Ryszard Maliszewski - Olkusz ... Z całego świata tamta strona

Pradzieje Małopolski –
Paleolit środkowy - 3. Kultura Museliewo-Samuilica

Zespoły postlewaluaskie z ostrzami liściowatymi [1]

I. Informacje o kulturze:

Jak już wspominałem w poprzednim artykule, w paleolicie środkowym, w bardziej sprzyjających warunkach klimatycznych wciąż na nowo przybywały z zewnątrz i penetrowały tereny pd. Polski grupy ludności należącej do rozwiniętego typu człowieka neandertalskiego, uprawiające tutaj zbieracko-łowiecki typ gospodarki. Na początku zlodowacenia północnopolskiego, w warunkach klimatu chłodnego (stepotundra i lasy sosnowe z brzozą) przybyły do nas z południowego wschodu grupy neandertalskiej ludności środkowopaleolitycznej kultury Museliewo-Samuilica (na zachodzie Europy w tym czasie występowała kultura Ranis-Mauern), obie posiadające swoje kontynuacje w paleolicie górnym. Pierwsza z nich wykształciła się na podłożu lewaluasko-mustierskim, druga na podłożu postaszelskim. Ludność tych kultur prowadziła przede wszystkim godspodarkę łowiecką polując na zróżnicowaną faunę: wyżyn (niedźwiedź, hiena jaskiniowa, jeleń, koń). Obozowiska zakładała przede wszystkim w jaskiniach. [1. str. 999-100]

Pojedyncze ostrza liściowate i zbliżone do nich zgrzebła znane są z wielu polskich stanowisk środkowopaleolitycznych (Okiennik, Raj poziom dolny). Inwentarze z Krakowa- Zwierzyńca I i Prądnika Czerwonego posiadają wiele analogii do eponimicznych stanowisk z Bułgarii.

I. Ludzie neandertalscy (paleolit środkowy) (źródło: Internet, Zdenek Burian, malarstwo)

Muzea Pradziejów Małopolski i inne:

II. Inwentarze i znaleziska luźne:

1. Mały liściak (zgrzebło-skrobacz ?) kultury Museliewo-Samuilica Ojców, Dolina
Prądnika (Małopolska) (przypadkowe znalezisko luźne) [2]

2. i 2B. Liściaki Francja Zach. Europa (dla porównania) (źródło: [3])

3. Pietrowice Wlk. (Śląsk) (źródło: [5])

4. Lubotyń (Śląsk) (źródło: [6])

5. Narzędzia neandertalskie z Krakowa-Zwierzyńca i Krakowa-Prądnika
(Małopolska) (źródło: [1])

Genetycznie związane z tym podłożem późniejsze kultury górnopaleolityczne, kontynuujące tradycje liściakowate (kultura Ranis-Mauern faza późna i kultura jerzmanowicka) na tyle posiadają wzajemnych analogii typologicznych z kulturą Museliewo-Samuilica, iż można je porównywać. Na początku górnego paleolitu wskutek napływu do Europy z Bliskiego Wschodu nowej rasowo, bardziej współczesnej ludności typu Homo sapiens fossilis, ludność neandertalska została w przeciągu kilku tysięcy lat z Europy wyrugowana, eksterminowana, a nawet częściowo wchłonięta, na co antropologia dysponuje poszlakami.

6. Ranis Mauern (Turyngia) (dla porównania) (źródło: [4])

7. i 7B. Jaskinia Mamutowa (Wierzchowska) (Małopolska) (źródło: [7])

8. Jaskinia Mamutowa (kultura jerzmanowicka) (Małopolska) (źródło: [8])

9. i 9B. Wystawa kultur neandertalczyka Muz. Arch. Kraków (źródło: [7])

10. Zasięg kręgu kultur z liściakami (źródło: [1] str. 101)

III. Datowanie:

Podając za Kozłowskimi można określić wiek znalezisk typu Museliewo-Samuilica w Polsce na ok. 54-41 tysięcy lat pne.

11. Miejsce w tabeli stratygraficznej (źródło: przypis [1], str. 21)

Przypisy:

[1]. Kozłowski J. K., Kozłowski St. K., Epoka kamienia na ziemiach polskich, PWN, Wa-wa 1977

[2]. PMA Kraków. Przypadkowe znalezisko luźne. Artefakt znaleziony w Ojcowie: 1).1979 r., Ojców, dolina Sąspówki, powierzchniowo, Góra Chełmowa w okolicy Groty Łokietka (szlak czarny), przed mostkiem na Sąspówce, mn.w. 10 m. nad dnem Doliny Prądnika, w nawierzchni ścieżki, a więc na złożu wtórnym. Nawierzchnia wykonana z rumoszu wapiennego zmieszanym z lessową, żółtą glinką wieku „wurmskiego”. Wśród rumoszu wiele drobnych okruchów krzemiennych. Artefakt może być w tym materiale nieznanego pochodzenia autochtoniczny.

Narzędzie odłupkowe lub wióroodłupkowe typu małego liściaka, może zgrzebła bocznego, podwójnego, być może oprawianego (możliwe sposoby oprawy ukazują ilustracje nr 8 i 9). Wykonany z krzemienia rdzawego, zawierającego związki żelaza, prawdopodobnie miejscowego, jurajskiego. Kształt bardzo charakterystyczny dla kultur środkowopaleolitycznych z liściakami, bliskie analogie z okazem liściaka z Prądnika Czerwonego. Mimo ubóstwa znaleziska można założyć, że jest ono dowodem na migrację ludności neandertalskiej wymienionej kultury w górę Doliny Prądnika, ze stanowisk Kraków-Zwierzyniec i Prądnik Czerwony. Ludność ta penetrowała tutejszą lasotundrę typu parkowego, zajmując się łowiectwem i zbieractwem. Biorąc pod uwagę datowanie podobnych znalezisk czeskich, można datować to znalezisko na ok. 41 tys. lat p.n.e., interfazę Moershoofd zlodowacenia północnopolskiego Wurm.