Dawne rodziny 6. Cz. II. Rodzina Meresów

(pochodzenie rodzin, miejsca zamieszkania, losy w Olkuszu, koligacje)

Autorzy: Maria Majewska i Ryszard Maliszewski

[W artykule nr 6. „Pije Kuba do Jakuba” z dnia 2. kwietnia 2015 roku wspominałem jedną z dawnych olkuskich rodzin, rodzinę Lutyńskich, której „prababką” w Olkuszu była kuzynka mojego pradziadka Ludwika, Leonarda Anna córka Jacka syna Macieja z Maliszewskich Lutyńska (*1859). O jej mężu i tegoż rodzinie przytaczałem tam wszystkie informacje, jakie udało mi się wówczas zdobyć. Wspominałem również, iż małżeństwo Leonardy i Wawrzyńca Lutyńskich miało więcej córek, niż synów i stąd dalsze losy owej olkuskiej rodziny nie są mi dobrze znane. Dzisiaj, dzięki dalszym informacjom otrzymanym od w/w współautorki niniejszego artykułu, mojej dalekiej krewniaczki, Marii z Kubickich Majewskiej z Wrocławia, mogę braki te częściowo uzupełnić. [*]

Jak się okazało, Leonarda i Wawrzyniec Lutyńscy mieli w Olkuszu tylko jednego, jedynego syna, Michała Lutyńskiego (*1902), który w dorosłości mieszkał do końca życia w Kluczach (z żoną Honoratą). Dzieci nie mieli wiec na nich zakończyła się ta gałąź Lutyńskich. Podobnie jak jego kuzyn, Henryk Maliszewski syn Mikołaja, był Michał Lutyński zagorzałym fanem motoryzacji.] [1] (moje dopiski w nawiasach kwadratowych) R.M.

[Już po opublikowaniu niniejszego artykułu, na temat jego treści i opisów niektórych fotografii wniosła pewne poprawki krewniaczka pani Marii Majewskiej, Pani Anna Kaszuba Dębska z Krakowa. Nie pozostaje nam zatem nic innego do wykonania, jak uwzględnić owe poprawki w tekście artykułu. Za ich wniesienie, Pani Annie Dębskiej serdecznie dziękuję!!] RM [4]

M.M.: Mieli jednak Lutyńscy także, tutaj urodzone cztery córki: Bronisławę (*1880 - + 1955), późniejszą Meresową (moją babcię), Annę (później z męża Kłysińską ; o Kłysińskich wspominano we wcześniejszym artykule), Anielę (z męża Kubińską ; także) oraz Mariannę („Manię”, która podobno wcześnie zmarła). Z dziećmi Kłysińskich oraz Kubińskich utrzymywała kontakty jeszcze moja mama.

(Może jeszcze dodam o Kłysińskich: Antoni Kłysiński, mąż Anny Lutyńskiej, dokonał żywota u córki Ani w Gliwicach. Druga córka Tola (?) osiedliła się we Wrocławiu, była pielęgniarką. Rodziny nie założyła. Bywałam u niej. Pochowana na cmentarzu Grabiszyńskim.)

1. Leonarda z Maliszewskich Lutyńska w starszym wieku z dziećmi i wnuczkami

    (od lewej: na pierwszym planie Leonarda z córką Manią (?), na drugim od lewej:

    wnuczka, Maria Meresówna (córka Bronisławy), syn Leonardy, Michał Lutyński

    (rówieśnik Marii Meresówny, przy babci wnuczka, Stanisława Meresówna, siostra Marii)

    (źródło: z arch. Marii Majewskiej)

W domu prababci Leonardy Lutyńskiej było zawsze „ludno i wesoło”. Przy niej wychowywały się często, obok „wujka” Michała, także i wnuczki Meresówny.

1B. Michał Lutyński i Marianna Lutyńska w 1919 r. (źródło: j.w.)

1C. Michał Lutyński w dojrzałym wieku, Klucze (źródło: j.w.)

                                                                     *******

Bronisława córka Wawrzyńca i Leonardy Lutyńskich Meresowa (*1880 - +1955)

[Najstarsza córka Leonardy z Maliszewskich i Wawrzyńca Lutyńskich, urodzona w Olkuszu, gdzie spędzała swoje dzieciństwo i młodość przy rodzicach, zamieszkałych w domu Lutyńskich, zbudowanym przy ul. Szpitalnej na działce odziedziczonej przez Leonardę po ojcu.] R.M.

1D. Działka Lutyńskich i Kłysińskich w 1982 r. (źródło:

       fragm. fot. z arch. Tomasza Strojnego, Przegląd Olkuski, „Poznaj z nami dawny

       Olkusz”, „Okno z widokiem na dawny Olkusz”, Emilia Kotnis-Górka)

1E. Mapa nr I. Lokalizacja domów Lutyńskich i Kłysińskich (ul. Szpitalna)

       (szkic z natury ; autor: Ryszard Maliszewski)

2. i 2B. Były dom Lutyńskich przy ul. Szpitalnej (za domem „Kłysińskich”,

         ruina, od dawna w obcych rękach) w r. 2015 (fot. Ryszard Maliszewski)

M.M.:

Bardzo miłe wspomnienia posiadam o mojej babci Bronisławie z Lutyńskich ; była to osoba o bardzo pogodnym usposobieniu, towarzyska, dowcipna, myślę, że pamiętająca czasy „świetności" swoich przodków ; prowadziła dom otwarty dla młodzieży, krzątającej się wokół córek, dom o starannym wystroju, choć było to mieszkanie na 1-ym piętrze kamienicy, zaludnionej mieszkańcami, z przewagą robotników z kopalni MORTIMER.

Mąż Bronisławy, Andrzej Meres (patrz dalej), również pracował na „mortimerze". [2]

3. Kopalnia „Mortimer” w Sosnowcu-Zagórzu (źródło: „Wikipedia”)

                                                                 ******

{Rodzina Meresów jest najprawdopodobniej pochodzenia mieszczańskiego, być może niemieckiego, węgierskiego lub czeskiego, bo w tych krajach spotyka się nazwisko „Meresz” i „Meres” (może nawet przybyła do Bukowna i Bolesławia z von Kramstami ??). Patrz artykuł:

Dawne rodziny 5. Część III „Przedsiębiorstwo rodzinne” przy ul. Żuradzkiej – Mikołaj Maliszewski

Według słownika Kazimierza Rymuta, w końcu XX wieku żyło w Polsce jedynie 443 osoby tego nazwiska, najwięcej w woj. katowickim i krakowskim. „Geneteka” i „Słownik nazwisk” niczego tu nie wyjaśniają. Czy występujące, szczególnie w świętokrzyskim dosyć popularne, ale dopiero po połowie XIX wieku nazwisko „Meresiński”, może mieć z „naszymi” Meresami jakiś związek, - nie wiadomo.] R.M.

M.M.:

Andrzej Meres senior: (mój pradziadek) żył w Bukownie i Bolesławiu koło Olkusza (*1848 - +1917), i zmarł w Bolesławiu. Pradziadek Andrzej Meres ma w Bolesławiu, do dziś zachowany, już jako zabytek pomnik z 1917 roku.

4. Andrzej Meres (senior, mój pradziadek) (źródło: arch. Marii Majewskiej)

5. Związek małżeński Andrzeja Meresa i Katarzyny z Dyrdów (autor: Maria Majewska)

Małżeństwo to miało w Bukownie kilkoro dzieci: Andrzeja (mojego dziadka - patrz niżej), Ludwika, Mariannę (z męża Czmuchowską, zamieszkałą w Kielcach), Annę (z męża Stęplewską, zamieszkałą w Bukownie), Anielę (z męża Skalską, zamieszkałą w Bukownie), Walerię (z męża Cebo, zamieszkałą w Bukownie) i Stanisławę (z męża Millerową, zamieszkałą w Sosnowcu), wszyscy z domu Meres.

5B. i 5C. Nagrobek Andrzeja Meresa seniora w Bolesławiu (źródło: arch. Marii Majewskiej)

5D. Córka Andrzeja Meresa Seniora i Katarzyny Meresowej, Anna Stęplewska
     z rodziną (córkami i wnuczkami) pocz. II wojny, (Bukowno Wygiełza) 
     (źródło: j.w., z poprawkami Anny Kaszuba-Dębskiej w opisie)

                                                                  ******

Ludwik Meres: (brat Andrzeja) Życie jego było bardziej kolorowe niż brata Andrzeja. Był policjantem. Z gniazda rodzinnego wyjechał do Paryża (ciekawe dlaczego tam? czyżby wybuch I wojny światowej ?) Potem mieszkał w Warszawie, gdzie prowadził do wybuchu II wojny dwa sklepy kolonialne. Jeden na ul. Gęsiej 87, drugi gdzie indziej, ale gdzie - nie wiem. Po wojnie osiadł w Bukownie gdzie zakupił sporą posesję z ciekawym, dwuskrzydłowym domkiem, podobno przyjmował letników i tam dokonał żywota (na poczcie dopadł go zawał). Właśnie Ludwik Meres był fundatorem pomnika swego ojca w Bolesławiu (Andrzeja starszego oczywiście). Formalną właścicielką mająteczku została Hania, bratanica Ludwika, czyli siostra mojej mamy).

6. NN., Ludwik Meres i Staś Czmuchowski (źródło: (źródło: arch. Marii Majewskiej)

7. Ludwik Meres z żoną (źródło: j.w.)

8. Ludwik Meres z NN. rodziną za granicą (źródło: j.w.)

9. Marianna z Meresów Czmuchowska z dziećmi: Marią i Jankiem (siedzą) ; rodzina:

    Anna i Wacław Sadowscy (stoją) (źródło: j.w.)

9B. Stanisława z Meresów, c. Andrzeja z córką Ireną 1945 r. (źródło: j.w.)

                                                    ********

Andrzej Meres junior: (mój dziadek, *1880) z Bukowna i Bolesławia, urodzony w Bukownie, był najprawdopodobniej uczniem i czeladnikiem kowalstwa u któregoś z olkuskich Maliszewskich, właściciela kuźni (a skoro ojciec Andrzeja, także Andrzej Meres (senior) zamieszkiwał też i zmarł w Bolesławiu, a tamże w majątku von Kramstów prowadził kuźnię Mikołaj Maliszewski syn Jacka (brat Leonardy z Maliszewskich Lutyńskiej), to tam najpewniej obaj Meresowie przynajmniej czasowo pracowali) i może tam poznał dziadek Bronię Lutyńską - panienkę z „dobrego domu", siostrzenicę Mikołaja Maliszewskiego. Muszę jednak przyznać, że dziadek nie był zwykłym kowalem, skoro do kościoła św. Joachima w Zagórzu wykonał kute żyrandole. [3]

10. Andrzej Meres (junior, mój dziadek) (źródło: j.w.)

11. Od lewej: Ludwik Meres, Andrzej Meres, Stanisław Czmuchowski (stoją),

(siedzą): Stasia Meresówna, Bronisława Meresowa, Maria Meresówna)

(źródło: j.w.)

11B. Bronisława z Lutyńskich Meresowa (moja babcia) (źródło: j.w.)

Meresowie po Andrzeju mieli ogółem 5 córek, z których dwie zmarły w dzieciństwie. Pozostały przy życiu trzy: najstarsza moja mama Maria (1902-1992), z męża Kubicka, następnie syn Józef, a dalej córki: Stanisława i Bronisława-Hania.

                                                               ********

Najstarsza córka Meresów – Maria z Meresów Kubicka (*1902 - +1992) (moja mama), kształciła się, najpierw w renomowanym gimnazjum im. A. Zawidzkiej w Dąbrowie Górniczej. Potem uczęszczała do liceum w Olkuszu. Mieszkała wtedy na Szpitalnej i bardzo miło zawsze wspominała „babcię Lutyńską". Głośna była w prasie olkuskiej w1918 r. sprawa postrzelenia przez ucznia tego liceum, koleżanki - właśnie Marii Meresówny. Na szczęście mama przeżyła (a był już nekrolog w gazecie). Nie mogła jednak mówić, ponieważ nabój trafił Marię w twarz w okolicy brody, minął tchawicę i wyleciał z tyłu szyi.

12.. Maria z Meresów Kubicka w czasach licealnych (źródło: j.w.)

12B. Kartka do szpitala (źródło: j.w.)

Mężem Marii Meres został Józef Kubicki (mój ojciec, 1876-1959) zamieszkały w Sosnowcu, przedsiębiorca budowlany, w prezencie ślubnym kupił Marii sklep kolonialny (skąd te ciągoty do handlu....?). W chwili śmierci Maria z Meresów Kubicka miała 90 lat i mieszkała ze mną we Wrocławiu.

12C. Maria z Meresów Kubicka z mężem (Józefem Kubickim) 1939 r.

        (źródło: j.w.)

Jej siostra, Stanisława z Meresów Szproch żyła i zmarła w Zagórzu (1907-1996). Mężem Stanisławy Meresówny był Franciszek Szproch, 1900-1960) urzędnik Powiatu Będzińskiego. Ostatnie 10 lat był sekretarzem Urzędu Gminy Łosień. Bezdzietni ; serdecznie gościli zawsze dzieci sióstr: Marii i Hani.

13. Stanisława z Meresów Szproch, Łosień 1929 r. (źródło: j.w.)

Najmłodsza z córek Meresów, Bronisława Hania z Meresów Bucka (1919-2005) (mąż Eugeniusz Bucki inżynier architekt, Katowice). Każda z dwóch „dzietnych” MERESÓWIEN miała tzw. „parkę” dzieci. Myślę, ze „panny Meresówne” spełniły swoje aspiracje.

Gorzej powiodło się jedynemu synowi Meresów, Józefowi (był maszynistą pociągu „na kopalni”) - nie doczekał się własnego potomstwa, za to chętnie opiekował się pasierbami. Był trzykrotnie żonaty.

14. Hania z Meresów w dzieciństwie 1929 r. Katowice (źródło: j.w.)

15. Bronisława z Lutyńskich Meresowa, niżej jej córki: Hania, Maria

      i Stanisława (z lewej dzieci Marii) w Zagórzu (źródło: j.w.)

Dodam, że krewniaczka z rodu Meresów, Anna Kaszuba-Dębska z Krakowa przygotowuje przyczynek do Monografii Bukowna, redagowanej przez olkuskiego historyka, Olgerda Dziechciarza (uzupełnienie Anny Kaszuba-Dębskiej z Krakowa) ...te tereny mają sporo wspólnego z miejscem pochodzenia mojego pradziadka .

Przypisy:

[*]. R.M. Pozwalam sobie tutaj dołączyć linki do sympatycznej twórczości literackiej syna Marii Majewskiej, Andrzeja Majewskiego z Wrocławia: http://docplayer.pl/2881735-Andrzej-majewski-niestrudzony-wedrowiec.html.,

oraz filmowej, jej drugiego syna, Wojciecha Majewskiego: http://www.filmweb.pl/film/Przebudzenie-2010-572925

[1]. R.M.: wg Marii z Kubickich Majewskiej.

[2]. R.M.: Internet, „Wikipedia”: Kopalnia „Mortimer” - w 1851 r. Jacek Siemieński założył w Zagórzu kopalnię węgła kamiennego pn. „Ignacy”.

Historia:

Zagrożony konfiskatą majątku po powstaniu styczniowym, w którym uczestniczył, sprzedał ją w 1864 r., wraz z dobrami ziemskimi Gustawowi von Kramście. Nowy właściciel przebudował kopalnię w latach 70. XIX w. wydobycie węgla w zakładzie gwałtownie wzrosło, co spowodowane było m. in. zwiększeniem zapotrzebowania na to paliwo. Poważnym odbiorcą węgla, obok hut cynku, stały się koleje żelazne.
Po śmierci G. von Kramsty (1869) kopalnia przeszła w ręce jego spadkobierców - córki i dwóch synów, a następnie utworzonego przez nich (1883) Gwarectwa von Kramsty. Do największych inwestycji sukcesorów należało wydrążenie w 1880 r. drugiego szybu wydobywczego - „Mortimer” - od którego w końcu XIX w. kopalnia otrzymała nazwę.
W 1891 r. zakład kupili kapitaliści francuscy zgrupowani w Towarzystwie Kopalni i Zakładów Hutniczych Sosnowieckich. Towarzystwo dokonało wielu inwestycji – powstała m.in. nowa zabudowa przy szybie „Ignacy” oraz łaźnia i budynki administracyjne. W 1898 r. „Mortimer” osiągnął rekord wydobycia wynoszący 502693 tony. W następnych latach produkcja węgla systematycznie spadała w 1913 r. wynosiła 208161 ton.

Okres I wojny światowej:

W latach I wojny światowej zakład znalazł się pod przymusowym zarządem niemieckim. Najniższy poziom wydobycia – 114 414 ton – odnotowano w 1915 r.

Okres międzywojenny:

W okresie międzywojennym kopalnia pozostała własnością Towarzystwa Kopalń i Zakładów Hutniczych Sosnowieckich. Przejściowo w latach 1920 - 1927 nosiła poprzednią nazwę „Ignacy”. „Mortimer" dotkliwie odczuł skutki wielkiego kryzysu gospodarczego. Mimo protestu załogi, w 1933 r. kopalnia, wraz z sąsiednim „Klimontowem"” została unieruchomiona i zatopiona.”

[3]. R. M.: Podobnie jak Jan Jarno w kościele w Olkuszu.

[4]. Uzupełnienia i poprawki Anny Kaszuba-Dębskiej z Krakowa.

Bibliografia:

Źródła archiwalne i terenowe:

1. Archiwum Państwowe Chrzanów

Akta Miasta Olkusza: - Akta Metrykalne, w tym Regestr Metryk Parafii Olkusz,

2. Wypisy z akt USC parafii: Olkusz, Bukowno, Bolesław, Zagórze i sąsiednie,

3. Pamiętniki i relacje ustne:

- Ryszard Maliszewski, Historia małopolskiej gałęzi rodziny

Maliszewskich (Opracowanie w posiadaniu autora),

- Relacja Marii Majewskiej z Wrocławia.
- Poprawki Anny Kaszuba-Dębskiej z Krakowa

4. Materiał kartograficzny:

- Ryszard Maliszewski, Mapka Działek Macieja mł. Maliszewskiego przy 

  ul. Szpitalnej w Olkuszu ok. poł. XIX w. , Lutyńskich ze sch. tego wieku i 

  Mikołaja Maliszewskiego po 1902 r.

5. Materiał fotograficzny autorów, w tym z arch. Marii Majewskiej
   i z Internetu.

Źródła i opracowania drukowane:

1. Rymut K., Nazwiska Polaków, wersja internetowa z wyszukiwarką nazwisk

(http://herby.com.pl/).

                                                         ******

(Uwaga: Wolno kopiować i cytować jedynie pod warunkiem

podania źródła i autorów artykułu !)