Paleozoologia 1. Paleozoik – Fauna Syluru
 
Gąbki

[W związku z likwidacją przez Google wszystkich kont Google +, a więc usunięciem z sieci zawartych tam publikacji, ponawiam publikację artykulików z kolekcji Paleontologia na swoim Blogu.]

I. Okazy znalezione w okolicach Olkusza:
1/10/1/84 – 20.09.1976 r., Olewin, las za wsią w okolicy Fabryki Domów
1/10/2/88 – 20.10.1979 r., Osiek, na polu ornym



II. Stratygrafia: powierzchniowo, w piaskach polodowcowych. Podobnie jak występujące na wschód od Olkusza, a przywleczone przez lodowiec zlodowacenia południowopolskiego (Mindel) ze Skandynawii głazy narzutowe wieku gotlandzkiego (Sylur), skamieniałości zostały tu osadzone przez topniejący lodowiec.



III. Rozpoznanie: Gąbki krzemienne (Demospongiae):
1/10/1/84 – Aulocopium aurantium Oswald
Skamieniałość zachowana w całości. Charakterystyczny krzemień paleozoiczny
1/10/2/88 – Hexactinella (?) Jak wyżej, okaz lekko uszkodzony

 1., 2. Widok z obu stron (fot. Ryszard Maliszewski)
 

3. Widok z góry (fot. j.w.)


IV. Informacje o skamieniałościach:
Organizmy morskie, osiadłe, należące do bentosu nieruchomego. Zajmowały środowisko morskie, najprawdopodobniej głębokowodne – batialne oraz otwartego morza. Skamieniałości były autochtoniczne w skałach paleozoicznych, z których pochodziły, lecz allochtoniczne w warstwie znalezienia.
Informacje o Gąbkach z Wikipedii:

Gąbki (Porifera) – typ prymitywnych, beztkankowych zwierząt wyłącznie wodnych (najczęściej morskich), osiadłych, zwykle kolonijnych, o nieregularnym i najczęściej zmiennym kształcie, charakteryzującym się brakiem symetrii. Gąbki należą do najstarszych organizmów wielokomórkowych – zbliżone do nich formy występowały już 1,8 mld lat temu. W zapisie kopalnym znane są ze skamieniałości ediakarskich, datowanych na około 600 mln lat (gąbki krzemionkowe) oraz kambryjskich (gąbki pospolite i wapienne); biomarkery wskazują, że gąbki pospolite pojawiły się już w kriogenie. Typ obejmuje około 8 tysięcy poznanych dotąd gatunków, z czego tylko 150 żyje w wodach słodkich. Są szeroko rozpowszechnione na kuli ziemskiej, głównie w strefie przybrzeżnej oraz na dnie płytkich mórz.

Gąbki są przedstawicielem nibytkankowców (Parazoa). Są to wielokomórkowce, których komórki charakteryzują się wysoką specjalizacją pod względem funkcji. Tworzą one wyraźną warstwę zewnętrzną i wewnętrzną, a pomiędzy nimi występuje mezohyl, nieprawidłowo nazywany mezogleą. W ich ciele nie występują właściwe organy ani tkanki. Brak komórek nerwowych i mięśniowych.

Budują olbrzymie kolonie liczące nawet 50 000 osobników. Żywią się drobinkami pokarmowymi. Dorosłe osobniki przyczepiają się do podłoża i długo uważano je za osiadłe. Zaobserwowano jednak, że postacie dorosłe kilku gatunków mogą się powoli poruszać (ok. 4 mm dziennie) za pomocą wyrostków na dolnej części ciała. Są jednymi z najprostszych zwierząt, nie posiadają nerwów ani żadnych narządów. Ich budowa, a zwłaszcza obecność komórek kołnierzykowatych (choanocytów) sugeruje, że są one bardzo blisko spokrewnione z wiciowcami kołnierzykowymi. Wniosek ten potwierdziły badania genetyczne. Znanych jest ok. 8000 poprawnie opisanych gatunków gąbek, ale szacuje się, że jest ich około 15.000. Te zwierzęta żyją nawet na głębokości 9000 metrów. Pierwsze niepewne skamieniałości gąbek pochodzą już z końcowego neoproterozoiku (600 mln lat temu), niewątpliwie gąbki znane są z początku kambru.

Gąbki występują w wodach całej kuli ziemskiej, przeważnie w morzach i oceanach. Wchłaniają szczątki organiczne przez co pełnią rolę biofiltrów. Nie są chętnie spożywane przez inne zwierzęta ze względu na obecność szkieletu wewnętrznego i zdolność produkcji biotoksyn.

W średniowieczu gąbki były używane w chirurgii, jako materiał szlifierski w jubilerstwie oraz jako podkład pod zbroję rycerską. Dla celów gospodarczych wydobywa się żyjącą w Morzu Śródziemnym gąbkę szlachetną. Gąbka Tethya crypta, posiadająca szkielet krzemionkowy, stanowiła przedmiot badań w leczeniu ludzi chorych na białaczkę ze względu na właściwości hamowania wzrostu komórek ssaków. Oczyszczone szkielety spongoinowe służą do celów higienicznych i tamowania krwi. Gąbki są bioindykatorami, czyli wskaźnikami czystości wód.

 

 4., 5. Gąbki współczesne (źródło: Wikipedia)

V. Datowanie:
Aulocopium aurantium Oswald jest przewodnia dla Gotlandu (Syluru) Ery Paleozoicznej, a więc wiek skamieniałości wynosi ok. 420 mln lat.

6. Życie przy dnie oceanu we wczesnym Paleozoiku (źródło: Internet, str. http://zywaplaneta.pl/tabela-stratygraficzna/paleozoik/ordowik/zycie-w-ordowiku/
 

7. Miejsce w tabeli stratygraficznej (źródło: http://www.wiking.edu.pl/article.php?id=17