają zapłacić 17 grz. gr. posp. Maciejowi z
Ilkowic; Adamek i Mściszek z K. pod karą XV mają zapłacić 6 grz.
bez 8 sk. Włodkowi z K. i Mikołajowi ze Śladowa (ZK
194 s. 144-5); 1419 Drogosz z K. pod karą XV ma zapłacić
10 grz. Bernardowi z Kowalowa za kupionego od niego konia; 21 I 1419
Jakusz Rzeszoto ze Śladowa sprzedaje za 300 grz. półgr Piotrowi z
K. całą cz. w Śladowie. Do Bożego Narodzenia będzie rezydował w
swym domu w Śladowie, zbierze tegoroczne zboże jare i ozime,
zatrzyma do swej dyspozycji 4 zagr. i będzie korzystał z gajów na
domowy użytek. Piotr zobowiązuje się zapłacić Jakuszowi 66 grz.
do tegoż Bożego Narodzenia, w przeciwnym razie 2 I 1420 pod karą
XV będzie miał do zapłacenia 86 grz. Kolejną ratę w wysokości
100 grz. Piotr zapłaci na Boże Narodzenie 1420 r., a jeśli nie, 1
I 1421 pod karą XV będzie musiał mu zapłacić 150 grz. Jakusz
zeznaje, że Piotr zapłacił mu już 80 grz. Wystawieniu dok.
sprzedaży sprzeciwia się Mikołaj z Marchocic (ZK
194 s. 255-6); tenże Mikołaj ustępuje Piotrowi z K. pr.
bliższości do cz. Śladowa, którą ten kupił od Jakusza Rzeszoty;
jeśli Jan z Ilkowic nie zapłaci w pierwszym terminie 30 grz.
Piotrowi z K., w drugim pod karą XV musi mu zapłacić 60 grz. (ZK
194 s. 268-9). „ (...)
„
1422 Mikołaj wójt z Wolbromia i Sławnik ze Śladowa
poręczają za Helenę i Elżbietę cc. Święszka z K., że zapłacą
[wd. po Święszku] Elżbiecie ż. Andrzeja z Zebrzydowic 27 grz.
półgr z tytułu posagu i wiana, które jej przysługują z dóbr w
K. (ZK 7 s. 215-6);”
(...)
„
1424 Bernard z Zaryszyna zeznaje, że Piotr z K. zapłacił
mu 6 grz. długu Sławnika ze Śladowa; tenże Piotr, poręczając za
s. Stanisława pod karą XV zobowiązuje się zapłacić 20 grz.
Jarosławowi z Kozłowa (ZK 195
s. 237, 273); Jan z Kropidła zeznaje, że Drogosz z K. i
Maciek z Ilkowic zapłacili mu 41 grz., na które miał zapis od
Stanisława z K.; Jan kmieć z Klonowa ustanawia zachodźcą
Stogniewa z Niedźwiedzia w sporze z Janem kmieciem z K. o 32 kopy
pszenicy (ZK 195 s. 246, 278);
Andrzej z K. uwolni z poręki Mikołaja ze Śladowa albo
wwiąże go za 10 grz. do łanu w K. z kmieciami Wyczką i Pluchem
(GK 2 s. 575-6); Włodkowi z K. pod karą XV zobowiązują się
zapłacić: Piotr z K. 7 grz. i Stanisław s. Drogosza z K. 12 grz.;
Elżbieta wd. po Wojciechu z K. alias z Borzykowej zapłaci 18 grz.
gr krak. i 8 sk. Andrzejowi z K. s. Adama albo odda mu w zastaw niwy
na Rędzinach w K. (ZK 195 s. 396);
Maciej z Ilkowic zeznaje, że Piotr z K. zapłacił mu 24 grz.
długu [zm.] Sławnika ze Śladowa; Piotr z K. zobowiązuje się
zapłacić 120 grz. długu wierzycielom ww. Sławnika, o które był
pozwany przez wd. po nim Piechnę z tytułu kupna cz. Sławnika w
Śladowie (ZK 195 s. 403);
Piotr z K. składa protest, ponieważ chciał dać 100 grz. Piechnie
wd. po Sławniku z Szarbi [i Śladowa] i Piotrowi ze Stadnik [tekst
nie dokończony]; taż Piechna składa protest, gdyż stawiła się w
sądzie i chciała wziąć 100 grz. od Piotra z K., lecz, pod
nieobecność jej poręczyciela Piotra ze Stadnik, nie chciał dać
tych pieniędzy i proponował jej tylko połowę tej sumy; ww. strony
kasują między sobą wszystkie dok. i terminy sądowe w sprawie
dziedziny w Śladowie (ZK 195
s. 404, 414); Bernard z Kowalowa zeznaje, że pod
nieobecność w sądzie Piechny wd. po Sławniku [ze Śladowa] Piotr
z K. zapłacił mu 6 grz. długu tegoż Sławnika; Mikołaj ze
Śladowa sprzedaje za 400 grz. półgr temuż Piotrowi całą cz.
dziedzictwa zm. Sławnika i jego s. Jana, a swego bratanka, w
Śladowie. Mikołaj poręcza, że po dojściu do lat sprawnych Jan
przed sądem tę dziedzinę „ordinare habebit” (ZK
195 s. 406, 414).” (...)
„
1427-43 Jan Adamowic z K. s. Adama, h. Topór (ZK 196 s.
74; 256 s. 324, 327); 1427 Piotr z Pieczeniegów pozyskuje 10 grz. na
Stanisławie s. Drogosza z K., któremu udzielił poręki; tenże
Stanisław oddaje mu w tej sumie w zastaw 1 grz. czynszu od kmieci
osiadłych w Sieciechowicach, których sam pozyskał w zastaw za tę
sumę (ZK 196 s. 18, 20); Piotr z K. winien 30 grz. gr krak.
Mikołajowi ze Śladowa; Helena wd. po Nikloszu wójcina
wolbromska z s. Piotrem sprzedają za 6 grz. gr krak. Adamowi z K. i
jego ss. Janowi i Andrzejowi pół niwy na Wielkich Rędzinach w K.
(ZK 196 s. 26, 74); Piotr z K. pod karą XV zobowiązuje się dać w
zastaw za 14 grz. z tytułu poręki Mikołajowi dworzaninowi Jana z
Melsztyna 2 grz. czynszu od kmieci osiadłych w K. lub
Śladowie
(…)
„1436 Maciej młynarz z K.
pozywa Stanisława z K. o zabranie mu topora wart. ½ grz., siekiery
wart. 1 wiard. i o szkodę (ZK 197 s. 483-4); Jan s. Sławnika ze
Śladowa sprzedaje za 240 grz. gr krak. Janowi z K. i jego
braciom cz. dziedzictwa w Śladowie, którą najpierw sprzedał ich
zm. ojcu Piotrowi. Zobowiązuje się bronić ich przed pr. bliższości
kogokolwiek; br. Jan, Piotr i Sławnik z K. i Śladowa w ciągu
2 lat oddadzą 50 grz. gr pol. Janowi s. zm. Sławnika ze Śladowa
pod warunkiem wwiązania go do 4 kmieci osiadłych w Śladowie,
płacących 5 grz. czynszu (ZK 197 s.” (...)
„
Jan z K. s. Włodka zeznaje, że zapłacił 10 grz. długu
Markowi z Małoszowa; Stanisław z K. zwróci 5 grz. Janowi ze
Śladowa pod warunkiem wwiązania go w tej sumie do całej niwy w K.,
położonej między rolami plebana i tegoż Stanisława, a także do
siedliska dworskiego (aream curie alias dworszkye, ZK
257 s. 211, 221); Marek z Małoszowa zeznaje, że Jan
[Włodkowic] z K. zapłacił mu 8 grz. długu; z podziału dóbr
Piechna wd. po Piotrze z K. bierze w dożywocie całą cz. w K.
i łan w Śladowie z
kmieciem Szymonem, a ss. Janowi, Mikołajowi i Jakubowi
przypada cz. w Śladowie bez ww. łanu; ww. bracia oraz ich siostry
Anna i Piechna zakonnica w kl. Ś. Andrzeja w Krakowie zeznają, że
na czas życia matki będą trzymać dobra po ojcu w równych
częściach. Po jej śmierci podzielą między siebie cały majątek
(ZK 257 s. 233,
240-1);”
„1448 Jan z K. zeznaje, że
Niemsta zapłacił mu 50 grz.; Zygmunt z K. daje Janowi ze
Śladowa całą cz. w K. z cz. pr. patr. kościoła tamże w
zamian za ½ ł. w Zarogowie, 40 grz. i konia wart. 30 grz.;
Stanisław z K. zwróci 24 grz. Janowi Kowalowskiemu pod warunkiem
wwiązania go do cz. w K. (ZK 257 s. 277-80); Piechna wd. po Piotrze
z K. ustępuje Mik. Niemście z Książa Małego i jego c. Annie
wszystkie te dobra ojczyste w Polanowicach, które miała w zastawie
Elżbieta wd. po Jaszku z Polanowic. Jeśli Anna umrze bezpotomnie,
dobra te wrócą do Piechny i jej ss. Jana, Mikołaja i Jakuba z K.;
Jan i Mikołaj z K. ss. Piotra, poręczając za br. Jakuba,
zastawiają za 110 grz. gr krak. szwagrowi Kmicie z Borczyna [pow.
chęc.] całą cz. w Śladowie (ZK 257 s. 287-9); ciż bracia
sprzedają za 40 grz. Janowi z Ilkowic gaje w Śladowie k.
granic Kropidła i Ilkowic oraz niwę przy granicy Ilkowic od drogi z
Racławic do drogi skalbmierskiej ze Śladowa do Skalbmierza.
Jan ze Śladowa pr. bliższości sprzeciwia się wydaniu dok.
w tej sprawie; Jan Włodkowic z K. pod karą XV zapłaci 17 grz. za
[swoje bratanice] Jadwigę i Annę cc. [zm. Mikołaja] Sławniowskiego
z K. ich br. przyrodniemu Jakubowi z Turzyna (ZK 257 s. 311-2).”
(...)
„
1449 Stanisław z K. skazany
na karę XV stronie i sądowi z powodu niezapłacenia długu Janowi
Kowalowskiemu; Dorota ż. Zygmunta z K. rezygnuje na rzecz
Jana ze
Śladowa z pr. do posagu i wiana na dobrach w K. sprzedanych mu
przez męża (ZK 257 s. 313-4);
Jan ze Śladowa zeznaje,
że Stanisław z K. wykupił od niego z zastawu siedlisko zw.
Adamowskim z domem i niwą; Jan Włodkowic z K. zobowiązuje się
zapłacić 10 grz. z 20 grz. długu Mik. Bielanki [z Brzuchani]
Jakubowi Płazie z Sieciechowic na ręce Jana ze Śladowa
(ZK 258 s. 55, 61); Jan Włodek z K. oddaje w zastaw za 18 grz. Mik.
Bielance 1 i ½ ł. w K. z kmieciami Mikołajem, Grzegorzem i
Wojciechem, a także karczmę tamże (ZK 258 s. 68);” (...)
„Jan Włodkowic Kaliński z K.
daje Kmicie z Borczyna całą ojcowiznę w K. i cz. tamże, którą
ma w zastawie za 70 grz. od [zm.] Mik. Sławniowskiego w zamian za
cz. dziedz. w Borczynie i Woli, cz. w Śladowie,
którą Kmita ma w zastawie za 160 grz. i za 20 klaczy ze stada
(indomitis alias swerzepicza). Jan wniesie zapis do akt ziemskich w
Książu i spowoduje zrzeczenie się przez żonę pr. do posagu i
wiana. Zapis zamiany dóbr mają też potwierdzić córki
Sławniowskiego [Anna i Jadwiga] w części dotyczącej zastawu w K.
Kmita wniesie zapis do ksiąg ziemskich chęc., a jego żona
zrezygnuje z pr. do posagu i wiana. Jeśli Kmita wykupi zastawy w K.
od Mik. Bielanki z Nowej Wsi [Spisz] za 20 grz. i od Jana
Wilkowskiego za 10 grz., pieniądze te zostaną odliczone od sumy
zastawnej w Śladowie.
Jeżeli Jan z K. za własne pieniądze wykupi Kmicie te cz. w K., nie
będzie on rościł pretensji do sumy zastawnej w Śladowie.
Gdyby Jan wziął 160 grz. za zastaw w Śladowie,
pieniądze te bez poręki może ulokować na odpowiednich dobrach
dziedz. w pow. ksiąs., jeśli zaś będzie chciał ulokować je na
dobrach w innym powiecie, wyznaczy Kmicie poręczycieli. Kmita
zbierze z pól osiewek jary in Wslune, owies, proso et paganicam
alias tatarkę na Borku oraz kapustę w ogrodzie, a pozostały owies
jary Kaliński zbierze dla siebie. Strony wymienią dok. zastawne.
Zakład 200 grz.” (...)
„
Jakub Piotraszowic z K. zapisuje 9 i ½ grz. gr krak. Janowi
Włodkowicowi na dobrach dziedz. w Śladowie do wydzierżenia tej
sumy (ZK 258 s. 165-4, 166,
188).” (...)
[Informacji na temat majątków Kalina Wielka i związanego z
nią Śladowa jest tutaj nadal wiele, z których nie wszystkie
przytaczam. Wymieniani tu są Mikołaj Śladowski i jego brat Sławnik
oraz niektórzy ich potomkowie, np. Jan ze Śladowa syn Sławnika ze
Śladowa. Dalej wymieniani Sławnikowice ze Śladowa i Kaliny są
więc także Śladowskimi. Ostatnim chyba wymienionym tutaj
Śladowskim jest Jan Śladowski w XV już w., ale nadal, aż do w.
XVI, są Śladowscy w Śladowie współwłaścicielami. Później
chyba o Śladowskich jako właścicielach Śladowa nic nie słychać,
a wieś związana jest z właścicielami Kaliny Wielkiej, Kalińskimi,
jak podaje Słownik, z Kmitami (czyżby to ci „udawani Kmitowie”
znani m/in z Olkusza i okolic Błędowa byli ??) oraz innymi
rycerzami z okolicy (np. Morscy).]
Dalej w „Słowniku”:
„5. Kościół,
uposażenie, pr. patr., dzies. 1326-7, 1350-4 dochody pleb. w K.
ocenione na 3½ grz.,
20 Wydaje się, że Długosz podał błędnie
przynależność Janowic do par. w K. Jeszcze bowiem w r. 1598 do tej
par. należały tylko wsie K. i
Śladów, a Janowice do par.
Słaboszów. Dopiero w wizytacji z
1664 r. w par. K.
wymieniono połowę Janowic. W r. 1747 mniejsza cz. Janowic należała
do par. Słaboszów, a większa cz. do par. K. Por. też Mat. do MWK
s. 88. Przyjąć więc chyba należy, że najwcześniej w XVII w. cz.
Janowic znalazła się w par. K. W 1529 r. pleban z K. wybierał
meszne tylko w K. i
Śladowie.
1510, 1518 ogrody w cz. plebana w K. → p. 3; 1515 Andrzej Morski
[dz.
Śladowa] daje kościołowi w K. łąkę k. granicy
kalińskiej [i śladowskiej] pod lasem zw. Łaźcami (Lyeszcze)
21,
a Piotr Kaliński 3 stajania roli folw. k. ścieżki z K. do
Giebołtowa (Ep. 6 k. 14r); 1529 uposażenie kościoła par. w K.:
dzies. z ról folw. w
Śladowie wart. 3 grz., z folwarku zw.
Promieniem w K. wart. 2½ grz., z 3 folw. tamże wart. 3 grz., meszne
w K. i
Śladowie – 10½ ćw. żyta i tyleż owsa wart. 2½
grz., kolęda po ½ gr [od kmieci i zagrodników], a od karczmarzy po
2 gr. Wart. uposażenia 11½ grz.; dzies. snop. z łanów kmiec. w K.
i
Śladowie wart. 15 grz. prebendzie Bosutowskiej w kat. krak.
(LR s. 47, 270); 1598 role plebana → p. 2e; w par. K. i
Śladów
(WR k. 239v).
© 2010-2016 Instytut Historii Polskiej Akademii Nauk” [14]
Z
powyższego wykazu
wynika [usunięto część sygnatur tekstów źródłowych –
przypis mój], iż wymienieni
tutaj drobno rycerscy właściciele Śladowa należeli do rycerstwa
niebogatego, mało znanego w źródłach historycznych oraz już od
XV w. zagrożonego popadnięciem w ubóstwo i wypadnięciem ze stanu.
Poświadczone są ich kontakty z dziedzicami
podobnych, drobnoszlacheckich i pobliskich wsi, np.: Kaliny Wielkiej,
Szreniawy, Charsznicy, Adamowic i innych wyżej wymienianych.
Szczególne związki łączyły majątki Śladowa i Kaliny Wielkiej,
rozwinięte do tego stopnia, iż niektórzy Kalińscy i Śladowscy
„pisali się z Kaliny Wielkiej i Śladowa”. Na rzecz Kalińskich
(i innych rodzin rycerskich, np. Kmitów i Morskich) tracą też
Śladów Śladowscy już w XVI wieku.
5. Rycerski
pojedynek (miniatura średniowieczna) (źródło: Wikipedia)
Rodzina
Śladowskich ze Śladowa w
Miechowskim „trzymała”
więc chyba wieś zaledwie około dwustu lat, (przed 1381-ok. 1530),
a później wieś stała się własnością innych rodzin
szlacheckich, przede wszystkim niektórych Kalińskich
(którzy w końcu sami stali się tutaj znaną w historii aż do
XVIII w. „szlachtą zagrodową”). Być
może później reprezentanci rodziny Śladowskich, w całości lub
częściowo posiadali jakieś inne majątki ziemskie, albo żyli „na
dzierżawach”, jak wielu z ubogiej szlachty.
Nazwisko Śladowski
zachowało się w okolicznych miejscowościach przez wszystkie
następne wieki, kiedy to dawne rodziny niezamożnej szlachty,
własnoręcznie uprawiające swoje grunty, pod względem społecznym
spadały często do klasy włościańskiej, o ile nie były w stanie
„wylegitymować się ze swojego szlachectwa”. [8]
Przede wszystkim „widzimy ich” w
krakowskim w Jerzmanowicach i okolicy (mogli być początkowo
dworskimi oficjalistami w starostwie ojcowskim) oraz Książu i
okolicy, a także w niektórych miejscowościach świętokrzyskiego i
w miastach, np. w Słomnikach, przeważnie jako tzw „zwykłych
mieszkańców”. [Geneteka]
Przypisy i
Bibliografia:
[1].
M.
Z. Wojciechowscy, Polska Piastów, Polska Jagiellonów, Dr. św.
Wojc., 1946 ( PPPJ )L.
[2]. Mały słownik kultury dawnych Słowian, pod red.
L. Leciejewicza, W.P.,
Warszawa 1972 ( MSKDS
)
[3]. J. Roszko, Kolebka Siemowita, Iskry, Warszawa 1980
[4]. T. Gajl, Herby szlacheckie Rzeczypospolitej
Obojga Narodów, POZKAL, Gdańsk 2003
( HSRON )
[5]. Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i
innych krajów słowiańskich, pod red.
B. Chlebowskiego, F.
Sulimierskiego, W. Walewskiego i J. Krzywickiego,
nakł. Autorów, druk.
„Wiek”, Warszawa 1880 – 1902 ( SGKP ) oraz
[6]. S. Górzyński, J. Kochanowski, Herby szlachty
polskiej, Wyd. U. W. „Alfa”, Warszawa
1994 ( HSP)
[7]. F. Kiryk, R. Kołodziejczyk (red. - praca
zbiorowa), Dzieje Olkusza i regionu olkuskiego,
dwa tomy, PWN, Warszawa,
Kraków 1978 ( DORO )
[8]. W. Staśkiewicz (red. - praca zbiorowa),
Społeczeństwo polskie od X do XX wieku,
Książ. i Wiedza,
Warszawa 1988 ( SP )
[9]. Słownik nazwisk współcześnie używanych w
Polsce, pod red. K. Rymuta, Inst. Jęz. Pol.,
P.A.N., wersja
internetowa (Rym.)
[10]. Polska – moja ojczyzna, Encyklopedia (...), pod
red. J. Marciszewskiego, W. P.,
Warszawa 1979 (PMO – E)
[11]. Derwich, M. Cetwiński, Herby, legendy, dawne
mity, Kr. Ag. Wyd. Wrocław
1989 ( HLDM )
Uwaga:
Wolno kopiować i cytować pod warunkiem
podania źródła i autora
