Dawniej, a dziś –
Olkuskie rzeczki
Dolinka Parcówki Cz.
I
Po dnie
północnego starorzecza byłej pradoliny Przemszy, płynącej w
dawnych epokach geologicznych (jeszcze przed ostatnim zlodowaceniem
północnopolskim) przez dzisiejszy teren Olkusza, pomiędzy
dzisiejszymi wzgórzami Sikorki i Pomorzańskiej Góry od północy,
a Orzechówką i pagórem Skalska od południa, na gliniastym podłożu
zbudowanym z nieprzepuszczalnych osadów polodowcowych, leniwie
sączyły się dawniej ze wspomnianych wzgórz małe cieki wodne,
powodując silne zabagnienie tej, słabo nachylonej ku zachodowi
niecki. Mniej więcej w okolicy dzisiejszego skrzyżowania ul.
Mickiewicza z „nową trasą do Katowic”, na równie podmokłym
podłożu łączyły się one tworząc małą rzeczkę, zmierzającą
na południe, do północnego koryta Baby.
Stan taki znany jest na
terenie nowego miasta Olkusza od czasów średniowiecznych i dawne
mapy wyraźnie ukazują owe zabagnienia, porosłe sitowiem i
trzcinami. Gdy działała północna Sztolnia Ponikowska,
powierzchnia bagien ulegała częściowemu osuszaniu, lecz jeszcze w
XX wieku pozostało po owym „zabagnionym starorzeczu” wiele oczek
wodnych, glinianek, czyli wyrobisk po wydobyciu gliny do produkcji
cegieł (por. ul. Cegielniana) i kafli (dwie kaflarnie na
przedmieściu), stawów i tp „mokradeł”.
O niektórych ciekach
wodnych omawianego terenu już wspominałem (Ciek Pakuska i Ciek
Skalska). Po północnej stronie Doliny Baby pozostał „do
przypomnienia” nieistniejący już dzisiaj, lecz znany z historii
Olkusza Ciek Parcówka, „prawie rzeczka”, znana dawnym Olkuszanom
jeszcze w I połowie XIX wieku. Pozostały po niej w terenie jedynie
ślady dawnej dolinki, stawy (dziś prawie ich już nie ma),
„podmoknięcia”, wątła strużka, cieknąca niegdyś
zarastającym rowem obok kamieniołomu po gruntach mojej rodziny przy
ul. Sławkowskiej i („nomen-omen”) Dzielnica Glinianki oraz ul.
Parcówka, koło dawnego cmentarza Św. Ducha (dziś Parku
miejskiego).
Wiele pozostałości
omawianej dolinki zostało zupełnie niedawno „zamaskowanych”
nową zabudową przedmieść, niwelacją i kilkumetrowym nawet
zasypaniem obniżeń terenu, czego najnowszym przykładem jest
położenie wysokiego kolektora burzowego po terenie byłej łąki
Maliszewskich przy ul. Sławkowskiej. Teren tutaj podniesiono ładnych
kilka metrów, zasypując ów kolektor i przy okazji zabagnioną
pozostałość Dolinki Parcówki. Jeszcze przed II wojną
powierzchnia całego tego terenu , włącznie ze starą ul.
Sławkowską, była tutaj o te parę metrów niższa, co uwidaczniam
na niektórych starych fotografiach. Od roku 1833 poziom nowej szosy
przebiegał już wyżej, a położenie nowej nawierzchni z cegły
klinkierowej w XX wieku „podniosło” ją jeszcze wyżej. Dość
wspomnieć, że dom mojego pradziadka przy ul. Sławkowskiej (obok
parku) budowany w 1880 roku, jeszcze przed tym remontem stał „na
równi z szosą”, a potem, jakby „zapadł się w ziemię”. Będę
o tym wszystkim jeszcze wspominał w artykułach z cyklu „Dawne
rodziny”.
[Równocześnie
przepraszam czytelników, że kilkakrotnie publikuję niektóre stare
fotografie, ale nie zachowało ich się „nazbyt wiele”, żeby do
każdego aktualnie omawianego tematu dołączać inne. Gdyby ktoś
posiadał jeszcze jakieś stare fotografie z terenu Olkusza i
zechciał je kiedyś „u mnie” upublicznić, to proszę uprzejmie
o odezwanie się na mój nr gg (na moim profilu Google+). Będę
niezmiernie wdzięczny!] autor
226. Podmokłe tereny (stawy) na Przedmieściu Parczewskim w pobliżu szosy
do Wolbromia lata 20-te XX w. 1. Obok kaflarni Filawskich, 2. po drugiej
stronie szosy (fot. z arch. Tomasza Strojnego, Przegl. Olkuski, "Poznaj z nami
dawny Olkusz", Emilia Kotnis-Górka)
226B. i 226C. Podmokłe tereny poniżej wzgórz Sikorki 1934 r. (fot. ze zbioru
Narodowego Archiwum Cyfrowego)
226D. Podmokłe tereny koło kaflarni Filawskich lata 60-te (fot. Jan Nosowicz
cyt. Piotr Nogieć, "Olkusz na starej fotografii II")
226E. i 226F. Podmokły teren pomiędzy wzgórzami Sikorki, a centrum handlowym
przy "trasie katowickiej" 2015 r. (fot. Ryszard Maliszewski)
227. Staw po zach. stronie szosy "wolbromskiej" 1938 r. (z arch. Ryszarda Maliszewskiego)
227B. Teren obok (stawy za płotem) 2015 r. (fot. Ryszard Maliszewski)
227C. Inny staw tutaj (nieco wyżej) 2015 r. (fot. j.w.)
228. i 228B. Podmokły teren wid. z ul. Wapiennej, w str. ul. Rzemieślniczej
i Cegielnianej 2015 r. (fot. Ryszard Maliszewski)
229. Podmokły teren na końcu ul. Rzemieślniczej 2015 r. wid. na wsch.
(jeszcze kilka lat temu w tym miejscu sączył się skąpy ciek wodny,
wpadający na ulicy do kratki ściekowej kanalizacji burzowej) (fot. j.w.)
230. Spadek terenu w dół ul. Cegielnianej wid. na pd. 2015 r. (fot. j.w.)
230B. Spadek terenu w str. ul. Niepodległości wid. na zach. 2015 r. (fot. j.w.)
231. Miejsce byłego stawu koło Hotelu Wiktoria (obok trasy) (jeszcze przed
jego budową, staw, choć nieco zarośnięty, był widoczny w terenie) (fot. j.w.)
231B. Podmokłe tereny widoczne z ul. Mickiewicza (wid. na zach.) 2015 r.
(fot. j.w.)
231C. Ul. Parcówka (wid. z ul. Mickiewicza na zach.) (fot. j.w.)
232. Byłe stawy po pd. str. trasy (wid. na zach.) (jeszcze ok. 10 lat temu
stawy te były zarybiane i łowiono tutaj ryby) 2015 r. (fot. j.w.)
232B. Ten sam były staw (wid. na pn.) 2015 r. (fot. j.w.)
232C. "Ujście" z tego stawu do byłego stawu Kubiczków 2015 r. (ślad wody)
(fot. j.w.)
233. Zarośnięty były staw Kubiczków (wid. na pd.) 2015 r. pomiędzy trasą,
a Targowiskiem miejskim (do lat 70-tych XX w. staw był "czynny") (fot. j.w.)
Mapy dla porównania (źródła i opis przy odc. "Dolina Baby"):
c. d. n. (dalszy przebieg Parcówki do ul. Sławkowskiej i Baby)
Logo NAC.
