Najdawniejsi osadnicy Małopolski - Wstęp
Autor: Ryszard Maliszewski
[Od niepamiętnych czasów teren
Małopolski, niezmiernie starożytnej krainy naszego państwa, do
której od wieków ma szczęście przynależeć ziemia olkuska, był
wielokrotnie zasiedlany przez człowieka i był łącznikiem pomiędzy
Wschodem, a Zachodem Europy, którym to szlakiem, we wszystkich
kierunkach „przewalały się”, będące na różnych etapach
rozwoju biologicznego i społecznego ludy różnych kultur ludzkich.
Tematykę rozpoczynanego aktualnie przeze mnie nowego cyklu artykułów
można by więc wyrazić jeszcze bardziej prostym zapytaniem:
„Kto
tutaj żył przed nami” ...
Równocześnie i może właśnie z tej przyczyny,
było południe Polski najgęściej zaludnioną krainą
geograficzno-historyczną, chłonącą najszybciej wszelkie nowinki
kulturowe, w przeciwieństwie do stale zapóźnionej pod tym względem
północy, czyli Niżu Polskiego. Zasiedlenie Niżu w Epoce
lodowcowej odbywało się bowiem zawsze w zależności od miejsca
chwilowego postoju czoła lądolodu, od jego transgresji, albo
„cofania się” na skutek topnienia mas lodowych. [*]
Najłatwiej poznać i zrozumieć te procesy
zaglądając do kompleksowo omawiających te tematy źródeł,
chociażby do naszej „wspólnej”, popularnej Wikipedii, np. pod
link: https://pl.wikipedia.org/wiki/Prehistoria_ziem_polskich,
ale też i inne.]
Najdawniejsze szlaki migracji człowieka od
epoki kamienia:
Odwieczną „bramą”, otwierającą
drogę dla migracji ludności nowych kultur, była na obrzeżu Śląska
Brama Morawska, którą w niezmiernie dawnych już czasach, śladem
wędrujących tędy stad łownych zwierząt podążały mniejsze lub
większe grupy ludności, opanowując kolejno doliny wielkich rzek i
zasiedlając najpierw Wyżynę Śląską, skąd już tylko „skok
mały”, Pradoliną Wisły i Pradolinami Warty oraz Przemszy,
prowadził nowych osadników na „naszą” Jurę
Krakowsko-Częstochowską (w tym na szeroko pojętą Ziemię
Olkuską), i dalej. Podobne wędrówki odbywały się w
tamtych czasach również od południowego wschodu Europy. W ramach
niniejszego cyklu omawiać będę skrótowo, nie zawsze powszechnie
znane, ale potwierdzone na naszej ziemi ślady pobytu ludności
najważniejszych kultur pradziejowych.][**] [***] Bibl.[25]
1. Pochód stada mamutów doliną rzeki
(źródło: Internet, Zdenek Burian, malarstwo)
[*]. Niezmiernie
mylące i dla laików niezrozumiałe jest używane bardzo
często, nawet w literaturze popularnonaukowej, wyrażenie: „cofanie
się lodowca”. Lodowce bowiem nigdy nie „cofają się” (a jak i
dokąd niby miały by się „cofać” te masy lodowe [??] - „pod
górkę” ??). Tzw „cofanie się” czoła lodowca polega jedynie
na postępującym topnieniu mas lodowych wskutek ocieplania się
klimatu i na zmniejszaniu się ich „napływu” z terenów wyższych
(lodowce, tam gdzie już powstały, stale się tworzą i pełzną w
dół terenu, a w "dolnym biegu" stale topnieją „po bokach”, u podłoża i u
czoła ; gdy topnienie przeważa nad napływem, czoło lodowca
pozornie „cofa się”).
2. Zasięg zlodowaceń
i kultury paleolitu na terenie Polski (źródło:
K. Godłowski [8])
3. Pradoliny rzek –
szlaki komunikacyjne starożytności (źródło:
W. Walczak [31])
4. Krajobraz przed czołem
lodowca (źródło: Z. Bukowski
Bibl.[2])
[***]. W dobie Internetu najłatwiej
jest nam kliknąć w odpowiedni link aby znaleźć szybko potrzebne
informacje. Warto jednak nawet i dzisiaj uzupełnić swoją wiedzę
sięgając do klasycznych źródeł drukowanych. Od wielu już lat
przed „epoką Internetu”, aby pogłębić swoje wiadomości,
dotyczące wyżej wspomnianej tematyki, - zaglądałem chętnie do
moich ulubionych pozycji książkowych, do zapoznania się z którymi
(i z innymi jeszcze) - wszystkich zainteresowanych namawiam:
Bibliografia (do kultur epoki kamienia):
1. Augusta J. i Burian Z., Człowiek kopalny, PZWS Wa-wa
1966
2. Bukowski Z., Dąbrowski K., Śladami kultur
azjatyckich, Cz. I, LSW, Wa-wa 1978
3. Bukowski Z., Dąbrowski K., Świt kultury
europejskiej, LSW, Wa-wa1971
4. Clark J. D. Prahistoria Afryki, B. P. Wa-wa 1978
5. Dart R. A. i Craig D., Na tropach brakującego
ogniwa, PWN, Wa-wa 1963
6. Dubos R., Tyle człowieka co zwierzęcia, PWL Wa-wa
1973
7. Gąssowski Jerzy, Kultura pradziejowa na ziemiach
Polski - zarys, PWN, Wa-wa 1985
8. Godłowski K., Kozłowski J. K., Historia starożytna
ziem polskich, PWN, Wa-wa 1985
9. Hensel Witold, Polska starożytna, PAN IHKM,
Ossolineum, Wrocław 1973
10. Jelinek J., Atlas prahistorii człowieka, PWR i L
Wa-wa 1977
11. Kozłowski J. K., Kozłowski St. K., Epoka kamienia
na ziemiach polskich, PWN, Wa-wa 1977
12. Kozłowski St. K., Pradzieje ziem polskich od IX do
V tysiąclecia p.n,e., PWN, Wa-wa 1972
13. Kozłowski J. K., Kozłowski St. K., Pradzieje
Europy od XL do IV tys. p.n.e., PWN, Wa-wa 1975
14. Laming Anette, Skarby w grocie Lascaux, PWN, Wa-wa
1968
15. Leroi-Gourhan Andre, Religie prehistoryczne, PWN,
Wa-wa 1966
16. More R., Skamieniałymi śladami człowieka, PWN
Wa-wa 1966
17. Praca zbiorowa, Mały słownik antropologiczny, WP,
Wa-wa 1969
18. Praca zbiorowa pod red. Kmiecińskiego J. ,
Pradzieje ziem polskich, Cz. I, PWN, Wa-wa 1989
19. Praca zbiorowa pod red. Jasickiego B., Zarys
antropologii, PWN Wa-wa 1962
20. „Problemy”, miesięcznik, numery wybrane
21. Skrok Z., Wyjście z kamiennego świata, LSW Wa-wa
1986
22. Strzałko J., Henneberg J. I Piontek J., Populacje
ludzkie jako systemy biologiczne, PWN Wa-wa 1980
23. Wendt Herbert, Szukałem Adama, WP, t. I i II, Wa-wa
1961
24. Wojciechowski W., Broń pierwotna i starożytna w
Polsce, WMON Wa-wa 1973
A także uzupełniająco:
25. Dzieje
Olkusza i Regionu Olkuskiego, pod red. K. Kiryka i R. Kołodziejczyka,
26. Hensel W.,
Archeologia żywa, WAiF Wa-wa 1973
27. Praca zbiorowa
pod red. Malinowskiego A. i Strzałko J., Antropologia, PWN Wa-wa –
Poznań 1985
28. Praca zbiorowa
pod red. Malinowskiego A., Antropologia fizyczna, PWN Wa-wa –
Poznań 1980
29. Praca zbiorowa
pod red. Skowrona St. i in., Biologia XX wieku, t. I i II, WP Wa-wa
1971
30. Stęślicka
W., Rodowód człowieka uzupełniony, Omega PWN - Wa-wa 1964
31. Walczak W.,
Jak powstawała rzeźba Polski, BP Wa-wa 1976,
32. Książkiewicz
M., Zarys geologii Polski, Wyd. Geol. Wa-wa 1965,
33. Klimaszewski
M., Geomorfologia ogólna, PWN Wa-wa 1961
34. Praca
zbiorowa, Mały słownik geologiczny, WP Wa-wa 1968, oraz inne.
