piątek, 14 grudnia 2018

Pradzieje Małopolski –

Mezolit - 14. Kultura janisławicka


Zespoły janisławickie [1]


I. Informacje o epoce i kulturze:
    O kulturach mezolitycznych panujących na ziemiach polskich w mezolicie pisałem już w artykułach poprzednich. Tutaj przypomnę jedynie ogólne informacje na temat życia ludności mezolitycznej oraz wspomnę o młodszej fazie polskiego mezolitu, reprezentowanej przez kulturę janisławicką (również i chojnicko-pieńkowską, o której tu nie wspominam).
„Mezolit (gr. mesos 'średni' i lithos 'kamień'), środkowa epoka kamienia, epipaleolit – środkowy okres epoki kamienia trwający od około 11000 – 7000 p.n.e. na Bliskim Wschodzie i około 8000 – 4800 p.n.e. na terenach Niżu Środkowoeuropejskiego, stanowiący stopniowe przejście od paleolitu do neolitu i związany z postępującymi przemianami klimatycznymi (schyłek zlodowacenia).” [Wikipedia]

„Okres ten cechuje przejście z gospodarki łowiecko-zbierackiej do gospodarki wytwarzającej. (...) Podstawowe źródła wyżywienia w okresie mezolitu stanowiły zbieractwo, łowiectwo, rybołówstwo i początkowe rolnictwo, nastąpiło udomowienie owcy i świni. Wynalezione zostały: siekiera, łuk, czółno, rozpoczęto wydobycie krzemienia w kopalniach odkrywkowych (w Polsce – Orońsko), pojawiają się wyroby mikrolityczne, początki plecionkarstwa i tkactwa. Ludność mezolityczna prowadziła jeszcze na ogół koczowniczy tryb życia (okresowe osady otwarte i schronienia skalne).” [j.w.]

„Kultura janisławicka – późnomezolityczna kultura, zwana również cyklem wiślańskim. Niekiedy bywa określana (…) kręgiem janisławickim. W tym ostatnim ujęciu grupy wchodzące w skład Janisławickienu traktowane są jak kultury. Nazwa jednostki kulturowej związana jest z miejscowością Janisławice koło Skierniewic.” (...)
„Rozwój owej jednostki kulturowej wyznaczają daty od ok. 6 do ok. 5 tys lat temu. Powstanie tej kultury nie jest do końca poznane, jednak wskazuje się na wschodnią proweniencję. (…) Zanik k. janisławickiej spowodowany był rozwojem kultur neolitycznych, co zapewne wiązało się z powolnym przechodzeniem społeczności na gospodarkę wytwórczą. Chronologia tej kultury mocno zazębia się z obecnością neolitycznych kultur pochodzenia naddunajskiego. Charakter tej współegzystencji, choć ciekawy, nie jest jeszcze poznany.”

„Zespół zjawisk kulturowych utożsamianych z omawianą kulturą obejmował swym zasięgiem obszary pokryte lasostepem i lasem czyli tereny od górnego Podnieprza aż po górną i środkową Wisłę. Jednak elementy janisławickie występują znacznie szerzej, poza zwartym zasięgiem. Na Śląsku i w Wielkopolsce oraz na Kujawach występują w kontekście kultury chojnicko-pieńkowskiej. Na wschodzie dochodzą do Siewierskiego Dońca, na północy po Dźwinę, gdzie mieszają się z grupami kundajskimi.”
„Obozowiska, przeważnie kilkuszałasowe, zakładano na wydmach oraz terasach rzecznych. (...)

„Stanowisko eponimiczne dla tej kultury, łączy się ze znaleziskiem grobowym. Zmarłego złożono w pozycji siedzącej i posypano ochrą. Prawdopodobnie czerwona barwa miał symbolizować krew – życie. Pochówek zawierał rdzenie i (…) , 21 zbrojników (układ sugeruje pęk strzał), wióry, tłuczek kamienny oraz przedmioty rogowe, kościane oraz z kłów dzika. Naszyjnik zawierały także dwa groby z Pierkunowa gm. Giżycko, gdzie również użyto ochry. Zmarłych pochowano w pozycji leżącej.” [Wikipedia]


I. Życie człowieka (mezolit) (źródło: Internet, autor nieznany [3])
 













 II. i IIB. Czaszka człowieka z grobu w Janisławicach (źródło: Internet, [5])



Muzea Pradziejów Małopolski i inne:


II. Inwentarze i znaleziska luźne:




1. Narzędzia mezolityczne kult. janisławickiej (Częstochowa, Dolina Warty, Małopolska) (źródło: [2])



2. Rekonstrukcja grobu kultury janisławickiej (postawa siedząca) i jego bogate wyposażenie: wyroby z kamienia ozdoby z kości i rogu. Czas 5500 lat pne. (źródło: Internet [4])

 












 3. Zespół dodatków grobowych (Janisławice, Małopolska) (źródło: Internet [5])
3B. Sztylet mezolityczny z kości tura (źródło: Internet [5]) 
 


4. Zbrojniki janisławickie (groty strzał) (od ok. 6,5 do ok. 5 tys. l.pne.
Łęg Starościński. Ze zbiorów Muzeum Kultury Kurpiowskiej w Ostrołęce)
(Mazowsze) (źródło: [6])
 

5. Narzędzia janisławickie (Grzybowa Góra i in., Małopolska) (źródło: [1])
 













 6. i 6B. Zasięg kultury janisławickiej w Polsce (źródło: [1] i Wikipedia)



III. Datowanie:
Podając za Kozłowskimi można określić wiek znalezisk kultury janisławickiej w Polsce na ok.
6 do 4 tysięcy lat p.n.e., na okres Atlantycki, optimum klimatyczne Holocenu. 
 

7. Miejsce w tabeli stratygraficznej (źródło: przypis [1], str. 21)


Przypisy:

[1]. Kozłowski J. K., Kozłowski St. K., Epoka kamienia na ziemiach polskich, PWN, Wa-wa 1977

- Kozłowski J. K., Kozłowski St. K., Pradzieje Europy od XL do IV tys. p.n.e., PWN, Wa-wa 1975.

- Kozłowski St. K., Pradzieje ziem polskich od IX do V tysiąclecia p.n,e., PWN, Wa-wa 1972

[2]. PMA Kraków: [1-4]. Artefakty znalezione 13 marca 1975 r. w Częstochowie przy Al. Pokoju, w Dolinie Warty, w wykopie lub nawet powierzchniowo (bo mogły się do wykopu osunąć podczas jego kopania), w piaskach i pylastej glince lessowej (plejstoceńsko-holoceńskich), na przestrzeni zaledwie 0,5 m2. Mogą tu jednak być allochtoniczne, bo odkryte na terasie zalewowej Warty. Narzędzia wykonane przeważnie z krzemienia brązowo-żółtego, jedno z czekoladowego, prawdopodobnie pochodzenia południowopolskiego.
1).- 4). - Skrobacze, dosyć sporych rozmiarów, używane prawdopodobnie w poziomych oprawach z kości lub drewna. Niektóre mogły tez pełnić inne funkcje. Bardzo typowe dla kultury janisławickiej, szczególnie nr nr 2) i 4) są mocno podobne do niektórych okazów z Poręb Dymarskich, Grzybowej Góry i Janisławic. 3). - średniej wielkości skrobacz krzemienny zębatownękowy, również dosyć charakterystyczny dla przemysłu janisławickiego.



























8., 8B., i 8C. Sposoby oprawy innych narzędzi mezolitycznych (źródło: Internet, [7])

Jako znaleziska odosobnione, nie mogą być dowodem na stałe zamieszkiwanie tutaj człowieka kultury janisławickiej, ale świadczą o epizodycznym pobycie (albo wędrówkach) na tym terenie ludności mezolitycznej tej kultury, prowadzącej w środowisku leśnym gospodarkę typu zbieracko-łowiecko-rybackiego, polując na wszelką dostępną tutaj faunę..


    9. Podobny typ krajobrazu (lasostep) (źródło: Internet, Wikipedia i [8])
http://www.pma.pl/2016/Janislawice/zabytki-kosciane-ozdoby-3.php
http://www.pma.pl/2016/Janislawice/nowe-spojrzenie-na-czlowieka-z-janislawic.php

[6]. http://www.kulturalowiecka.pl/region_prehistoria.html


[7]. http://www.zabytki.pl/sources/muzea/lodz/lodz-archeo01.html
http://www.keap.umk.pl/eksperymenty-z-broni261-miotan261.html

[8]. http://www.kudi-podroze.pl/rosja-mongolia-2008-czesc-1/



Uwaga: Wolno kopiować i cytować jedynie pod warunkiem podania
źródła i autora !!


Autor: o