Drobne rycerstwo średniowieczne

17. Śladowscy i Sławnikowie herbu Topór ze Śladowa:

1. Pochodzenie i występowanie rodziny

Nazwisko Śladowski, wg normalnych zasad gramatycznych powstało od nazwy wsi: Śladów, położonej w pow. miechowskim (dawniej ksiąskim). Herbarze (np. Tadeusz Gajl [4]) i źródła historyczne wymieniają Śladowskich herbu: Topór z miechowskiego (ziemia krakowska), a Gajl podaje jeszcze innych, ze Śladowa mazowieckiego herbu Ślepowron. [4] [5] [6] [15]

Słownik nazwisk polskich Kazimierza Rymuta, według danych z lat 90-tych ub. wieku,

wymienia w Polsce 643 osoby noszące nazwisko Śladowski, w tym najwięcej w krakowskim (207). Natomiast nazwisko Sławnik (jedni ze Śladowskimi, patrz dalej) już w Polsce prawdopodobnie zanikło (chyba, żeby odmienili nazwisko na „Sławnikowski”). [9]

Rodzina Śladowskich z miechowskiego/ksiąskiego, od średniowiecza, aż do chwili obecnej istniejąca na naszym terenie, należała niegdyś do wymienionego herbu i była drobno rycerskim rodem małopolskim, którego korzenie były związane z miejscowością Śladów, jako jej gniazdem rodowym. Czy jej reprezentanci „zachowali swój klejnot szlachecki aż do chwili obecnej” – nie jest dzisiaj istotne. Historia wspomina o nich przez około dwa wieki.

 

2. Herb i zawołanie

Herbowy ród Toporczyków-Starżów ma typowo małopolskie korzenie. Jest to herb bardzo starożytny, związany z najdawniejszymi dziejami Małopolski (prawdopodobnie już w czasach Państwa Wielkomorawskiego i następnie krótkiego tutaj panowania czeskiego). Herb przestawia:

W polu czerwonym topór srebrny w słup. W klejnocie nad hełmem w koronie takiż topór wbity w hełm. [4] [6]

1. Herb Topór (źródło: „Wikipedia”)

Topór jest jednym z najstarszych z polskich godeł szlacheckich. Najstarszy znany wizerunek to pieczęć Żegoty, wojewody krakowskiego z lat 1282-5. Inne wczesne pieczęcie z Toporem pochodzą z lat: 1320 (Nawoj z Morawicy),1335 (Krzywosąd z Ostrowiec), 1348-49 (Wojciech, biskup poznański), 1352 (Andrzej, podkomorzy krakowski), 1376 (Drogomir), 1380 (Sędziwoj, wojewoda kaliski), 1387 (Drogosz z Chrobrza), 1389 (Sędziwoj z Szubina), 1397 (Jan z Tęczyna), 1413 (Jan Butrym), 1455 (Andrzej Tęczyński), 1442, 54, 66 (znak notariusza publicznego Jana z Morska).

Przez cały okres istnienia herbu, ustalone pozostawało ułożenie godła – w słup. Tak przedstawiały godło Topora najstarsze, XV-wieczne herbarze – Księga bractwa św. Krzysztofa, Herbarz Złotego Runa, Bergshammar i Stemmata polonica oraz Klejnoty Długosza. Takie też ułożenie powtarzali wszyscy późniejsi autorzy. Jedynymi wyjątkami od tej reguły były niektóre przedstawienia w sztuce sakralnej – na Świętym Krzyżu, na kilku chrzcielnicach z terenu Małopolski, na nagrobku Sławieńskiego we Włocławku oraz na zakrystii i kruchcie w Kraśniku przedstawiono godło w pas. Modyfikacjom podlegały też barwy godła (przy ustalonym, czerwonym polu). W Herbarzu złotego Runa ostrze jest srebrne, zaś toporzysko złote. [Wikipedia]

3. Gniazdo rodziny Śladowskich

Jak to już wcześniej wspomniałem, rodowym gniazdem Śladowskich z miechowskiego jest wieś Śladów w woj. krakowskim. Nazwa wsi wywodzi się od imienia osobowego „Ślad, Ślado” i oznaczała pierwotnie „gródek owego rycerza".

O miejscowości tej informacje przytacza mało historycznych źródeł. Najbardziej kompletne i najstarsze udostępnia praca zbiorowa polskich historyków, sukcesywnie wydawany przez PAN „Słownik historyczno-geograficzny ziem polskich w średniowieczu”, który pod hasłem Kalina Wielka (oba te majątki były ze sobą ściśle związane) na temat Śladowa podaje: [14]

„KALINA WIELKA

(1242 Kalina z kop. z XVII w., 1326 Calina, 1382 Galina, 1385 de Calino, 1405 de Calini, 1408 de Kalin, 1429 Calina Nobilium, 1441 „Skaliny”, 1470-80 Kalina Militaris, 1515 Kalina Maior) 7 km na SE od Książa Wielkiego. (...)

2b. Granice wsi K. 1397 niwa Klin k. granicy Śladowa → p. 3; 1401 łany w Sławicach k. granicy kalińskiej (ZK 3 s. 228); 1470-80 K. M. graniczy z Kaliną Małą (DLb. 3 s. 22); 1471 K. graniczy z Kaliną Małą, → Góry; 1476 K. graniczy z Kaliną Małą → p. 3; 1480 niwa Klin w Górach przy granicy K. (ZK 262 s. 85); 1492 wieś Góry leży między granicami Klonowa, K. i Śladowa w pow. ksiąs. (GK 23 s. 1009-10); 1507 K. graniczy ze Śladowem → p. 3; 1584 granica między Śladowem Stan. Morskiego z Morska a K. br. Jana, Jakuba, Zygmunta, Krzysztofora, Joachima i Adama Kalińskich zaczyna się k. 3 kopców narożnych opust. wsi Góry, Śladowa i K., stąd biegnie prosto ujazdem do lasu zw. Łaźcem (Lasczem) leżącego pod K., tym lasem albo chrustem ku K. nad polem do podnóża Czesnej Góry (Czesny Góry), dalej w dół nad drogą i w poprzek w kierunku Śladowa przez drogę do potoku płynącego przez chrust, leżący po drugiej stronie drogi. „U wierzchu” potoku pod dębem usypano kopiec, od którego granica biegnie w dół nad tym potokiem do jego końca, stąd w górę do drożyska albo ujazdu między chrustem i polem, dalej tym drożyskiem blisko lasu do wierzchu potoku spływającego z góry, k. niego w dół ujazdem do łąki plebańskiej i do końca tego potoku. Tu na łące usypano kopiec, od którego poprowadzono granicę idąc ku K. przez łąkę do rzeczki zw. Nidziszcza (Nydzyszcza, nie zid.) i przez nią do wielkiej drogi ze Śladowa do K., dalej w kierunku Śladowa pod Wielką Górę i w dół obok roli Abrahama Sokołowskiego i zakrętem do ww. wielkiej drogi, nią do potoku, spływającego z góry przy ujeździe niedaleko Śladowa. Od potoku granica biegnie w górę i w poprzek w kierunku wsi Maciejów – częścią nad potokiem, częścią polem aż do ściany Maciejowa. Tu usypano kopce narożne Maciejowa, K. i Śladowa (ZK 406 s. 111-8); kopce narożne Śladowa, Gór i K.; granice między K. i Górami: 1585 granice między cz. K. W. zw. Dzierżkowem a wsią → Góry p. 2; 1598 → p. 2e.

2c. Drogi. 1392-3 droga, 1431 droga do młyna → p. 3; 1443 wielka droga z Książa [Wielkiego] do Krakowa przez K. → p. 5; 1471 droga z K. do Klonowa, → Góry p. 3; 1481 droga z Gór do K. (ZK 262 s. 173-4); 1495-6 droga z K. do Śladowa → p. 3; 1507 ściegny, droga zw. Pastewnikiem → p. 3; 1515 ścieżka z K. do Giebołtowa → p. 5; 1529-31 wygon → p. 3 i Góry p. 3; 1584 droga z K. do gajów na granicy K., Śladowa i Gór (ZK 406 s. 109); wielka droga → 2b.”

„2d. Obiekty fizjograficzne. 1376, 1386, 1389-90, 1397, 1412, 1415, 1434, 1436, 1462, 1464, 1495, 1496, 1529-31, 1530 łąki bez nazw; 1392-3, 1447, 1459, 1464, 1465, 1467, 1468, 1469, 1470-80, 1476 gaje, lasy i zarośla bez nazw; 1397 gaj Mała Ściegnówka, zarośla Lisinki [położone między K. a Śladowem nad rz. Kalinką – Mapa Obrębów], Studnisko → p. 3; 1397, 1515, 1584, 1598 gaj Łaźce → p. 3, 5, 2b i 2e; 1397, 1416, 1430, 1431, 1434, 1436, 1442, 1443, 1446, 1451, 1464, 1470-80, 1472, 1476, 1490, 1510, 1515, 1518, 1530 młyn → p. 3; 1397, 1508, 1584 gaj Sosnówka [nazwa nie notowana w UN i na Mapie Obrębów, jeszcze jednak w końcu XVIII w. las k. Gór nosił tę nazwę – Mat. do MWK s. 88] → p. 3 i Góry p. 2; 1412, 1508 rzeka; 1397, 1434, 1443, 1447, 1464, 1507 stawy; 1445 nawsie; 1446, 1495-6, 1598 dolina Popowy Dół → p. 3; 1464, 1495, 1507 Pełczyński Gaj, gaj Pełka, Pełczyn Gaj → p. 3 i 5; 1464, 1507 Brzozowy Gaj i Mały Gaj; 1471 Kuniczyńska Łąka; 1495 rybniki; 1508 Prebendarska Łąka → p. 3; 1515 łąka k. granicy K. i Śladowa pod lasem zw. Łaźcami → p. 5; 1529-31 jezioro, łąka – p. 3 i Góry p. 3; 1585 potoki bez nazw, Czesna Góra, Wielka Góra → p. 2b; 1598 → p. 2e.”

„2e. Nazwy pól, dóbr. łanów i niw. 1397 Zabrogi, Czelczowe Lipiny, → Góry, niwa Klin, niwa Załaźce; 1397, 1452 Wslune, w r. 1598 Słonie → niżej [dziś Słonie, pole i góra w K. – UN 7 s. 22]; 1397, 1452, 1471, 1526 pola, dziedzina Borek k. Rędzin (dziś Rędziny-Borek przysiółek Śladowa na granicy z K. – UN 7 s. 23; Mapa Obrębów] → p. 3 i → Góry r.” (...)

„1598 pola pleb. z K.: w Górach przy granicy Racławic k. dąbrowy zw. Tokarzowym Lasem [w końcu XVIII w. nazwa Tokary – Mat. do MWK s. 88], między gajami zw. Łaźcami Śladowskimi i Małym Gajem; w K. w miejscu zw. Słonie przy lesie zw. Prebendarskim Lasem, między tym lasem a łanami należącymi do Piotra Oraczowskiego; 2 stajania roli w końcu Prebendarskiego Lasu; pole za kościołem, ciągnące się na N do Popowego Dołu, między rolami Piotra Oraczowskiego i prebendarza. To ostatnie pole pleban posiada od ok. 30 lat, a jego poprzednik oddał go w dzierżawę swemu stryjowi Promieniowi Kalińskiemu. Ostatnie pole plebana leży przy granicy Śladowa w miejscu zw. Rędzinami (WR k. 239v-41).”

3. Własn. rycerska. (patrz dalej). (...)

Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego pod red. Chlebowskiego i Sulimierskiego na temat tejże wsi podaje równie mało informacji. [5]

 2. Informacje dotyczące Śladowa (w/w źródło)

3. Lokalizacja wsi Śladów k. Kaliny Wielkiej w Małopolsce (źródło: Google Maps)

4. Krajobraz okolicy wsi Kalina i Śladów (fot. ze źródła j.n.)

http://kalina-mala-.manifo.com/

4. Najważniejsze gałęzie rodziny

Wieś Śladów koło Kaliny Wielkiej od czasów najdawniejszych należała do dóbr rycerskich.

Internetowe źródło: Rody ziemiańskie XV i XVI wieku. T. 1, Małopolskie rody ziemiańskie, Krzepela, Józef podaje „za Długoszem” o miejscowym rodzie Śladowskich bardzo skąpe informacje: [12]

Śladów Ks /Miech. p. Kalina wielka.

1411-1530. Sławnikowie-Śladowscy [h. Topór. Ul. 454].-

Ul. 386. Helc. 757. 760. I. b. II. 83. Bobrz. 385.

Informacje te oparte są na klasycznym źródle historycznym, które wymienia wyrywkowo dawnych właścicieli Śladowa.

Słownik historyczno-geograficzny ziem polskich w średniowieczu [14]:

KALINA WIELKA

3. „1376-1418 Mścisław, Mściszek, Smciszek z K. i Śladowa [h. Topór] br. Adama, Drogosza, Gawłusza, Mikołaja, Piotrasza, Sławnika, Stanisława, Włodka i Wojciecha, stryj Pełki, ż. Katarzyna ze Sławniowa ; 1376-1405 Pełka z K. i Stępocic [tu oprawa posagu i wiana żony po jej pierwszym mężu] s. Gawłusza, bratanek → Mściszka i jego braci [h. Topór]” (...)
1381-97 Mikołaj ze → Śladowa i K. br. → Mściszka i innych, [h. Topór]
1381-5 Oland z K. (SP 8, 745, 1131, 1173, 3497, 3735, 3750); 1381-94 Machna wd. po Gawłuszu z K., ich dzieci → Pełka, Jagienka i Wichna );

1381-5 Mikołaj ze Śladowa i Mściszek z K. przeciw Pełce z K., jego matce [Machnie] i jego siostrom o 30 grz. i szkodę ; 1382-5 Maciej Kaliński z K. (SP 8, 1382, 3012);
1382-1400 Święszek z K. [h. Topór] 1382 Gawłusz ze Śladowa skazany na karę 6 grz. zw. „sweczna” w sporze z [Machną] wd. po Gawłuszu [z K.], której powiedział: „et dominus censum soluebant”! (SP 8, 1178); Gawłusz z G. i → Śladowa w l. 1381-8 (SP 8, 1380). (...)

„ 1389-1405 Sławnik z K, Krakuszowic i → Śladowa br. → Adama i innych, [h. Topór] ; 1389-90 [Machna] wd. po Gawłuszu z K. i jej dzieci przeciw Drogoszowi z K., ponieważ przysposobił sobie rolę na łące (ZK 1c s. 207-8, 212, 219);” (...)
„1396 Drogosz z K. zastawia za 16 grz. Mikołajowi Sławnikowicowi ze Śladowa cz. dziedz. w K. (ZK 1c s. 482, 484).” (...)

„1398 Mściszek z K. sprzedaje za 50 grz. br. Adamowi z K. dziedzinę w K. (SP 8 uw. 249/9); Święszek, Piotrasz, Adam i Stanisław z K. zobowiązują się zapłacić 35 grz. gr posp. Stanisławowi z Polanowic za kupione u niego 4 stogi zboża (SP 8 uw. 249/15); 1399 Święszek, Adam, Włodek i Drogosz z K. oraz Wojtek i Mikołaj ze Śladowa jako poręczyciele Piotrasza z K. zobowiązują się zapłacić 43 grz. posp. i 20 grz. gr pras. Zaklice z Tochołowa [dziś Tuchołów]. Jeśli nie zapłacą połowy tych pieniędzy do ś. Stanisława [8 V], oddadzą mu w zastaw cz. dziedzictwa Piotra w K. i Janowicach z 6 kmieciami (SP 8, 8653-4); Drogosz z K. przeciw Wyszkowi i jego s. Wojciechowi z Woli Sasinowej o krogulca zw. Ćwikiem (SP 8, 9314, uw. 300/120, 303/8, 305/1),” (...)

„1402 Sławnik jako główny dłużnik, jego brat Mikołaj ze Śladowa i Adam z K. jako poręczyciele zobowiązują się zapłacić 20 grz. gr pras. Dobkowi ze Strzeszkowic albo Piotrowi lub Mikołajowi Pieniążkom pod warunkiem oddania w zastaw wyznaczonej cz. dziedzictwa jednego z nich. Jeśli tego nie uczynią, będą mu musieli zapłacić 40 grz. (ZK 3 s. 383-4); → Janowice; ; Zbyszek s. Marka z Nasiechowic pozywa z osobna: Adamka, Drogosza i Włodka z K. oraz Sławnika i Mikołaja ze Śladowa o wwiązanie się gwałtem w dziedzinę ww. Piotrasza w K., na której Zbyszek ma zabezpieczone 100 grz. posagu po zm. [bezpotomnie] siostrze Hance ż. Piotrasza ; (...) Drogosz, Adam i Włodek z K. oraz Sławnik i Mikołaj ze Śladowa poręczają, że Piotrasz z K. zapłaci 86 grz. gr pras. Klemensowi i [jego bratankowi, a s. Marka] Zbyszkowi z Nasiechowic, albo odda im w zastaw swoją cz. w K.; tenże Piotrasz zastawia za 158 grz. swoim poręczycielom całe dziedzictwo w K. (ZK 3 s. 461); Klemens i Zbyszek z Nasiechowic zapłacą 80 grz. gr pras. Sławnikowi i Mikołajowi ze Śladowa, albo uwolnią mu cz. dziedzictwa Piotrasza w K. (ZK 3 s. 475); Jakusz z K. [chyba kmieć] pozywa Urszulę wd. po Miczku ze Śladowa o konia i szkodę (ZK 3a s. 467).” (...)

„1403 Adam z K. pod karą XV dla sądu i strony zapłaci 5 grz. gr pras. Mikołajowi ze Śladowa; Adam z K. sprzedaje za 8 grz. gr pras. Jankowi z Janowic połowę roli, czyli niwy w Janowicach, położonej za karczmą k. łąk w tej wsi (ZK 3 s. 488, 560); Dobek Kański przeciw Drogoszowi z K. o 10 grz. (ZK 3b s. 200, 214); Mik. Racławski z Racławic [pow. prosz.] przeciw Adamkowi i Włodkowi z K. o 140 grz. [poręczonego przez nich długu Sławnika ze Śladowa] (ZK 3b s. 230 – tu błędnie contra Adamkone et Adamcone, 240);” (...)


„1404 Włodek i Adam z K. poręczają Mikołajowi z Racławic, że Sławnik ze Śladowa zapłaci mu 100 grz. gr pras. i 10 kwartników pod warunkiem wwiązania go do ich dóbr dziedz. w K. (ZK 4 s. 2-3); Sławnik ze Śladowa oddaje w 100 grz. gr pras. i 10 grz. kwartników Adamowi i Włodkowi z K. wszystkie cz. swojego dziedzictwa: cz. w Śladowie posiadaną obecnie i tę, która mu przypadnie w spadku, cz. w Janowicach i cz. kupioną w Krakoszowicach. Zezwala im równocześnie sprzedać lub zastawić te cz. w tych pieniądzach i przyrzeka bronić ich przed przeszkodami. Dobrochna ż. Sławnika rezygnuje z pr. do wiana, zastrzegając sobie zapis posagu na tych dobrach (ZK 4 s. 8-9); Tomek ze Zbikał pozyskuje na Adamie z K. 12 grz. gr pras. długu, z którego zapłacił mu już 2 grz. );
Adam i Drogosz z K. nie stawili się w sądzie z kapelanem przeciw Mikołajowi ze Śladowa o 80 grz. i karę z tytułu poręki udzielonej archidiak. krak. Zbyszkowi [z Nasiechowic]; Adam z K. winien 10 grz. kwartników Szczepanowi z Siedlisk (ZK 4 s. 105, 119);” (...)


„1418 Piotr z K. pod karą XV ma zapłacić 4 grz. i 6 gr półgr Mik. Pszonce ze Skalbmierza; Mikołaj ze Śladowa i Włodek z K. pod karą XV mają zapłacić 17 grz. gr. posp. Maciejowi z Ilkowic; Adamek i Mściszek z K. pod karą XV mają zapłacić 6 grz. bez 8 sk. Włodkowi z K. i Mikołajowi ze Śladowa (ZK 194 s. 144-5); 1419 Drogosz z K. pod karą XV ma zapłacić 10 grz. Bernardowi z Kowalowa za kupionego od niego konia; 21 I 1419 Jakusz Rzeszoto ze Śladowa sprzedaje za 300 grz. półgr Piotrowi z K. całą cz. w Śladowie. Do Bożego Narodzenia będzie rezydował w swym domu w Śladowie, zbierze tegoroczne zboże jare i ozime, zatrzyma do swej dyspozycji 4 zagr. i będzie korzystał z gajów na domowy użytek. Piotr zobowiązuje się zapłacić Jakuszowi 66 grz. do tegoż Bożego Narodzenia, w przeciwnym razie 2 I 1420 pod karą XV będzie miał do zapłacenia 86 grz. Kolejną ratę w wysokości 100 grz. Piotr zapłaci na Boże Narodzenie 1420 r., a jeśli nie, 1 I 1421 pod karą XV będzie musiał mu zapłacić 150 grz. Jakusz zeznaje, że Piotr zapłacił mu już 80 grz. Wystawieniu dok. sprzedaży sprzeciwia się Mikołaj z Marchocic (ZK 194 s. 255-6); tenże Mikołaj ustępuje Piotrowi z K. pr. bliższości do cz. Śladowa, którą ten kupił od Jakusza Rzeszoty; jeśli Jan z Ilkowic nie zapłaci w pierwszym terminie 30 grz. Piotrowi z K., w drugim pod karą XV musi mu zapłacić 60 grz. (ZK 194 s. 268-9). „ (...)


„1422 Mikołaj wójt z Wolbromia i Sławnik ze Śladowa poręczają za Helenę i Elżbietę cc. Święszka z K., że zapłacą [wd. po Święszku] Elżbiecie ż. Andrzeja z Zebrzydowic 27 grz. półgr z tytułu posagu i wiana, które jej przysługują z dóbr w K. (ZK 7 s. 215-6);” (...)


„1424 Bernard z Zaryszyna zeznaje, że Piotr z K. zapłacił mu 6 grz. długu Sławnika ze Śladowa; tenże Piotr, poręczając za s. Stanisława pod karą XV zobowiązuje się zapłacić 20 grz. Jarosławowi z Kozłowa (ZK 195 s. 237, 273); Jan z Kropidła zeznaje, że Drogosz z K. i Maciek z Ilkowic zapłacili mu 41 grz., na które miał zapis od Stanisława z K.; Jan kmieć z Klonowa ustanawia zachodźcą Stogniewa z Niedźwiedzia w sporze z Janem kmieciem z K. o 32 kopy pszenicy (ZK 195 s. 246, 278);

Andrzej z K. uwolni z poręki Mikołaja ze Śladowa albo wwiąże go za 10 grz. do łanu w K. z kmieciami Wyczką i Pluchem (GK 2 s. 575-6); Włodkowi z K. pod karą XV zobowiązują się zapłacić: Piotr z K. 7 grz. i Stanisław s. Drogosza z K. 12 grz.; Elżbieta wd. po Wojciechu z K. alias z Borzykowej zapłaci 18 grz. gr krak. i 8 sk. Andrzejowi z K. s. Adama albo odda mu w zastaw niwy na Rędzinach w K. (ZK 195 s. 396);

Maciej z Ilkowic zeznaje, że Piotr z K. zapłacił mu 24 grz. długu [zm.] Sławnika ze Śladowa; Piotr z K. zobowiązuje się zapłacić 120 grz. długu wierzycielom ww. Sławnika, o które był pozwany przez wd. po nim Piechnę z tytułu kupna cz. Sławnika w Śladowie (ZK 195 s. 403); Piotr z K. składa protest, ponieważ chciał dać 100 grz. Piechnie wd. po Sławniku z Szarbi [i Śladowa] i Piotrowi ze Stadnik [tekst nie dokończony]; taż Piechna składa protest, gdyż stawiła się w sądzie i chciała wziąć 100 grz. od Piotra z K., lecz, pod nieobecność jej poręczyciela Piotra ze Stadnik, nie chciał dać tych pieniędzy i proponował jej tylko połowę tej sumy; ww. strony kasują między sobą wszystkie dok. i terminy sądowe w sprawie dziedziny w Śladowie (ZK 195 s. 404, 414); Bernard z Kowalowa zeznaje, że pod nieobecność w sądzie Piechny wd. po Sławniku [ze Śladowa] Piotr z K. zapłacił mu 6 grz. długu tegoż Sławnika; Mikołaj ze Śladowa sprzedaje za 400 grz. półgr temuż Piotrowi całą cz. dziedzictwa zm. Sławnika i jego s. Jana, a swego bratanka, w Śladowie. Mikołaj poręcza, że po dojściu do lat sprawnych Jan przed sądem tę dziedzinę „ordinare habebit” (ZK 195 s. 406, 414).” (...)

„1427-43 Jan Adamowic z K. s. Adama, h. Topór (ZK 196 s. 74; 256 s. 324, 327); 1427 Piotr z Pieczeniegów pozyskuje 10 grz. na Stanisławie s. Drogosza z K., któremu udzielił poręki; tenże Stanisław oddaje mu w tej sumie w zastaw 1 grz. czynszu od kmieci osiadłych w Sieciechowicach, których sam pozyskał w zastaw za tę sumę (ZK 196 s. 18, 20); Piotr z K. winien 30 grz. gr krak. Mikołajowi ze Śladowa; Helena wd. po Nikloszu wójcina wolbromska z s. Piotrem sprzedają za 6 grz. gr krak. Adamowi z K. i jego ss. Janowi i Andrzejowi pół niwy na Wielkich Rędzinach w K. (ZK 196 s. 26, 74); Piotr z K. pod karą XV zobowiązuje się dać w zastaw za 14 grz. z tytułu poręki Mikołajowi dworzaninowi Jana z Melsztyna 2 grz. czynszu od kmieci osiadłych w K. lub Śladowie (…)

„1436 Maciej młynarz z K. pozywa Stanisława z K. o zabranie mu topora wart. ½ grz., siekiery wart. 1 wiard. i o szkodę (ZK 197 s. 483-4); Jan s. Sławnika ze Śladowa sprzedaje za 240 grz. gr krak. Janowi z K. i jego braciom cz. dziedzictwa w Śladowie, którą najpierw sprzedał ich zm. ojcu Piotrowi. Zobowiązuje się bronić ich przed pr. bliższości kogokolwiek; br. Jan, Piotr i Sławnik z K. i Śladowa w ciągu 2 lat oddadzą 50 grz. gr pol. Janowi s. zm. Sławnika ze Śladowa pod warunkiem wwiązania go do 4 kmieci osiadłych w Śladowie, płacących 5 grz. czynszu (ZK 197 s.” (...)

„Jan z K. s. Włodka zeznaje, że zapłacił 10 grz. długu Markowi z Małoszowa; Stanisław z K. zwróci 5 grz. Janowi ze Śladowa pod warunkiem wwiązania go w tej sumie do całej niwy w K., położonej między rolami plebana i tegoż Stanisława, a także do siedliska dworskiego (aream curie alias dworszkye, ZK 257 s. 211, 221); Marek z Małoszowa zeznaje, że Jan [Włodkowic] z K. zapłacił mu 8 grz. długu; z podziału dóbr Piechna wd. po Piotrze z K. bierze w dożywocie całą cz. w K. i łan w Śladowie z kmieciem Szymonem, a ss. Janowi, Mikołajowi i Jakubowi przypada cz. w Śladowie bez ww. łanu; ww. bracia oraz ich siostry Anna i Piechna zakonnica w kl. Ś. Andrzeja w Krakowie zeznają, że na czas życia matki będą trzymać dobra po ojcu w równych częściach. Po jej śmierci podzielą między siebie cały majątek (ZK 257 s. 233, 240-1);”

„1448 Jan z K. zeznaje, że Niemsta zapłacił mu 50 grz.; Zygmunt z K. daje Janowi ze Śladowa całą cz. w K. z cz. pr. patr. kościoła tamże w zamian za ½ ł. w Zarogowie, 40 grz. i konia wart. 30 grz.; Stanisław z K. zwróci 24 grz. Janowi Kowalowskiemu pod warunkiem wwiązania go do cz. w K. (ZK 257 s. 277-80); Piechna wd. po Piotrze z K. ustępuje Mik. Niemście z Książa Małego i jego c. Annie wszystkie te dobra ojczyste w Polanowicach, które miała w zastawie Elżbieta wd. po Jaszku z Polanowic. Jeśli Anna umrze bezpotomnie, dobra te wrócą do Piechny i jej ss. Jana, Mikołaja i Jakuba z K.; Jan i Mikołaj z K. ss. Piotra, poręczając za br. Jakuba, zastawiają za 110 grz. gr krak. szwagrowi Kmicie z Borczyna [pow. chęc.] całą cz. w Śladowie (ZK 257 s. 287-9); ciż bracia sprzedają za 40 grz. Janowi z Ilkowic gaje w Śladowie k. granic Kropidła i Ilkowic oraz niwę przy granicy Ilkowic od drogi z Racławic do drogi skalbmierskiej ze Śladowa do Skalbmierza. Jan ze Śladowa pr. bliższości sprzeciwia się wydaniu dok. w tej sprawie; Jan Włodkowic z K. pod karą XV zapłaci 17 grz. za [swoje bratanice] Jadwigę i Annę cc. [zm. Mikołaja] Sławniowskiego z K. ich br. przyrodniemu Jakubowi z Turzyna (ZK 257 s. 311-2).” (...)

„1449 Stanisław z K. skazany na karę XV stronie i sądowi z powodu niezapłacenia długu Janowi Kowalowskiemu; Dorota ż. Zygmunta z K. rezygnuje na rzecz Jana ze Śladowa z pr. do posagu i wiana na dobrach w K. sprzedanych mu przez męża (ZK 257 s. 313-4);

Jan ze Śladowa zeznaje, że Stanisław z K. wykupił od niego z zastawu siedlisko zw. Adamowskim z domem i niwą; Jan Włodkowic z K. zobowiązuje się zapłacić 10 grz. z 20 grz. długu Mik. Bielanki [z Brzuchani] Jakubowi Płazie z Sieciechowic na ręce Jana ze Śladowa (ZK 258 s. 55, 61); Jan Włodek z K. oddaje w zastaw za 18 grz. Mik. Bielance 1 i ½ ł. w K. z kmieciami Mikołajem, Grzegorzem i Wojciechem, a także karczmę tamże (ZK 258 s. 68);” (...)

„Jan Włodkowic Kaliński z K. daje Kmicie z Borczyna całą ojcowiznę w K. i cz. tamże, którą ma w zastawie za 70 grz. od [zm.] Mik. Sławniowskiego w zamian za cz. dziedz. w Borczynie i Woli, cz. w Śladowie, którą Kmita ma w zastawie za 160 grz. i za 20 klaczy ze stada (indomitis alias swerzepicza). Jan wniesie zapis do akt ziemskich w Książu i spowoduje zrzeczenie się przez żonę pr. do posagu i wiana. Zapis zamiany dóbr mają też potwierdzić córki Sławniowskiego [Anna i Jadwiga] w części dotyczącej zastawu w K. Kmita wniesie zapis do ksiąg ziemskich chęc., a jego żona zrezygnuje z pr. do posagu i wiana. Jeśli Kmita wykupi zastawy w K. od Mik. Bielanki z Nowej Wsi [Spisz] za 20 grz. i od Jana Wilkowskiego za 10 grz., pieniądze te zostaną odliczone od sumy zastawnej w Śladowie. Jeżeli Jan z K. za własne pieniądze wykupi Kmicie te cz. w K., nie będzie on rościł pretensji do sumy zastawnej w Śladowie. Gdyby Jan wziął 160 grz. za zastaw w Śladowie, pieniądze te bez poręki może ulokować na odpowiednich dobrach dziedz. w pow. ksiąs., jeśli zaś będzie chciał ulokować je na dobrach w innym powiecie, wyznaczy Kmicie poręczycieli. Kmita zbierze z pól osiewek jary in Wslune, owies, proso et paganicam alias tatarkę na Borku oraz kapustę w ogrodzie, a pozostały owies jary Kaliński zbierze dla siebie. Strony wymienią dok. zastawne. Zakład 200 grz.” (...)

„Jakub Piotraszowic z K. zapisuje 9 i ½ grz. gr krak. Janowi Włodkowicowi na dobrach dziedz. w Śladowie do wydzierżenia tej sumy (ZK 258 s. 165-4, 166, 188).” (...)


[Informacji na temat majątków Kalina Wielka i związanego z nią Śladowa jest tutaj nadal wiele, z których nie wszystkie przytaczam. Wymieniani tu są Mikołaj Śladowski i jego brat Sławnik oraz niektórzy ich potomkowie, np. Jan ze Śladowa syn Sławnika ze Śladowa. Dalej wymieniani Sławnikowice ze Śladowa i Kaliny są więc także Śladowskimi. Ostatnim chyba wymienionym tutaj Śladowskim jest Jan Śladowski w XV już w., ale nadal, aż do w. XVI, są Śladowscy w Śladowie współwłaścicielami. Później chyba o Śladowskich jako właścicielach Śladowa nic nie słychać, a wieś związana jest z właścicielami Kaliny Wielkiej, Kalińskimi, jak podaje Słownik, z Kmitami (czyżby to ci „udawani Kmitowie” znani m/in z Olkusza i okolic Błędowa byli ??) oraz innymi rycerzami z okolicy (np. Morscy).]

 Dalej w „Słowniku”:

^{„5. Kościół, uposażenie, pr. patr., dzies. 1326-7, 1350-4 dochody pleb. w K. ocenione na 3½ grz.,}

²⁰ Wydaje się, że Długosz podał błędnie przynależność Janowic do par. w K. Jeszcze bowiem w r. 1598 do tej par. należały tylko wsie K. i Śladów, a Janowice do par. Słaboszów. Dopiero w wizytacji z 1664 r. w par. K. wymieniono połowę Janowic. W r. 1747 mniejsza cz. Janowic należała do par. Słaboszów, a większa cz. do par. K. Por. też Mat. do MWK s. 88. Przyjąć więc chyba należy, że najwcześniej w XVII w. cz. Janowic znalazła się w par. K. W 1529 r. pleban z K. wybierał meszne tylko w K. i Śladowie.

1510, 1518 ogrody w cz. plebana w K. → p. 3; 1515 Andrzej Morski [dz. Śladowa] daje kościołowi w K. łąkę k. granicy kalińskiej [i śladowskiej] pod lasem zw. Łaźcami (Lyeszcze)²¹, a Piotr Kaliński 3 stajania roli folw. k. ścieżki z K. do Giebołtowa (Ep. 6 k. 14r); 1529 uposażenie kościoła par. w K.: dzies. z ról folw. w Śladowie wart. 3 grz., z folwarku zw. Promieniem w K. wart. 2½ grz., z 3 folw. tamże wart. 3 grz., meszne w K. i Śladowie – 10½ ćw. żyta i tyleż owsa wart. 2½ grz., kolęda po ½ gr [od kmieci i zagrodników], a od karczmarzy po 2 gr. Wart. uposażenia 11½ grz.; dzies. snop. z łanów kmiec. w K. i Śladowie wart. 15 grz. prebendzie Bosutowskiej w kat. krak. (LR s. 47, 270); 1598 role plebana → p. 2e; w par. K. i Śladów (WR k. 239v).

© 2010-2016 Instytut Historii Polskiej Akademii Nauk” [14]

Z powyższego wykazu wynika [usunięto część sygnatur tekstów źródłowych – przypis mój], iż wymienieni tutaj drobno rycerscy właściciele Śladowa należeli do rycerstwa niebogatego, mało znanego w źródłach historycznych oraz już od XV w. zagrożonego popadnięciem w ubóstwo i wypadnięciem ze stanu.

Poświadczone są ich kontakty z dziedzicami podobnych, drobnoszlacheckich i pobliskich wsi, np.: Kaliny Wielkiej, Szreniawy, Charsznicy, Adamowic i innych wyżej wymienianych. Szczególne związki łączyły majątki Śladowa i Kaliny Wielkiej, rozwinięte do tego stopnia, iż niektórzy Kalińscy i Śladowscy „pisali się z Kaliny Wielkiej i Śladowa”. Na rzecz Kalińskich (i innych rodzin rycerskich, np. Kmitów i Morskich) tracą też Śladów Śladowscy już w XVI wieku.

5. Rycerski pojedynek (miniatura średniowieczna) (źródło: Wikipedia)

Rodzina Śladowskich ze Śladowa w Miechowskim „trzymała” więc chyba wieś zaledwie około dwustu lat, (przed 1381-ok. 1530), a później wieś stała się własnością innych rodzin szlacheckich, przede wszystkim niektórych Kalińskich (którzy w końcu sami stali się tutaj znaną w historii aż do XVIII w. „szlachtą zagrodową”). Być może później reprezentanci rodziny Śladowskich, w całości lub częściowo posiadali jakieś inne majątki ziemskie, albo żyli „na dzierżawach”, jak wielu z ubogiej szlachty.

Nazwisko Śladowski zachowało się w okolicznych miejscowościach przez wszystkie następne wieki, kiedy to dawne rodziny niezamożnej szlachty, własnoręcznie uprawiające swoje grunty, pod względem społecznym spadały często do klasy włościańskiej, o ile nie były w stanie „wylegitymować się ze swojego szlachectwa”. [8]

Przede wszystkim „widzimy ich” w krakowskim w Jerzmanowicach i okolicy (mogli być początkowo dworskimi oficjalistami w starostwie ojcowskim) oraz Książu i okolicy, a także w niektórych miejscowościach świętokrzyskiego i w miastach, np. w Słomnikach, przeważnie jako tzw „zwykłych mieszkańców”. [Geneteka] 

 

Przypisy i Bibliografia:

[1]. M. Z. Wojciechowscy, Polska Piastów, Polska Jagiellonów, Dr. św. Wojc., 1946 ( PPPJ )L.

[2]. Mały słownik kultury dawnych Słowian, pod red. L. Leciejewicza, W.P.,

Warszawa 1972 ( MSKDS )

[3]. J. Roszko, Kolebka Siemowita, Iskry, Warszawa 1980

[4]. T. Gajl, Herby szlacheckie Rzeczypospolitej Obojga Narodów, POZKAL, Gdańsk 2003

( HSRON )

[5]. Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, pod red.

B. Chlebowskiego, F. Sulimierskiego, W. Walewskiego i J. Krzywickiego,

nakł. Autorów, druk. „Wiek”, Warszawa 1880 – 1902 ( SGKP ) oraz

[6]. S. Górzyński, J. Kochanowski, Herby szlachty polskiej, Wyd. U. W. „Alfa”, Warszawa

1994 ( HSP)

[7]. F. Kiryk, R. Kołodziejczyk (red. - praca zbiorowa), Dzieje Olkusza i regionu olkuskiego,

dwa tomy, PWN, Warszawa, Kraków 1978 ( DORO )

[8]. W. Staśkiewicz (red. - praca zbiorowa), Społeczeństwo polskie od X do XX wieku,

Książ. i Wiedza, Warszawa 1988 ( SP )

[9]. Słownik nazwisk współcześnie używanych w Polsce, pod red. K. Rymuta, Inst. Jęz. Pol.,

P.A.N., wersja internetowa (Rym.)

[10]. Polska – moja ojczyzna, Encyklopedia (...), pod red. J. Marciszewskiego, W. P.,

Warszawa 1979 (PMO – E)

[11]. Derwich, M. Cetwiński, Herby, legendy, dawne mity, Kr. Ag. Wyd. Wrocław

1989 ( HLDM )

[12]. https://www.sbc.org.pl/dlibra/publication/8064/edition/7525/content

  [13]. Inne źródła internetowe, np. „Wikipedia” i „Geneteka” oraz https://genealogia.okiem.pl/forum/viewtopic.php?f=5&p=60627

[14]. http://www.slownik.ihpan.edu.pl/search.php?id=7111&q=Kalina%20Wielka&d=0&t=0

Uwaga: Wolno kopiować i cytować pod warunkiem

podania źródła i autora