czwartek, 4 maja 2017

Dawne rodziny 12. „Jedzie pociąg z daleka...” Część IV.
 
(pochodzenie rodzin, losy w Olkuszu, koligacje)


Autor: Ryszard Maliszewski



Spośród dalszej rodziny, niż potomstwo mojego pra pradziadka Aleksandra Maliszewskiego, tylko dwaj synowie jego stryjecznego kuzyna, Mikołaja Maliszewskiego syna Jacka, mieli w życiu styczność z kolejnictwem, jednak tylko jeden z nich został zawodowym kolejarzem, czynnym aż do końca życia. Byli to: Edward Jan i Leon Maliszewscy.


Leon Maliszewski syn Mikołaja syna Jacka (*1894)


Szóste dziecko, a trzeci syn Mikołaja Maliszewskiego syna Jacka, urodzony
w Bolesławiu koło Olkusza z matki Cecylii z Paszkowskich. W dzieciństwie zamieszkały przy rodzicach, najpierw w Bolesławiu, gdzie jego ojciec prowadził warsztaty kuźnicze von Kramsty (matka była córką rządcy tego majątku), później w Olkuszu, gdzie ojciec w 1902 roku zbudował własny dom (ul. Szpitalna, róg Żuradzkiej).

Leon ukończył podobnie jak jego bracia Szkołę Rzemieślniczą w Olkuszu przy ulicy Górniczej i zaczął pracować jako ślusarz, ale z chwilą wybuchu I wojny światowej, aby uniknąć poboru do wojska (miał wówczas 20 lat), wraz ze starszym bratem Edwardem wyjechał na Węgry, gdzie w Budapeszcie pracowali przez całą wojnę w fabryce lokomotyw.



1. Parowóz austriacki typu kk StB 59 (polski Th 24) 1919 r. (źródło: Internet NAC [1])

Dzięki tej praktyce, po powrocie do kraju w 1918 roku, mogli obaj zatrudnić się w przemyśle, w charakterze specjalistów od ustawiania maszyn. Ponieważ Leon bardzo dobrze znał się również na budowie i obsłudze parowozów, wkrótce przyjął posadę maszynisty parowozu w parowozowni Łazy koło Będzina.


2. Parowozownia Łazy współcześnie (źródło: Internet, Łazy, str j.w przyp. [2])



W tym czasie, w roku 1920, zaraz po bracie Edwardzie, ożenił się Leon Maliszewski w Zagórzu z siostrą żony Edwarda Maliszewskiego, Emilią z Ratyńskich z Józefowa (obecnie Sosnowiec). Wraz z rodziną, tj żoną i dziećmi: synem Marianem (*1921), zmarłym w dzieciństwie w wieku 4 lat), Haliną (*1923), późniejszą Paluszyńską, i Romaną (* 1927), późniejszą Sobczykową, zamieszkiwał w Ząbkowicach Będzińskich, w pobliżu Łazów. Tamże spędził całe życie.



3. Stacja kolejowa w Ząbkowicach przed II wojną (źródło: Internet, Wikipedia)


Leon Maliszewski utrzymywał kontakty rodzinno – towarzyskie przede wszystkim ze swoim rodzeństwem (np. z bratem Edwardem zamieszkałym w Zagórzu), ale też i z dalszą rodziną, np. z Franciszkiem Maliszewskim (bratem mojego dziadka) synem Ludwika z Olkusza. Franciszek zamieszkiwał nawet czasowo u Leona w „kawalerskich czasach”, gdy pracował w Dąbrowie Górniczej. Nic więc dziwnego, że Leon w 1929 roku był proszony do Olkusza, na ojca chrzestnego Leszka Maliszewskiego, syna Franciszka (o Leszku Maliszewskim informacje w jednym z dalszych artykułów cyklu).

O majątku Leona wiadomo tylko tyle, że miał on w Zagłębiu w Ząbkowicach przy ul. Kościelnej
własny dom, w którym po jego śmierci pozostała córka, Romana Sobczykowa. Poza tym dziedziczył zapewne coś z majątku wspólnego po Mikołaju Maliszewskim w Olkuszu, ale skorzystały z tego spadku właściwie tylko jego córki, bo podział majątku Mikołaja dokonał się na długo po śmierci Leona.
Leon żył bardzo krótko (43 lata). Zginął tragicznie w wypadku kolejowym na stacji kolejowej
w Ząbkowicach. Pochowany jest na cmentarzu w Ząbkowicach, gdzie 33 lata później spoczęła obok niego jego żona Emilia z Ratyńskich.



4. Fotografia symboliczna (parowóz, symbol kolejnictwa) (źródło: Internet, Wikipedia)


Emilia z Ratyńskich Maliszewska (*1898)


Z Ratyńskich z Józefowa gmina Zagórze (obecnie Sosnowiec), urodzona w Józefowie z matki Emilii (nazwisko panieńskie matki i imię ojca nieznane). Brak również bliższych informacji na temat tej rodziny. Wydaje się, że podobnie jak Maliszewscy, Ratyńscy wywodzili się ze zubożałej szlachty. W herbarzach wymieniane są rodziny Ratyńskich herbów: Gąska, Krzywda, Lubicz, Łabędź, Ślepowron i Ratułt. W końcu XX wieku, wg Rymuta, zamieszkiwało w Polsce 1.899 osób tego nazwiska, w tym w katowickiem 58.

Geneteka nie podaje w śląskiem żadnych interesujących mnie metryk do tego nazwiska, jedynie w Częstochowie w parafii św. Zygmunta urodzenie się Adama Reteńskiego (?) syna Pawła i Marianny, ale wątpliwy to związek. [3] Również i w Małopolsce nie znajduję metryk z tej rodziny. Dopiero świętokrzyskie co nieco wyjaśnia. Tutaj odnajdujemy np. w Obrazowie narodziny Balbiny Marianny Ratyńskiej (akt nr 146) córki Grzegorza i Franciszki z Głuchowskich, zaś w Sandomierzu w roku 1812 (akt nr 59) urodzenie się Karola Ratyńskiego. Również i w Busku-Zdroju w roku 1829 (akt nr 45) rodzi się Nepomucena Ratyńska, tamże w roku 1835 (akt nr 44) Florentyna Ratyńska, zaś w 1836 Józef Ratyński (akt nr 85). Inny chyba Józef Ratyński zmarł w Busku w roku 1835 (akt nr 170), zaś w 1843 w Sandomierzu (akt nr 87) Jan Ratyński. Wszystko to są niestety metryki dopiero XIX-wieczne i nic nie mówią o wcześniejszych dziejach tej rodziny we wspominanych regionach. [3]
 
Może i łódzkie coś by tu wyjaśniło, ale i tutaj pisownia nazwiska nieco zmienna (np. Rateński). A może też i Mazowsze (np. Miedzno, Rokitna) mogą wywieść tę rodzinę, co najpewniejsze, ale z XVIII wiekiem i tutaj skąpo. Nie za bardzo może być w tej sprawie pomocny nawet Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego, bo i rodzin tego nazwiska zbyt wiele przytaczają herbarze, i choć miejscowości tego „imienia” (np. „Ratyniec”, „Ratyn”) niewiele było, to niczego pewnego dane ze Słownika nie przytaczają. Mógłby to np. być Ratyniec Stary i Nowy w ziemi sokołowskiej na Podlasiu, albo Ratyńce w pow. mińskim na Mazowszu, które jeszcze w I połowie XIX wieku należały w połowie do Ratyńskich, ale których (?), „zagrodowców” czy dziedziców „cząstkowych” (?) - doprawdy wiedzieć nie mogę.

Od roku 1920 stała się Emilia z Ratyńskich żoną Leona Maliszewskiego i matką jego dzieci.
W 1937 roku owdowiała i odtąd zamieszkiwała jedynie z córkami. Zmarła w wieku 70 lat w Ząbkowicach i tamże została pochowana w grobie swego męża, zmarłego 33 lata wcześniej.


Przypisy:


[2]. Internet, str


Bibliografia:


Źródła archiwalne i terenowe:

1. Archiwum Państwowe Chrzanów
Akta Miasta Olkusza: - Akta Metrykalne, w tym Regestr Metryk Parafii Olkusz,

2. Wypisy z akt USC parafii: Olkusz, Bolesław, Zagórze i z Genneteki,
 
3. Dane z nagrobków: Olkusz, Strzemieszyce, Będzin, Grodziec, Czeladź, Bolesław,
Trzebinia, Zagórze, Częstochowa,
   
4.Pamiętniki i relacje ustne:
- Ryszard Maliszewski, Historia małopolskiej gałęzi rodziny
Maliszewskich (Opracowanie w posiadaniu autora), 

-Relacja Jerzego Maliszewskiego syna Edwarda ze Szczawna Zdroju

- Relacja Leszka Maliszewskiego z Gliwic
6. Materiał fotograficzny z Internetu



Źródła i opracowania drukowane:
      1. Górzyński S., Kochanowski J., Herby szlachty polskiej, warszawa 1994.

2. Gajl T., Herby szlacheckie Rzeczypospolitej Obojga Narodów, Gdańsk-
Inowrocław 2003.

3. Rymut K., Nazwiska Polaków, wersja internetowa z wyszukiwarką nazwisk
(http://herby.com.pl/).

4. Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i …., pod red. F.Sulimierskiego
Walewskiego, Warszawa 1880-1914
Internet:


  • Wikipedia
- Zbiory NAC, str jak w przypisie [1]




[logo NAC]:  






                                                                    ******


(Uwaga: Wolno kopiować i cytować jedynie pod warunkiem
podania źródła i autora artykułów !)


Autor: o