Ryszard Maliszewski - Olkusz ... Z całego świata tamta strona

Mitologia – Dzień Peruna

[20 Lipca, jedno z najważniejszych pogańskich świąt słowiańskich, posiadające bardzo starożytną metrykę, ale zarówno w starożytności, jaki i obecnie (przez rodzimowierców), słabo poświadczone w obrzędowości kultu pogańskiego. Wszystkie dzisiejsze kościoły chrześcijańskie oddają cześć Jedynemu Bogu-Stwórcy (judeochrześcijańskiemu „Jahwe”), posiadającemu te same atrybuty co Perun i powielającemu prawie ten sam schemat mitologiczny (rola Boga Nieba i całego Kosmosu).

Jak już wspominałem w cyklu „Indoeuropejski archetyp mitologiczny” „Część II. Urządzanie Świata. Narodziny Kultury.”, Perun-Piorunowładca jest pierwszym i najważniejszym „Aniołem Piorunowym”. Pierwszym i najważniejszym synem Wielkiego Kowala Swaroga i Wielkiej Lochy-Ziemi, powstałym (może) już podczas Pierwszego Krzesania Ognia przy podziale Jaja Kosmicznego na Niebo i Ziemię. Stąd wywodził się pogląd, że Niebo od Ziemi oddzielił Piorun. Jako syn pierwotnego Boga Nieba, Swaroga (por. hinduskie „Swarga” - Niebo), jest pierwszym „Swarożycem”. Równolegle, hipostaza Wlk. Bogini-Żmija Dziennica-Hemera „wyłania z siebie” jeszcze jedną hipostazę niebiańską – Partnerkę dla Piorunowładcy, Perunicę-Perperunę, z którą Piorunowładca nie będzie miał chyba żadnego potomstwa.

1. Starożytne przedstawienie (ryt na skale) „Bóstwa Piorunowego” z

Kotliny Minusińskiej ok. 1500 lat p.n.e. (odpowiadającego słowiańskiemu

Perunowi i bałtyckiemu Perkonsowi-Perkunasowi) (źródło: Bibl., [5])

2. Analogiczna stela kamienna z rytem Piorunowładcy (m-ce i źr.: j.w.)

Bardzo specyficzną Osobą Boską w mitach, jako Matka Piorunowładcy, była w dawnej słowiańszczyźnie postać o imieniu Pergynia, Peregynia, Perginia, wreszcie po zachodniosłowiańskiej „przestawce językowej” - typowo już „polska” Przeginia. O ile mity fińskie podkreślały jej postać jako „Wielką Lochę” (patrz wyżej), o tyle mitologia słowiańska eksponowała jej osobę w postaci Skały-Góry pokrytej Dąbrową (por. Dąb jako symbol i atrybut Boga Piorunów-Peruna). Jak to już wspominałem w innych artykułach, owa Wielka Bogini-Góra-Skała była w słowiańskich mitach na tyle „wyrazista” i w kulcie niezbędna, że każde plemię słowiańskie, osiadłszy w nowej krainie, „szukało w okolicy” góry, która nadawała by się do celu kultu. Warunki do uznania takiej Góry jako obiektu kultu były niezbyt skomplikowane: po pierwsze, w miarę możliwości powinna to być góra wysoka, imponująca, po drugie, u jej podnóża musiało bić jakieś źródło, po trzecie, musiała być porośnięta niezbyt gęstym lasem Dębowym (tzw typ „świetlistej dąbrowy”), najlepiej z jakimś Wielkim Dębem na szczycie. No i oczywiście, przy wyborze Góry ważne były spostrzeżenia, aby „biły w nią pioruny”. Takie Góry nazywano na ziemiach słowiańskich „Jasnymi Górami” (analogicznie do „Gór Swaroga”), albo imieniem Bogini – Przeginiami. Odpowiednikiem germańskim takiego miejsca kultu była „Fairguni” (znacząca dosłownie to samo), oraz celtycka „Hercynia” (Hercynia Silva) (także).

Gdy znaleziono taką Górę, najczęściej otaczano jej wierzchołek palisadą z dębowych bali, czasem nawet potrójną (święty symbol doskonałości) i ustawiano w centrum jakiś posąg, drewniany lub kamienny Boga Peruna, często w otoczeniu Bogów mu podległych. Tam składano ofiary, tam wznoszono modły do Peruna-Władcy Nieba. Czasem budowane tu były jakieś zasłony lub budynki kultowe. Taki charakter miała np. w X wieku, na wzgórzu „pod gołym niebem”, obok dworu książęcego w Kijowie na Rusi - świątynia Peruna [Perynia] (i innych bogów wkoło niego), wystawiona przez kniazia Włodzimierza Wielkiego.

3. Lapończycy oddają cześć Horagallesowi „na Górze”

(źródło: Bibliografia, [3])

Wskutek organizowania przez dawnych Słowian takich miejsc kultu, na ziemiach polskich, do dzisiaj przetrwały nazwy owych Gór, „Jasne Góry”, „Przeginie” itp. Nazwa „Przeginia” była co prawda później także i nazwą dawnego herbu rycerskiego, ale do herbarzy „trafiła” z dawnych mitów. Niektórzy religioznawcy i językoznawcy podnosili argument, że owa „Peregynia” to „kobieta, żona Perkunasa”, bo greckie „gyne” i słowiańskie „żena” (to samo) oznacza „małżonkę”. Ja jednak zgadzam się z tymi, którzy w owym „gyne” „ginia” widzą „Matkę”, bo zarówno przytoczona wyżej grecka forma „gyne”, jak i słowiańska „żena”, oznaczały „kobietę jako rodzicielkę”, od rdzenia „gene” - rodzić (por. też łac. „genero” -”rodzę, płodzę”). Tak więc dla mnie Przeginia pozostanie zawsze i wszędzie „Matką Peruna” (jego żoną będzie Perperuna i „inne” Boginie – patrz dalej).

[W czasach chrześcijańskich, gdy „obalono dawne Bogi” i miejsca ich kultu, na górach tych fundowano najczęściej kościoły i klasztory, aby „przegnać złe, pogańskie moce”.] O świętości takich miejsc dla chrześcijańskiego już później ludu mogą świadczyć liczne, tzw „objawienia Matki Boskiej” wewnątrz tutejszych świątyń lub obok nich, jak choćby kilkadziesiąt lat temu w Przegini „podolkuskiej”.

3B. Była Święta Góra „Pergynia” w Gołonogu (Dąbrowa Górnicza) (lata 50-te)

(źródło: Internet, strona: http://dabrowa_gornicza.fotopolska.eu/290933,foto.html)

3C. Wzgórze w Przegini koło Olkusza 2015 r. (dawniej, gdy wąska tutaj droga

polna stromo pięła się na to wzgórze [bo trakt do grodu Kraków wiódł wszak

przez Ojców], jego imponująca wysokość z tej strony z daleka

rzucała się w oczy) (fot. Ryszard Maliszewski)

Piorunowładca był dla wiernych idealnym Wojownikiem i patronem militarnym. Jest to Następca Ojca, Dievasa-Nieba. Po ojcu, Pan Błyskawicy. Przez swoje kompetencje „Inicjatora, Boga atmosfery i później cyklu wegetacyjnego Przyrody” – związany z ideą Płodności (np. hinduski Indra był zrazu bardziej Bogiem Płodności, niż „Niebianinem”). Piorunowładca jest zawsze Obrońcą i Gwarantem Ładu Kosmicznego (albo przynajmniej „tak mu się wydaje”), jako „etatowy” Zwycięzca mocy chaotycznych i Bogów Chtonicznych.

W „Bylinach”, ruskich „Skazkach” („Opowieściach o tym, co było”), czyli „ocenzurowanych” już w epoce chrześcijańskiej pozostałościach po dawnych mitach, odpowiednik Peruna „Ilja Muromiec” (jego przydomek ma coś wspólnego z Ziemią, - por. słowo „murawa”, chtonicznej proweniencji mrówka „murawiej” i „kamienny mur”), który „trzydzieści pierwszych lat swojego życia przesiedział kamieniem na piecu, mając niewładne ręce i nogi” (aluzja do kamiennego Nieba), był synem „Iwana Timofiejewicza” i „Efrozynii Jakowlewny”. Ponieważ „Ilja” (imiennik chrześcijańskiego Eliasza) był w bylinach na pewno odpowiednikiem Piorunowładcy, z kontekstu wynika, iż to Wielki Kowal Swarog był owym „Iwanem Timofiejewiczem (Jan [oczywiście Chrzciciel], to znany nam już Swarog [„Iwan Kupała”], zaś „Timofiej”, Tymoteusz, to po grecku „odważny silny i gniewny Bóg” - od słów thymos [życie, serce, męstwo, gniew] i theos [Bóg]. [Internet, Słownik Imion]

Matką Ilji Muromca była więc tutaj Bogini Wdzięku, wg znaczenia imion - wesoła i radosna „Eufrosynia Jakowlewna” [od ruskiej formy imienia „Jakub” - skrót aramejskiego słowa ja’aqob’el (niech Bóg ochrania)], a więc „Chroniona przez Boga”. [tamże]

Po przypadkowym zabójstwie w niejasnych okolicznościach swego jedynego (prawdziwego) syna („Sokolniczka” z zapomnianej wersji mitu ?) - Piorunowładca będzie prowadził w Niebie, jako jego Pan i Władca (po zdetronizowaniu swego ojca, Wielkiego Kowala-Dievasa) najczęściej samotny tryb życia, gdyż z racji swoich przywar, jak: surowość, okrucieństwo, nieufność i władczość nie ma szczęścia, ani w miłości, ani w małżeństwie i w życiu rodzinnym. Wszyscy go się boją, ale go nienawidzą, oszukują i zdradzają. Nawet późne dzieci, o których będzie sądził, że są „jego krwi”, będą miały faktycznie innych ojców.

Dowodem na niezbyt wielką cześć oddawaną temu Bogu przez wyznawców mogą być np. słowa, jakimi zwraca się do niego były poganin, po obaleniu i wrzuceniu do rzeki posągu Peruna w Nowogrodzie Wielkim na Rusi: „Ty, Peruszycu, do sytości jadłeś i piłeś, a teraz popłyń precz, płyń ze świata, potworo”. [6]

Piorunowładca „do końca świata” będzie Bogiem Atmosfery, opadów atmosferycznych i pogody. To on pierwszym uderzeniem Pioruna daje znak do nadejścia Wiosny po Zimie. Nawet Wiatry, należące do potomstwa jego wroga, Wielkiego Węża, - służą mu, uznając jego Dominację jako Boga Naczelnego Kosmosu. Służyć mu będą w przyszłości także i Bliźniaki Wężowe-Wilki, pozornie jego dzieci, choć faktycznie, nieświadome chyba tego dzieci Ognistego Węża. Na temat świętego dnia poświęconego Perunowi tak mówi Wikipedia:

„Święto Peruna – starosłowiańskie święto poświęcone jednemu z głównych bóstw słowiańskich – Perunowi. Obchodzone 20 lipca związane było z modłami o koniec deszczów oraz burz i zejście wód do podziemia w związku z dojrzewaniem zboża.”
„W trakcie obchodów święta organizowane są zawody sportowe na cześć Peruna, w trakcie których mają miejsce zmagania mężczyzn między sobą w wybranych dyscyplinach.” (Wikipedia)

Piorunowładca może mieć i przyjmować bardzo różne postacie („Perun jest' mnog” [duńskie „Thor yra dang”]), ale zasadniczo występuje w postaci ludzkiej (boskiej). Jego postacią „zwierzęcą” bywa przeważnie Orzeł i „Niebiański Byk” (grom porównywano do ryku byka). Jego Drzewem zawsze jest Dąb. Jego atrybutami i bronią bywa Kamienna Strzała (echo „kamiennej” natury Nieba, - por. „piorunowe strzałki” – belemnity itp), Dębowa Maczuga, Młot Kamienny (i Kruszcowy), Topór i Topór Obustronny i czasem Trójząb.

4. Słowiański Perun w malarstwie „fantasy” (źródło: Wikpedia)

W mitach słowiańskich Piorunowładca nosi imię Perun (Ilja Muromiec w Bylinach), Świętowit, Rujewit, Porenut, Porowit, bałtyckich Perkunas, Perkons, Ratajnicza (?), scytyjskiej Papajos, irańskiej Piran, Feridunn, Waziszta, indyjskich Pardżanja II, Indra, osetyńskiej Uacilla, kafirskiej Indr, Intr, ormiańskiej Wahagn, geto-dackiej Gebelsis, Zberthurdos, greckiej Dzeus, Zeus (jednak jako hipostaza Dievasa Dziennego Nieba), hetyckiej Teszub, Tarhuna, Taru, Pirwa (?), luwijskiej Santa (?), italskiej Jovisz, Djovis, Jupiter (rola podobna jak w greckiej), celtyckiej Sucellus, Taranis, germańskiej Thor i Donar, sumeryjsko-akadyjskiej Hadad, Adad, semickiej Baal Hadad, arabskiej Allah, hebrajskiej El, Jahwe, fińskiej Ukko, lapońskiej Horagalles.

Wobec tak wielkiej liczby zachowanych starożytnych imion tego Boga, można z czystym sumieniem stwierdzić, że już od czasów najdawniejszych był Piorunowładca dla ludów nostratyckich i w tym indoeuropejskich Bogiem najbardziej „wyrazistym” i najważniejszym.