wtorek, 1 września 2015

Dawne rodziny 9. „Bodaj byś cudze dzieci uczył !!”
Cz. II. Szkoły

Autor: Ryszard Maliszewski


[Niniejszy artykuł nie przedstawia odrębnego tematu,
lecz jest uzupełnieniem artykułu poprzedniego.
Nie zamieszczam też tutaj szczegółowego omówienia historii
wymienianych szkół, a tylko wspominam o ich działalności
w okresie przed II wojną światową. Zamieszczony tu materiał
fotograficzny pochodzi z różnych źródeł i stanowi jedynie
ilustrację dla poniższego uzupełnienia.]


W schyłkowych latach zaborów, jeszcze przed I wojną światową, funkcjonowało już w Olkuszu i w sąsiednich zachodnich regionach zaboru rosyjskiego sporo szkół elementarnych i zawodowych, których działalność przeniosła się w czasy międzywojenne wyzwolonej już Polski. Od 1901 np. roku męska młodzież olkuska uzyskała możliwość kształcenia się w zawodzie drogą inną, niż tradycyjny termin u majstra danego zawodu. W tymże roku bowiem, przy dzisiejszej ul. Górniczej w Olkuszu zbudowano i otwarto państwową, czteroletnią Szkołę Rzemieślniczą (na statusie średniej szkoły zawodowej), jedną z trzech w ogóle tego typu szkół w Królestwie Polskim, otwartych w tym czasie. [1]

Kształciła ona młodzież w dwóch kierunkach: ślusarsko-kowalskim i stolarsko-tokarskim. We wszystkich klasach szkoły pobierało naukę rocznie ok. 40 do 50 uczniów, rekrutujących się przeważnie z rzemieślniczego środowiska miejskiego. Tę szkołę ukończyło w rodzinie Maliszewskich wielu chłopców, a więc: Antoni Władysław, Edward Jan i Leon Maliszewscy synowie Mikołaja, Władysław i Roman Maliszewscy synowie Tomasza, Franciszek Maliszewski syn Ludwika, Piotr Roman Maliszewski syn Józefa „ze Strzemieszyc”, oraz Kazimierz Telesfor i Henryk Paweł Maliszewscy synowie Antoniego „ze Strzemieszyc”. W następnym pokoleniu absolwentów tejże szkoły jest w rodzinie również wielu (np. moi stryjkowie: Marian i Flawiusz Maliszewscy, synowie Stefana). [Dalej przytaczam też wizerunek całego tego budynku, który jest zresztą widoczny przed oczami Olkuszan na co dzień, jako Zespół Szkół Zawodowych Nr 1 przy ul. Górniczej.] Od najdawniejszych lat historii wspominanych szkół młodzież szkolna aktywnie uczestniczyła w akcjach pozaszkolnych (będzie o tym może kiedyś odrębny artykuł).



    1. Młodzież żeńska na dworcu kolejowym w czasie I wojny światowej
         (źródło: fot. z arch. PTTK Olkusz, cyt. przez Facebook, Ziemia Olkuska)



1B. Młodzieżowe Towarzystwo Krajoznawcze 1916 r.
       (źródło: Facebook, „Ziemia Olkuska”)




2. Wizytacja Józefa Piłsudskiego w Szkole Rzemieślniczej w Olkuszu w roku 1916
     (źródło: Internet, Zbiory Narodowego Archiwum Cyfrowego)




    3. Szkoła Rzemieślnicza okres międzywojenny lata 20-te XX w.
        (źródło: fot. ze zbioru Daniela Trzeciaka, Piotr Nogieć, Internet, OSF II)



        4. Szkoła Rzemieślnicza lata 30-te XX w. (pocztówka)
            (źródło: Internet, Karol Filarski, „Cofajka.pl”)


Religijnego charakteru szkoły żydowskie (chedery), kształcące chłopców w znajomości Tory i innych pism religii żydowskiej w tym okresie prowadzone były przy synagogach. Poza tym, żydowskie dzieci pobierały nauki w państwowych szkołach elementarnych i powszechnych.



5. i 6. Synagoga olkuska w latach 20-tych i 50-tych XX w. (źródło: zbiory PTTK
          Olkusz, cyt. także przez Przegl. Olkuski, „Poznaj z nami..”, „Domy światłem
          malowane”, Emilia Kotnis-Górka)



Szkoły Powszechne były wówczas najczęściej niekoedukacyjne, odrębne dla dziewcząt i chłopców. W Olkuszu funkcjonowały one przy dzisiejszej ul. Górniczej. Gdy w latach 20-tych XX w. zbudowano na przedmieściu sławkowskim nową szkołę powszechną „na Piaskach”, ulokowano tamże od 1926 roku szkołę męską (którą np. kończyli w rodzinie mój ojciec, Władysław Maliszewski syn Stefana i jego bracia), zaś na ul. Górniczej pozostawiono szkołę żeńską (tę ukończyły np. siostra mego ojca i moja mama, Lucyna ze Ślęzaków). Trzyklasową Filią Szkoły Nr 1 była na Starym Placu fabrycznym „westenowska, placowa szkoła”, o której szersze informacje zawarłem w lipcu 2014 roku, w artykule W cieniu fabryki 2. „Stary Plac fabryczny”.



7. Męska Szkoła Powszechna przy ul. Górniczej 1924 r. (źródło: Paweł Barczyk,
     Olkusz w fotografii [OF], Internet)



8. Wizytacja wojewody kieleckiego w w/w szkole 1924 r. (źródło: j.w.)



9. Szkoła Powszechna lata 20-te XX w. (w tle Szkoła Rzemieślnicza)
      (źródło: Piotr Nogieć, OSF I, Internet)



    10. Nowa Szkoła Powszechna nr 1 od wsch. (fragm. fot. lotnika Lubańskiego,
          lata 30-te XX w.) (źródło: Piotr Nogieć OSF II)




      11 i 12. Szkoła Powsz. Nr 1 od wsch. przed wojną i w od zach. 1940 r.
                   (źródło: Piotr Nogieć OSF I)


13. Szkoła Powszechna żeńska Nr 2 lata 30-te (źródło: Piotr Nogieć OSF II)



14. Uczennice na podwórzu w/w szkoły 1932 r. (nauczycielka p. Wygasiowa)
       (fot. z arch. Ryszarda Maliszewskiego)


Po ukończeniu szkół powszechnych olkuska młodzież mogła kształcić się dalej, nie tylko w Szkole Rzemieślniczej, ale i także w Państwowym Gimnazjum Ogólnokształcącym, którego ukończenie uprawniało do pójścia na wyższe uczelnie. Były w Olkuszu dwa takie gimnazja, męskie i żeńskie. Jedno z nich, zlokalizowane już od czasów przed I wojną światową przy ul. Nullo, choć nieco przebudowane i odnowione, stoi tutaj do dzisiaj, stanowiąc obecnie siedzibę Ośrodka Szkolenia Zawodowego. Drugi budynek Gimnazjum, wybudowany nieco dalej przy tej samej ulicy, stał się po II wojnie światowej Technikum Handlowym, a dzisiaj wchodzi w skład Zespołu Szkół Nr 3. W latach 30-tych rozpoczęto budowę Gimnazjum koedukacyjnego na Czarnej Górze.
[O innych szkołach ponadpodstawowych w regionie przytaczam na końcu rozdziału tylko materiał fotograficzny.]



15. Gimnazjum żeńskie (?) w okresie I wojny światowej (fragment pocztówki)
      (źródło: poczt. z arch. Marka Piotrowskiego, "Przegląd Olkuski",
        "Wsi spokojna, wsi wesoła...") 



16. Gimnazjum (męskie?) okres międzywojenny (źródło: Piotr Nogieć OSF II)




17. Nowe Gimnazjum koedukacyjne na Czarnej Górze od str. pd. 1939 r.
      (źródło: Zbiory Narodowego Archiwum Cyfrowego)



    18. Szkoła kolejowa w Strzemieszycach pocz. XX w.
           (źródło: archiwum Anny Kownas z Wrocławia)


19. Żeńska Szkoła Zawodowa Krawiectwa „na Skałce” w Bukownie
      (którą np. ukończyła w 1939 r. moja mama)
      (źródło: z arch. Bożeny Walczak, Facebook, Ziemia Olkuska)




20. Klasa mojej mamy przed szkołą „Na Skałce” 1938 r.
      (źródło: z arch. Ryszarda Maliszewskiego)



21. Szkoła Górniczo-Hutnicza w Dąbrowie Górniczej (fot. przedwojenna)
      (źródło: Internet, str.: http://dawnadabrowa.pl/?phrase=1952&cat=datowanie



22. Zawodowa Szkoła Rolnicza w Koziegłowach (obrazek przedwojenny)
     (źródło: http://www.zskozieglowy.szkolnastrona.pl/index.php?p=m&idg=zt,41,48


        Na zakończenie artykułu o dawnym szkolnictwie w naszym regionie, zamieszczam dla ilustracji skan ocalałego we fragmentach z wojennej zawieruchy świadectwa ukończenia Szkoły Ogrodniczej w Koziegłowach, przez wspominaną już przeze mnie kilkakrotnie krewniaczkę Maliszewskich, Stanisławę z Barwickich Szczurowską z Bolesławia i Olkusza.



23. Skan wspomnianego wyżej dokumentu z 1931 r. (źródło: archiwum Anny Karni)




[Logo NAC]:


Przypisy:


[1]. DORO (skrót w Bibliografii), t.I, str 551-552


Bibliografia:

1. Pamiętniki i relacje ustne:
    - Ryszard Maliszewski, Historia małopolskiej gałęzi rodziny
    Maliszewskich (Opracowanie w posiadaniu autora),
- Materiały z arch. Anny Kownas z Wrocławia
- Mat. z arch. Anny Karni z Olkusza
    2. Materiał fotograficzny własny i z Internetu


    Źródła i opracowania drukowane:

    1. Dzieje Olkusza i Regionu Olkuskiego, pod red. K. Kiryka i R. Kołodziejczyka,
    Warszawa- Kraków 1978. (Skrót; DORO)
    Internet:

                • NAC, oraz inne, wymienione przy fotografiach

                                                                               ******



    (Uwaga: Wolno kopiować i cytować jedynie pod warunkiem
    podania źródła i autora artykułów !)






    Autor: o