Mitologia: Archetyp Mitologii Indoeuropejskiej

Część V. Bunt Wielkiego Węża.

Autor: Ryszard Maliszewski

Mit o przekształcaniu Świata i rozwoju Kultury

oraz o rywalizacji boskich braci o władzę nad nim

i posiadanie Wielkiej Bogini (bóstwa płodności) c.d.:

Mit o Drzewie Kosmicznym c.d.:

1). Wielki Wąż zwycięża przejściowo wielkiego Kowala,

zdobywa Niebo, Światła Niebiańskie, Wody śródlądowe

i Ziemię-Wlk. Lochę-Krowę i płodzi z nią potomstwo.

(Drugie pokolenie Bogów)

Wielki Wąż, który zawsze rościł sobie pretensje do władzy nad Kosmosem wszczyna bunt. Od tego momentu Światła Niebieskie (przede wszystkim Słońce i Miesiąc-Księżyc) oraz Wody śródlądowe, bogactwo i Kobieta (Krowa-Wielka Bogini i jej hipostazy) staną się „przedmiotami pożądania” całego Potomstwa Wielkiego Węża.

Światła Niebieskie porywa np. Wielki Wąż, później porwie je jego syn Ognisty Wąż, tegoż Pomocnicy Demony (Zwierzęta Zodiaku), a także jeszcze później opanują je Bliźniaki Wężowe-Wilki, wnuki Wielkiego Węża: Jeździec-Jaryło i Żmij Ognisty Wilk-Strzelec-Apollo.

Tymczasem Wielki Wąż, po zdobyciu Nieba pozostaje „trzecim” Małżonkiem Wielkiej Bogini- Lochy-Ziemi. Do zdobycia Nieba przygotowywał się już od dawna, pozorując pomoc i współpracę z Wielkim Kowalem. Ma jednak ku temu pewne podstawy: jest „Pół-niebianinem”, Współ-demiurgiem całego Kosmosu, a także pomagał Wielkiemu Kowalowi zwyciężyć Wielkiego Wodnika, biorąc udział w „skastrowaniu” tegoż, oraz w „hodowli” Drzewa Kosmicznego. Pomagał również (wprawdzie podstępnie) przy „Krzesaniu Ognia”, kradnąc przy tym część „Iskier”.

Wielki Kowal, poraniony i wygnany przez Węża, ponownie zmuszony jest opuścić Niebo, chroniąc się znów najprawdopodobniej w Podziemiu. Czasowa przegrana i opuszczenie placu boju przez Niebiańskiego Bohatera odgrywa w mitach ogromną rolę. Za każdym razem Bohater jednak powraca, często przy pomocy innych Osób Mitycznych i odzyskuje swoją pozycję.

Wąż Ognisty:

Syn (hipostaza) Wielkiego Węża i Ziemi-Skały-Wielkiej Lochy-Klaczy-Krowy, z którego to powodu może występować w różnych postaciach. Niebo-Powietrze było również „domem rodzinnym” Ognistego Węża, gdyż jego Ojcem był przecież „Pra-wicher”-PraEros-Wielki Wąż. Być może nawet „zrodził się” Ognisty Wąż już w czasie „podpalenia Stogu Siana”, z którego popiołu wyrosło Drzewo Kosmiczne, bo w ostatecznym efekcie „wcieli się” także i w Drzewo, obok hipostazy Wielkiej Bogini-Wielkiej Suki z Drzewa. Jak więc widać, jego zainteresowania są bardzo wielostronne, a walcząc „przez całą wieczność” o władzę nad całym Kosmosem, będzie zawsze zdecydowanym Wrogiem Nieba i Piorunowładcy.

[Właściwie, to Piorunowładca, od pradziejów ma tylko jednego Wroga-Przeciwnika (w wielu postaciach), którym zawsze jest Ognisty Wąż, podobnie jak tegoż Ojciec był Przeciwnikiem Wielkiego Kowala.]

88. Wąż Ognisty (tu w postaci Smoka) w malarstwie „fantasy”

      (źródło: Internet, Malarstwo, Wiktor Korolkow)

Ognisty Wąż jest najbardziej chyba ambiwalentną, kontrowersyjną, a nawet wieloznaczną Postacią w mitologiach. Posiada największą w mitach liczbę swoich hipostaz, często pozornie sprzecznych ze sobą. Mimo to, biorąc pod uwagę znaną maksymę, że „punkt widzenia zależy od punktu siedzenia”, nie sposób oceniać ich zawsze negatywnie (a Nieba pozytywnie), bo Ognisty Wąż bywa w mitach jedynym Bogiem autentycznie zaangażowanym (po Ojcu) w dzieło Płodności w całym Kosmosie. Jest jednak zawsze także „Siłą Płodności Ognistą”, co ma swoje wielkie znaczenie. Szczególnie pozytywną rolę odgrywają Smoki w kulturach i mitologiach wschodu Azji (ludy chińsko-tybetańskiej grupy językowej, od których ten pogląd przejęły ludy „koreańsko-japońskie), gdzie są symbolami płodności, szczęścia i dobrobytu, zawsze przyjaźnie nastawionymi do Ludzi.

Różne mity przechowały w pamięci różne „Zdarzenia Mitologiczne” wyrywkowo, a nawet szczątkowo, dlatego też Ognisty Wąż występuje w nich pod różnymi postaciami „równocześnie, a nawet niechronologicznie” (to coś takiego, jakby aktor „przebierał się co chwilę w trakcie spektaklu teatralnego w różne kostiumy”, grając w jednym dramacie kilka ról jednocześnie). Porównanie to jest tutaj jak najbardziej na miejscu, gdyż mity zawsze były swoistym „teatrem zdarzeń mitologicznych”, bardzo często odgrywanym cyklicznie i nieodmiennie („doroczny dramat mityczny”). Będzie więc Ognisty Wąż w mitach zarówno „Wężem-Królem”, „Złym i Dobrym Wichrem”, „Panem Płodności”, „Opiekunem Zwierząt i Roślin”, jak i „Bóstwem Umierającym i Zmartwychwstającym”, „Panem Krainy Zmarłych” i „Panem Odrodzenia”. Podobnie więc jak w społeczeństwie ludzkim, nie dana „funkcja” danego Boga jest najważniejszą czy jedyną, tylko „ile kto zdołał opanować równocześnie Domen-Królestw”.

Jako tak wielostronny Bóg, Ognisty Wąż będzie przyjmował różne postacie widzialne. Da się więc poznać w mitach w swej, najstarszej może (chyba paleolitycznej jeszcze) postaci: Fallusa-Lingi, jako Pana Płodności, Trójgłowego Kozła (jako Bóstwa Umierającego i Zmartwychwstającego, syna Wlk. Kozy-Ziemi), Odyńca-Dzika (jako syna Wlk.Lochy-Ziemi – Pana Podziemia Zmarłych i Skarbów), Wielkiego Psa-Huragana i Koguta-Wichra oraz właśnie Ognistego Węża-Smoka (jako syna Wlk. Węża). Gdy zachodzi „taka potrzeba” Odyniec-Weles może przyjmować także inne zwierzęce postacie, np. Niedźwiedzia czy Wilka. Z czystym sumieniem można więc stwierdzić, że Ognisty Wąż-Odyniec jest bardziej „mnogi”, niż jego Rywal – Piorunowładca.

Szczególnie wrogimi Niebu hipostazami Ognistego Węża-Smoka będą Wąż, Pies-Huragan (śmiercionośny aspekt tej postaci), Kozioł i Odyniec, ściśle związane z pra postacią Fallusa. Jako złowrogi Pies-Wicher-Huragan jest „najbliżej związany” z postacią Kozła. „Obaj” stanowią aktorów dramatu mitycznego „o śmierci i zmartwychwstaniu”, w którym „Brat-Wilk zabija Brata-Kozła (por. egipski Set, zabójca Ozyrysa), albo zabija Syn Ojca, a cykl ten nigdy nie ma końca (patrz inne, dalsze rozdziały). 

 

89. Set i Thot – malowidło egipskie (dat. nieznane) (źródło: Wikipedia)

Wicher-Huragan, tym razem w postaci „ludzkiej” (boskiej) jest także Nosicielem Strzał Chorób Zakaźnych („morowego powietrza”), jako słowiański Bóg Stribog (pierwowzór jednego z Bliźniaków Wężowych, Wilka-Strzelca-Apollona).

90. Słowiański Stribog (o którego naturę spierają się badacze mitów, a dla mnie -

      „stuprocentowa” hipostaza Ognistego Węża-Smoka, jako Boga Nagłej Śmierci)

      w malarstwie „fantasy” Wiktora Krzyżanowskiego

     (źródło: Internet, str: http://bifrost.it/SLAVI/Schedario/Stribog.htm)l

Jako Fallus-Kozioł Trzygłowy (Pan Płodności), w przyszłości poniesie Ognisty Wąż śmierć z rąk innego Wilka-Bliźniaka Wężowego, Jeźdźca-Jaryły-Aresa (który wraz z Matką, Wielką Suką, będzie sprzyjał Piorunowładcy), wszakże ten akt „ojcobójstwa” nie zakończy faktycznego życia Ognistego Węża, bo nadal będzie on żyć w swoich innych hipostazach (patrz dalszy rozdział o zabijanym i odradzającym się Jaryle). Śmierć Ognistego Węża wywoła „potop jego krwi” (czyli Potop Ognia), do gaszenia którego zmuszony będzie przystąpić Wielki Wodnik (Potop Wody). Po tej swojej „śmierci” Ognisty Wąż zmieni swój „image”.

Jako Wąż-Smok (i Bóg w ludzkiej postaci) występuje Ognisty Wąż w mitach pod imionami: słowiański Smok Wołoszyn, Strzybog, Stribog, Rujewit (?), Bandjak, Wąż Ognisty, Ogneni Zmej (Żmij), Zmej Tugarin, irański Gandarw (?), Waji (?), hinduski Hiranjakas'ipu, Daksza (?), Ahi Budhnja (?), Wrytra, Takszaka, Wis'warupa (?), kafirski Guro i Gisz (?), osetyński Rujmon, grecko-frygijski Pyton i Ladon (?), hetycki ? Hedammu, italski Kakus (?), celtycki Esus (?), germański Hrumgnir, Surt (?), fiński Ognisty Tursas, syryjsko-fenicki Mot i semicki Moloch, Melkart.

Jako Fallus nosić będzie imiona: słowiański Weles, bałtycki Velnias, Velinias, hinduski Wala, Sz'iwa, grecko-frygijski Hermes i Dionizos „starszy”, germański Frey, Italski Liber (?).

Jako Kozioł: słowiański Jaryło „starszy”, bałtycki Pagirnejs (?), dardyjski Sadżigor (?), frygijsko-grecki Sabadzjos, Marsjas (?), Zagreus, Attis, Dionizos „starszy”, ormiański Spandaramet (?), italski Liber, Saturn (?), hetycki Iskallis, Jarri „starszy”, Telipinu (?), Lelwani (?), fenicko-syryjsko-grecki Adonis, syryjsko-fenicko-babiloński Tamuz, Aljan, fiński Lemminkajnen, celtycki Thetra (?), egipski Ozyrys, Apis (?).

Jako Pies-Huragan: słowiański Stribog, hinduski Rudra, Waji (?), germański Loki, Fenrir (?), celtycki Conchobar (?), Culan (?), egipski Set, Anubis (?), fiński „Starzec z Ulappali”. Ma on tak wiele postaci, że nikt dokładnie nie wie jak Pies-Huragan-Rudra wygląda (posiada ścisłe związki z Sz'iwą). 

 

91. Hinduski „wielopostaciowy” Rudra (malowidło indyjskie) (źródło: Wikimedia)

Wąż Ognisty – Odyniec, Przewodnik Dusz:

Najważniejsza może w mitach (przynajmniej słowiańskich) hipostaza Ognistego Węża, syna Wielkiego Węża i Wielkiej Lochy-Ziemi, która „urodziła go pod wodą” i stąd jego z Wodą stałe związki. Jak wiadomo, Ognisty Wąż-Odyniec, po Matce jest Przyrodnim Bratem Piorunowładcy, po Ojcu zaś Panem Płodności, jednak w postaci Odyńca zdobywa nową „specjalność” - staje się Przewodnikiem Dusz do Krainy Zmarłych (po grecku „Psychopompos”). Jak z tego wynika, utrzymuje z tą Krainą stały kontakt, do czasów Potopu Ogólnoświatowego opanowaną przez mroczną i złowrogą hipostazę Wielkiej Bogini – Żmiję-Nocnicę.

Jako syn Wielkiej Lochy-Ziemi występuje Odyniec najczęściej pod postacią Ogromnego Potwornego Dzika, ale może też czasowo przybierać postać Konia (patrz inne postaci Wielkiej Bogini), Niedźwiedzia albo Wilka (por. bajkę „o Czerwonym Kapturku”). Rzadko będzie się też posługiwać postaciami Fallusa i Trzygłowego Kozła (patrz wyżej). Od głębokiej starożytności Bóg-Odyniec-Weles-Kozioł-Dzik przedstawiany jest z trzema głowami, albo trzema tułowiami, najczęściej w postaci „ludzkiej”, „koziej”, „byczej” lub „jeleniej” zarazem. Być może to nawet on przedstawiany jest na paleolitycznym malowidle jaskiniowym z „Jaskini Trzech Braci” w Pirenejach jako Bóg-Jeleń, i być może on jest pierwowzorem celtyckiego Cernunnosa (patrz ilustracja nr 2 – w rozdziale Kosmogonia 1.

Postać hinduskiego Sz'iwy (występującego też często w postaci Fallusa-Lingi) jest równie starożytna w postaci „rogatej” i jako taki, czczony był w Indiach na długo przed pojawieniem się tutaj ludów indoirańskich. 

 

92. Sz'iwa z drawidyjskiej kultury „Doliny Indusu” jako Bóstwo Płodności

      natury (źródło: Wikipedia)

Jest też w mitach (podaniach ludu słowiańskiego) pamięć o tym, że był Odyniec niegdyś Smokiem Wołoszynem i „że miał w sobie Ogień (ogniste oczy), mimo iż żył pod Wodą. Smok Wołoszyn został potem zwyciężony przez Piorunowładcę i tam, gdzie padł, zamienił się w Górę Wołoszyn (Tatry).

93. Góra Wołoszyn w Tatrach (źródło: Wikipedia)

Właśnie w odniesieniu do Odyńca-Welesa niektóre mity podają, że „urodził się w zalanej Wodami Pramorza Jaskini w Potrójnej Górze Kosmicznej” i pewnie dlatego, w swojej „boskiej” postaci jest Odyniec także „trójgłowy”, oraz często uważany jest za syna Wielkiego Wodnika (co nie jest prawdą). Ognisty Wąż-Odyniec na zawsze też zwiąże swe losy z Wodą, ale jego środowiskiem będą wody, do których „mało się wtrąca” Wielki Wodnik i Ognisty Wodnik. Najchętniej więc przebywać będzie w Bagnach, Rzekach, Jeziorach i Studniach, nie licząc Podziemia (Podziemnej i Podwodnej Krainy Zmarłych, leżącej „za Morzem Czerwonym z mitów”, którą Odyniec-Weles zdobędzie ostatecznie po swej „pozornej śmierci” w postaci Węża-Smoka).

94. Weles-Odyniec „troistej” postaci w malarstwie „fantasy”

      polskich Rodzimowierców (źródło:Internet, str.: http://www.rodzimawiara.org.pl/ksiaznica/artykuly   /115-trzygow-weles-bog-wiata-zmarych-magii-przysig-i-byda6.html

Wicher-Kogut:

Ponieważ Ognisty Pies-Huragan obrazował bardziej groźną i potężną Postać Wichru, ta bardziej przyjazna Człowiekowi, Przyrodzie, a nawet Piorunowładcy, jest w mitach wyodrębniona i rzeczywiście nazywana Wichrem-Wiatrem, w przeciwieństwie do Striboga-Rudry-Huraganu, którego kompetencje jako Wiatru „zupełnie się rozmywają”.

Wicher-Kogut jest więc Wiatrem „Dobrym, niosącym Radość, Dawcą ciepła i deszczu, Panem Dobrych Pastwisk. Będzie ojcem Wiatrów Starszych (Marutowie – ich Matka, to Niebiańska Krowa Pstra), a dziadkiem Wiatrów Młodszych ("Stribożi Wnuczi"). Jest także Potężnym Wojownikiem, wraz ze swoimi dziećmi i wnukami, wyjątkowo sprzyjającym Niebu i Piorunowładcy.

W mitologiach jest to: słowiański Wiatr, Pochwist, Poświst, Stryj, bałtycki Wejopatis, Banngputis (?), Bardojats (?), irański Waju, hinduski Wata, Waju, osetyński Galagon, italski Volturnus, grecki Ajolos, Eol. 

 

95. Waju Pan Dobrych Pastwisk (malunek hinduski) ; symbole Wiatru:

      chorągiewki i gazela (źródło: Wikipedia)

96. Pogwizd (słow. Bóg Wiatru) w malarstwie „fantasy”

      (źródło: Internet, Malarstwo, Wiktor Korolkow)

Węże i Smoki „inne”:

Dzieci Wielkiego Węża i Wielkiej Lochy-Ziemi. Są zazwyczaj związane z Ziemią i Podziemiem (symbole ciemności, śmierci, płodności, „ognistości” i mądrości), ale także i z Wiatrem. Z tej przyczyny są Węże-Smoki głównymi reprezentantami chtonicznych i wietrznych Sił Chaosu, płodności i dzikości, oraz zdecydowanymi Wrogami Nieba i Przeciwnikami Piorunowładcy.

Jako postacie ziemskie, Węże przebywają u Podnóża Góry Kosmicznej i Korzeni Drzewa Kosmicznego. Jako Smoki, latają w powietrzu, zachowując wiele cech groźnych Wichrów-Huraganów. Ich Królem jest najpierw ich Ojciec, Wielki Wąż, zaś po jego upadku – ich najstarszy Brat, Ognisty Wąż. Mogą być: Powietrzne, Ogniste i Wodne, nie mające jednak genezy od Wielkiego Wodnika, który wszakże zawsze udziela im schronienia w swoim Królestwie.

W mitologiach bywa ich bardzo wielu, o różnych imionach, np.: hinduski Hirnjaksza, Andhaki (?), Arbuda, Asurowie, Dajtjowie, Dasaowie, Danawowie, Dov, Diwo, Kujawa (?), Nagowie, Nis'umbha i Sumbha, Rakszasy, Najrytowie, Kumbha Karna, Rawana (?), słowiańskie Ażdachy (?), Chały, Ały, Lituny (?),Łamije, Lamie, bałtycki Atwor i Leutuonis (?), Pukis (?), irańscy „pierwotni” Ahurowie, a po „reformie” Devy, Gadharwowie, Apaosza (?), tadżyckie Ażdahory, kafirscy Jaczchowie,, Jusze (?), Bohten Dajak, osetyńscy Wajugowie, frygijski Argytias, ormiańscy Wiszapowie, Ałki, Kadże. Giszeramajry, greckie Lamie (?), Ladon, Giganci (? - patrz ich wężowe nogi), germańscy Asowie (przed „reformą”) i Wanowie (po „reformie”), Hrimthursy, Jotunny, Thursy, fińskie Tursasy.

Olbrzymy i Karły:

Związane z mocami chtonicznymi „zbiorowe” dzieci Wielkiego Węża i Ziemi, a jako takie – przeważnie są w opozycji w stosunku do Nieba i Piorunowładcy, choć niektóre Karły, jako specjaliści od metalurgii i kowalstwa mogą mieć związki z Wielkim Kowalem. W walce z Niebiańskimi Bogami Olbrzymy przeważnie ulegają zagładzie. Karły, jako (w podaniach) Krasnoludy i Krasnoludki, mają wiele wspólnego z Kultem Zmarłych Przodków (kolor czerwony to zawsze był „kolor upiorów i śmierci”) i jako takie często bywają przyjazne Ludziom.

Olbrzymy mają wiele imion, z których część pokrywa się z imionami Smoków-Węży, oraz np.: słowiańskie Osiłki, Asiłki, ormiański Tork, Turg, Turk, greccy Hekatochejronowie, Cyklopi, Lajstrygonowie (?), germański Hrungnir, Skrymir i Trolle, osetyńskie Gumiry (?).

Karły to np.: słowiańskie Krasnoludki, bałtyckie Barzduki, hinduscy Jakszowie, Kubera, osetyńskie Bicenata, ormiańskie Aczocz-Maczocz, greccy Telchinowie, Kure ci, Korybanci (?), Kabirowie, Daktylowie (Palce, - por. „Tomcio Paluszek” z bajek), germańskie Karły, Niziołki, Koboldy, Brokki, Dain, Flara, Galar, Kwasir, Inwaldi, Alwis. 

 

97. Olbrzym na obrazie Fr. Goy'i z 1812 r. (źródło: Wikipedia)

98. Krasnolud „Old Dwarf” z mitologii germańskiej (źródło: j.w.)

2). Piorunowładca, syn Wielkiego Kowala, wkracza do akcji,

wygania Wielkiego Węża, odzyskując Niebo, Światła Niebiańskie,

i Ziemię-swoją Matkę, dla Ojca. Po ponownym ataku strąca Węża

do Podziemia i przygniata go Górą Kosmiczną.

(Drugie pokolenie Bogów) c.d.:

Tym razem Wielki Kowal jest widocznie zbyt osłabiony atakiem Węża, aby skutecznie mu się przeciwstawić, więc po raz pierwszy w historii Kosmosu wkracza do akcji w jego imieniu jego pierworodny Syn – Piorunowładca. W bezpośredniej walce wygania on Wielkiego Węża z Nieba i Ziemi do Dolnego Podziemia (Tartaru), a wyzwala Wielkiego Kowala, Światła Niebiańskie, i Ziemię. 

 

99. Walka Boskiego Bohatera z Wężem w malarstwie „fantasy”

      Konstantina Wasiliewa (źródło: Internet str. http://polonocentryzm.pl/?p=1101

W niektórych mitach Wąż pierwotnie zwycięża Piorunowładcę (a nawet go „połyka”wraz z Niebiańskimi Światłami), ale ten rozcina brzuch Węża, wyzwala Światła i ostatecznie Wielkiego Węża pokonuje. W jeszcze innych mitach Wielki Wąż spada z Nieba dwa razy. Najpierw Piorunowładca strąca go na Ziemię za wywyższanie się ponad Wielkiego Kowala (za próbę budowy Najwyższego Poziomu Nieba). Po raz drugi, za rzeczony Bunt Wielki Wąż zostaje przez Piorunowładcę strącony do Podziemia, gdzie  pozostaje „na wieki” jako Władca Podziemia Demonów. Zakuty tam w łańcuchy Wielki Wąż, co jakiś czas próbuje z nich się uwolnić, powodując tym trzęsienia Ziemi.

Choć „formalnym” Władcą Nieba pozostaje po tym zdarzeniu mitycznym nadal Wielki Kowal, faktycznie zaczyna w nim rządy jego syn, Piorunowładca. Ulubioną tegoż „rozrywką” będzie odtąd strzelanie Piorunami we wszystko, co wyda mu się przeciwne jego władzy, oraz szaleńcze „rozjazdy po Niebie” w towarzystwie swej Niebiańskiej Żony – Perunicy-Perperuny, „najnowszej” hipostazy Niebiańskiej Żmiji Dziennicy.

100. Piorunowładca w malarstwie „fantasy” Wiktora Korolkowa

(źródło: Internet, malarstwo W. Korolkowa)

101. Perunica-Perperuna w malarstwie „fantasy” (nie ma ona

        odpowiedników w mitologiach greckiej i rzymskiej, gdyż

        Dzeus i Jowisz, pełniący tam rolę Piorunowładcy, są

        odpowiednikami naszego Djausa-Swaroga) (źródło: j.w.)

Do tej pory całym Podziemiem, zarówno Podziemiem Demonów, jak i Krainą Zmarłych, opiekowała się Matka Demonów i Żona Wlk. Węża, Żmija Nocnica, czyli mroczna, posępna i złowroga hipostaza Wielkiej Bogini. Obecnie odzyskuje Męża „na stałe” i wspólnie z nim włada Dolnym Podziemiem. Jako ukarany Buntownik-Przeciwnik-Zawistnik, Wielki Wąż nie będzie już nigdy mógł opuścić Dolnego Podziemia, lecz sprawując tam władzę, będzie posługiwał się nieraz Demonami, w celu szkodzenia Niebu. Jego pierworodny Syn-Ognisty Wąż będzie prowadził w Kosmosie własną już „politykę”.

Rola Wielkiego Węża, jako Współ-demiurga i Organizatora Płodności Przyrody już się zakończyła i pozostanie on „na wieki Bogiem unieczynnionym” (Deus otiosus)

102. Wielki Wąż, „Władca Demonów unieczynniony”, w malarstwie „fantasy”

        (źródło: Internet, str.: http://www.cheops.darmowefora.pl/index.php

Genealogia Bogów 4. Królestwo Ziemi i Powietrza (autor: Ryszard Maliszewski)

Bibliografia: w artykule Mitologia: „Wstęp”

Uwaga: Wolno kopiować i cytować jedynie pod warunkiem podania

źródła i autora artykułów !